Związek pozamałżeński jako podstawa orzeczenia rozwodu w praktyce sądów Księstwa Warszawskiego
Słowa kluczowe:
Kodeks Napoleona, Księstwo Warszawskie, rozwód, cudzołóstwo, związek pozamałżeńskiAbstrakt
This paper explores extramarital affair as a ground for civil divorce in the practice of courts of the Duchy of Warsaw. In 1808 the Napoleonic Code was enforced on this territory. Under the rules of the Code Civil a couple could petition for a divorce with mutual consent (article 233). There were also three grounds entitling either spouse to demand a divorce, when it was possible to attribute fault to the second party. In the case of the husband’s infidelity, the wife could demand a divorce only when he brought his concubine into their common residence (article 230). On the other hand, the husband could demand a divorce as a result of every act of his wife’s adultery (article 229). Moreover, each spouse could demand a divorce for outrageous conduct, ill-usage or grievous injuries exercised by the other (article 231). Condemnation of one of the married parties to infamous punishment was also a ground for a divorce to the second party (article 232). In spite of the discrimination of women in cases of adultery, more than 75% of all divorce judgments were issued as a result of actions filed by wives. This was probably caused by the Polish Courts which applied a broad interpretation to article 230 in their jurisprudence. Each act of a husbands’ adultery in a common residence was treated as a ground for divorce, although, according to article 230, a wife had to prove that her husband lived with his concubine in a conjugal home. The husbands’ adultery can be easily distinguished from that of wives’. Generally, men committed adultery out of lust. Female infidelity was usually connected with leaving a husband. Husbands often committed adultery with maids, whereas wives – with soldiers.
Bibliografia
Archiwum Główne Akt Dawnych, zespół: Rada Stanu i Rada Ministrów Księstwa Warszawskiego.
Archiwum Główne Akt Dawnych, zespół: Trybunał Cywilny Kaliski.
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, zespół: Trybunał Cywilny Departamentu Bydgoskiego w Bydgoszczy.
Bóné E. von, Women and violence in the Netherlands: grounds for divorce in the French Civil Code, [w:] El cisne II: violencia, proceso y discurso sobre género: red de trabajo de derecho romano, estudios de género y tradición jurídica romana, Lecce 2012.
Burzyński P., Wykład prawa cywilnego francuzkiego, t. I, Kraków 1852.
Dajczak W., Giaro T., Longchamps de Bérier F., Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, Warszawa 2009.
Dawkins R., Samolubny gen, Warszawa 1996.
Delsol J.-J., Zasady Kodeksu Napoleona w związku z nauką i jurysprudencyą przedstawione, przekł. z fr. dopełniony pod red. M. Godlewskiego, t. I, Warszawa 1874.
Furetière A., Dictionnaire universel, contenant généralement tous les mots francois..., t. I, la Haye 1694.
Gillet J.C., Discours prononcéau corps législatif, par le tribun Gillet, l’un des orateurs chargés de présenter le voeu du tribunat, sur la loi relative au divorce, [w:] Code civil des Français: suivi de l’exposé des motifis, sur chaque loi, présenté par les orateurs du gouvernment..., t. III, Paris 1804.
Kodex Napoleona Xięstwu Warszawskiemu Artykułem 69tym Ustawy Konstytucyiney Roku 1807 dnia 22. lipca za prawo cywilne podany, z niektóremi odmianami na Seymie Warszawskim w roku 1809 od Nayiaśnieyszego Pana szczęśliwie nam panującego Fryderyka Augusta dekretem roku tegoż 1809 dnia 18 marca potwierdzonemi, przekł. X. M. Bohusz, Warszawa 1810.
Kodex Napoleona z przypisami, przekł. F. K. Szaniawski, Warszawa 1808.
Larousse P., Le Grand dictionnaire universel du XIXe siécle, t. IV, Paris 1869.
Laube S.G., Krótka nauka z Cywilnego Statutu Napoleona Wielkiego sposobem słownika publiczności podana, Wrocław 1808.
Linde S.B., Słownik Języka Polskiego, t. II, cz. 1, Warszawa 1809.
Phillips R., Family breakdown in late eighteenth-century France. Divorces in Rouen 1792-1803, Oxford – New York 1980.
Powszechne prawo krajowe dla państw pruskich, t. I, cz. 2, Poznań 1826.
Rosner A., Pierwsze polskie tłumaczenia Kodeksu Napoleona, [w:] K. Sójka-Zielińska, Kodeks Napoleona. Historia i współczesność, Warszawa 2008.
Savoye-Rollin J.-F., Rapport fait Au trybunat, par le tribun Savoye-Rollin, au nom de la section de législation, sur la loi relative au dovorce, [w:] Code civil des Français: suivi de l’exposé des motifis, sur chaque loi, présenté par les orateurs du gouvernment..., t. III, Paris 1804.
Sójka-Zielińska K., Kodeks Napoleona. Historia i współczesność, Warszawa 2008.
Treilhard J.B., Exposé des motifs de la loi surle divorce, par le conseiller d’état Treilhard, [w:] Code civil des Français: suivi de l’exposé des motifis, sur chaque loi, présenté par les orateurs du gouvernment..., t. III, Paris 1804.
Trotz M.A., Nowy dykcyonarz to iest mownik polsko-niemiecko-francuski: z przydatkiem przysłów potocznych, przestróg gramatycznych, lekarskich, matematycznych, fortyfikacyinych, żeglarskich, łowczych i inszym Naukom przyzwoitych wyrazów, t. III, Lipsk 1764.
Ustawa w sprawach małżeństw co do kontraktu cywilnego, y onego wnioskow dla wszystkich, którzy chrześcijańską wiarę wyznają na Królestwa także Gallicyi y Lodomeryi rozciągniona y ustanowiona, Wiedeń 1783.
Wąsicki J., Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Prusy Południowe 1793-1806, Wrocław 1957.
Wołodkiewicz W., Zabłocka M., Prawo rzymskie. Instytucje, Warszawa 2001.
Zdanowicz A., Słownik języka polskiego, obejmujący: oprócz zbioru właściwie polskich, znaczną liczbę wyrazów z obcych języków polskiemu przyswojonych; nomenklatury tak dawne, jak też nowo w użycie wprowadzone różnych nauk, umiejętności, sztuk i rzemiosł; nazwania monet, miar i wag główniejszych krajów i prowincij; mitologje plemion słowiańskich i innych ważniejszych, tudzież oddzielną tablicę słów polskich nieforemnych z ich odmianą, cz. 1, Wilno 1861.
