Przekazanie sądowi powszechnemu sprawowania kontroli administracji publicznej jako odstępstwo od kognicji sądów administracyjnych na przykładzie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Słowa kluczowe:
sąd antymonopolowy, liberalizacja, konkurencjaAbstrakt
Celem artykułu jest ukazanie historycznego rozwoju wyjątku od zasady kontroli administracji sądowej przez sądy administracyjne, jaki stanowi powierzenie jej sprawowania przez Sąd Antymonopolowy – obecnie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK). Celem dodatkowym jest odpowiedź na pytanie o zasadność przekazania sądowi powszechnemu orzecznictwa w sprawach antymonopolowych, a później regulacyjnych. Autorzy sformułowali dwie tezy. Teza pierwsza, że źródłem takiego ukształtowania polskiego modelu sądownictwa antymonopolowego były procesy liberalizacyjne. Teza druga, że pomimo wadliwych rozwiązań w obszarze proceduralnym, jego funkcjonowanie i orzecznictwo SOKiK przyczyniło się do rozwoju konkurencyjnej gospodarki w Polsce. Artykuł dzieli się na dwie części. W pierwszej kolejności zostanie przedstawiony rys historyczny kontroli administracji publicznej przez sądy administracyjne w Polsce, następnie stan obecny kontroli administracji publicznej przez sądy administracyjne i powszechne. Autorzy rozpoczynają swoje rozważania od ustawy z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (tzw. Konstytucja marcowa) oraz ustawy z dnia 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (NTA). Ponadto, analizują procesy liberalizacyjne, które następowały w Polsce po zmianach 1989 r. Druga cześć obejmuje genezę Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ewolucję właściwości Sądu Antymonopolowego w latach 1990–2017 oraz analizę problematyki hybrydowego postępowania odwoławczego. W tej części Autorzy odwołują się do projektów ustaw, stenogramów posiedzeń Sejmu RP oraz poddają analizie statystykę orzecznictwa Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w latach 1992–2020. Rozważania będą prowadzone w oparciu o przepisy prawa oraz opracowania naukowe. Analizie zostaną poddane projekty ustaw oraz związany z nimi proces legislacyjny. W artykule zostały zastosowane metody: dogmatyczno-prawna oraz analityczno-syntetyczna.
Bibliografia
Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1921 nr 44, poz. 267).
Ustawa z dnia 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. 1922 nr 67, poz. 600).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. 1932 nr 94, poz. 806).
Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. (Dz.U. 1935 nr 30, poz. 227).
Ustawa z dnia 28 lipca 1939 r. – Prawo o sądach ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1939 nr 71, poz. 476).
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r. (Dz.U. 1952 nr 33, poz. 232).
Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. 1980 nr 4, poz. 8).
Ustawa z dnia 28 stycznia 1987 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej (Dz.U. 1987 nr 3, poz. 18).
Ustawa z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym (Dz.U. 1990 nr 14 poz. 188).
Ustawa z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. 1995 nr 74, poz. 368).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483).
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz.U. 1997 nr 54, poz. 348).
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawa energetyczne (tj. Dz.U. 2022 poz. 1385).
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. 1997 nr 96, poz. 591).
Ustawa z dnia 21 lipca 2000 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. nr 73, poz. 852).
Ustawa z dnia 8 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy o wyższych szkołach zawodowych, ustawy o transporcie kolejowym i ustawy o usługach turystycznych oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych i ustawy o działach administracji rządowej – w związku z dostosowaniem do prawa Unii Europejskiej (Dz.U. 2000 nr 122, poz.1314).
Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tj. Dz.U. 2022, poz. 2492).
Ustawa z dnia 5 lipca 2002 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. nr 129, poz. 1102).
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj. Dz.U. 2023, poz. 1634).
Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. 2003 nr 86, poz. 789).
Ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r. – Prawo pocztowe (Dz.U. 2003 nr 130, poz. 1188).
Ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz.U. 2000 nr 22, poz. 271).
Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tj. Dz.U. 2023, poz. 537).
Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (tj. Dz.U. 2023, poz. 1786).
Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (tj. Dz.U. 2022, poz. 1648).
Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tj. Dz.U. 2023, poz. 1689).
Ustawa z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 233, poz. 1381).
Ustawa z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (tj. Dz.U. 2023, poz. 1640).
Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (tj. Dz.U. 2023, poz. 519).
Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015, poz. 1634).
Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2017, poz. 2180)
Ustawa z dnia 17 listopada 2021 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (tj. Dz.U. 2023, poz. 1773).
Rządowy projekt ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej, IX kadencja Sejmu PRL, druk nr 36, Uzasadnienie, https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/QSD3XJ5BAQGJ5F9RS6P37MVMUDL4FS.pdf.
X kadencja Sejmu RP 22 posiedzenie stenogram z dnia 24.02.1990 r. str. 369 i n. Poseł sprawozdawca Anna Dynowska, https://orka2.sejm.gov.pl/StenogramyX.nsf/0/64F851FF3CC2A1B7C1257D20002CC70D/$file/022_000007545.pdf.
Wypowiedź Posła Sprawozdawcy Karola Działoszyńskiego, 3 kadencja, 76 posiedzenie, 2 dzień (28.04.2000) 18 punkt porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Transportu i Łączności o rządowym projekcie ustawy Prawo telekomunikacyjne (druki nr 943 i 1855), https://orka2.sejm.gov.pl/Debata3.nsf/118b9e577f3fceeac125746d0030d0fa/1044ead1923ca8c7c125749c003fd30f?OpenDocument.
Rządowy projekt ustawy o dostosowaniu do prawa Unii Europejskiej ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy o wyższych szkołach zawodowych, ustawy o transporcie kolejowym i ustawy o usługach turystycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw – druk 2089, Uzasadnienie, s. 7, https://orka.sejm.gov.pl/proc3.nsf/opisy/2089.htm.
Wypowiedź posła sprawozdawcy Bogusława Liberadzkiego 3 kadencja, 88 posiedzenie, 2 dzień (12.10.2000), Sprawozdanie komisji nadzwyczajnej - Komisji Prawa Europejskiego o rządowym projekcie ustawy o dostosowaniu do prawa Unii Europejskiej ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy o wyższych szkołach zawodowych, ustawy o transporcie kolejowym i ustawy o usługach turystycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druki nr 2089, 2089-A i 2229), https://orka2.sejm.gov.pl/Debata3.nsf/118b9e577f3fceeac125746d0030d0fa/2851e17b3c6c0de9c125749d0036216e?OpenDocument.
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy ochronie konkurencji i konsumentów, ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz ustawy – kodeks postępowania cywilnego – druk nr 366, https://orka.sejm.gov.pl/Druki4ka.nsf/($vAllByUnid)/F0F09CAE9DA82C48C1256B9E00299D75/$file/366.pdf.
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz niektórych innych ustaw, druk 1905, Uzasadnienie, s. https://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/32ED3787C0ACB430C12581B6005FED95/%24File/1905.pdf.
Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw – druk sejmowy nr 3662, https://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/57BB3F7DA2124E0FC1257E8200440367/%24File/3662.pdf.
Baur J.F., Prizsche K.U., Klauer S., Ownership unbundling, Wesen und Vereibarkeit mit Europarecht und Verfassunggs recht, Baden-Baden 2006.
Bernatt M., Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ochrony konkurencji, Warszawa 2011.
Bernatt M., Skoczny T., Publicznoprawne wdrażanie reguł konkurencji w Polsce. Czas na zmiany?, [w:] Europeizacja publicznego prawa gospodarczego, red. H. Gronkiewicz-Waltz, K. Jaroszyński, Warszawa 2011.
Będkowski-Kozioł M., Wpływ amerykańskiej doktryny „essential facilities” na rozwój europejskiego prawa antymonopolowego. Zarys poglądów na tle doktryny niemieckiej, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2000, nr 12.
Błachucki M., Rola i właściwość sądów powszechnych i administracyjnych w sprawach antymonopolowych w świetle najnowszego orzecznictwa i zmian normatywnych, „Studia prawnicze” 2017, z. 3.
Błachucki M., Sądownictwo antymonopolowe w Polsce — historia i ustrój, Warszawa 2011.
Błachucki M., Właściwość sądów administracyjnych i sądów powszechnych w sprawach antymonopolowych, [w:] Aktualne problemy rozgraniczenia właściwości sądów administracyjnych i powszechnych, red. M. Błachucki, T. Górzyńska, Warszawa 2011.
Błaszczyk B., Mapa sektora publicznego w Polsce jako wynik polityki prywatyzacyjnej. Przedsiębiorstwa sektora prywatnego i publicznego w Polsce (1999-2005), „Zeszyty BRE Bank – CASE” 2007, nr 89.
Chołodecki M., Kontrola sądowa decyzji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013.
Day J., Essential facilities in The European Union: Bronner and Beyond, “Columbia Journal of European Law” 2004, Vol. 10, Issue 3.
Ezrachi A., Competition and Antitrust Law: A Very Short Introduction, Oxford 2021.
Frey R., Odwołanie od decyzji w sprawach administracyjnych przekazywanych do rozpatrzenia w postępowaniu cywilnym na przykładzie odwołania od decyzji w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius)” 2020 , nr 1.
Frey R., Odwołanie od decyzji Prezesa UTK, [w:] Dostęp do ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Gerber D., Competition Law and Antitrust, Oxford 2020.
Iserzon E., Prawo administracyjne. Podstawowe instytucje, Warszawa 1968
Jankowski Ł., [w:] Prawo energetyczne. Ustawa o odnawialnych zródłach energii. Ustawa o rynku mocy. Komentarz, red. M. Czarnecka, T. Ogłódek, Warszawa 2020.
Jóźwik B., Transformacja i rozwój gospodarczy w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej. Transformacja, integracja i kryzysy w Europie Środkowej i Wschodniej” 2016, z. 5.
Judicial enforcement of competition law, OECD, Paryż 1997.
Jurkowska-Gomułka A., Publiczne i prywatne egzekwowanie zakazów praktyk ograniczających konkurencję, Warszawa 2013.
Krzykowski M., Zasada dostępu stron trzecich w prawie energetycznym Unii Europejskiej i Polski, Warszawa 2013.
Langrod J.S., Zarys sądownictwa administracyjnego: ze szczególnym uwzględnieniem sądownictwa administracyjnego w Polsce, Warszawa 1925.
Majcher J., Dostęp do urządzeń kluczowych w niezależnych regulacjach sektorowych, „Problemy zarządzania” 2004, nr 3(5).
Malec D., Najwyższy Trybunał Administracyjny 1922–1939. Rozważania z dziejów sądownictwa administracyjnego w Polsce, w: XXV-lecie Naczelnego Sądu Administra- cyjnego na tle dziejów sądownictwa administracyjnego w Polsce, pod red. M. Sawickiej-Jezierczuk, Warszawa 2005.
Matuszczak A., Ocena prywatyzacji z różnych punktów widzenia na przykładzie Polski, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Współczesne Problemy Ekonomiczne” 2015, nr 11.
Mąkosa M., Sądownictwo administracyjne w Polsce do 1939 roku. Geneza – Ustrój – Funkcjonowanie, Radom 2014.
Miller R., Promoting Economically Efficient Use of, and Investment in, Infrastructure in Australia: The Role of the 'Essential Facilities' Regime (June 1, 2016), https://ssrn.com/abstract=2787598.
Mollers T., Enforcement of Competition Law in Europe, Cambridge 2008.
Muras Z., [w:] Prawo energetyczne. Komentarz, red. M. Swora, Z. Muras, Warszawa 2010.
Ostrowski F., Wprowadzanie unbundlingu własnościowego w sektorze energetycznym w drodze wydawanych przez Komisję Europejską decyzji zobowiązujących – próba oceny, „Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2013, nr 6.
Seelen Ch.M., The Essential Facilities Doctrine: What Does It Mean To Be Essential?, 80 Marq. L. Rev. 1117 (1997), http://scholarship.law.marquette.edu/mulr/vol80/iss4/6.
Stankiewicz R., Likwidacja procedur hybrydowych – krok w dobrym kierunku czy szkodliwy dogmatyzm?, [w:] Aktualne problemy rozgraniczenia właściwości sądów administracyjnych i powszechnych, red. M. Błachucki, T. Górzyńska, Warszawa 2011.
Study on judges’ training needs in the field of European competition law. Final report, ERA, EJTN, Ecorys, Luksemburg 2016.
Szarzec K., Przedsiębiorstwa Państwowe w Krajach Europy Środkowo-Wschodniej, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2016, nr 260.
Szydło M., Unbundling własnościowy (ownership unbundling) jako instrument regulacyjny w sektorze energetycznym, cz. 1, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2007, nr 2.
Ślązak R., Ocena procesu i efektów prywatyzacji w Polsce w perspektywie budżetowej i społecznej, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej Seria: Organizacja i Zarządzanie” 2017, z. 105.
Zadrożniak H.E., Postępowanie w sprawach z zakresu regulacji energetyki – wybrane dylematy oraz postulaty de lege ferenda, „Energetyka” 2011, nr 6.
Zalewska M., Amerykańska koncepcja w unijnym prawie – essential facilities doctrine, „Adam Mickiewicz University Law Review” 2013, nr 2.
Żebryk K., Wpływ unbundlingu na działalność polskich elektroenergetycznych przedsiębiorstw sieciowych, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2018, nr 3.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
