Z badań nad białostockim epizodem w biografii Rafała Lemkina
Słowa kluczowe:
Rafał Lemkin, ludobójstwo, genocyd, zbrodnia przeciw ludzkości, BiałystokAbstrakt
Rafał Lemkin zasłynął w historiografii jako twórca pojęcia ludobójstwa (genocyd). Ten polski prawnik żydowskiego pochodzenia, będący absolwentem Wydziału Prawa Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie oraz wychowankiem wybitnego polskiego karnisty Juliusza Makarewicza. Już od czasów studenckich zainteresował się brakiem regulacji prawnej w zakresie odpowiedzialności karnej za dokonanie masowych mordów na konkretnej grupie narodowościowej czy etnicznej. Ważnym impulsem dla rozwoju tej myśli dla młodego Lemkina były głośne procesy zamachowców - Talaata Paszy, odpowiedzialnego za rzeź Ormian w czasie Wielkiej Wojny oraz Symona Petlury, obciążanego odpowiedzialnością za pogromy Żydów na Ukrainie. Przed wybuchem II wojny światowej Rafał Lemkin w ramach swojej działalności w polskiej sekcji Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawa Karnego przedstawił na konferencji w Madrycie w 1933 r. pierwsze wizje koncepcji objęcia międzynarodową jurysdykcją karną przestępstw genocydu. Po wybuchu II wojny światowej i ucieczce do Stanów Zjednoczonych podjął pracę w Departamencie Wojny oraz jako wykładowca uniwersytecki. W 1944 r. opublikował swoją pracę będącą jego opus magnum pt. „Rządy państw Osi w okupowanej Europie”, gdzie sformułował i dokładnie opisał koncepcję ludobójstwa jako zbrodni prawa międzynarodowego. Idea Lemkina szybko znalazła uznanie. Już w grudniu 1946 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło rezolucję, w której uznało ludobójstwo za zbrodnię prawa międzynarodowego, a dwa lata później uchwaliło konwencję o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa. Swoje niezwykle ciekawe życie opisał w autobiografii pt. Nieoficjalny, która została przetłumaczona i wydana w Polsce w 2018 r. Rafał Lemkin opisuje w niej wiele szczegółów ze swojego życia, jednak pomija okres pobytu w Białymstoku, gdzie rzekomo zdał maturę w 1919 r. oraz czasy studenckie na Uniwersytecie Jagiellońskim, kiedy to zdobywał niezbędne doświadczenie i wiedzę z dziedzin prawnych pomocnych przy tworzeniu opracowaniu koncepcji penalizacji ludobójstwa.
Bibliografia
Autor nieznany, Krwawe wypadki w Siedlcach, „Tygodnik Ilustrowany”, 15 września 1906 r.
Korzec P., Pogrom Białostocki w 1906 r. i jego polityczne reperkusje, „Rocznik Białostocki”, tom III, Białystok 1962.
Lemkin R.., Nieoficjalny. Autobiografia Rafała Lemkina, red. D.L. Frieze, tłum. H. Jankowska, Warszawa 2018.
Majecki H., Oświata żydowska na Białostocczyźnie w okresie międzywojennym, „Białostocczyzna” 1998, nr 1.
Maza H., Raphaël Lemkin et la Convention contre Génocyde, [w:] Neuf Meneurs Internationaux de l’initiative individuelle dans l’institution des organisations internationales pendant le XIX et XX siècle, Paris 1965.
Olszyński W., Egzaminy Maturalne, „Dziennik Białostocki”, 25 czerwca 1919 r.
Olszyński W., Gimnazjum hebrajskie, „Dziennik Białostocki”, 28 października 1919 r.
Olszyński W., Pobór do Wojska, „Dziennik Białostocki”, 2 października 1919 r.
Olszyński W., Ucieczka przed poborem, „Dziennik Białostocki”, 4 października 1919 r.
Pilcha A., Rzeczpospolita Akademicka. Studenci i polityka 1918-1933, Kraków 1997.
Piórkowski S., Drugie imienia Jabłonowskiej, Białystok 2009.
Protokół posiedzenia Komisji Dyscyplinarnej UJ z przesłuchania Rafała Lemkina oraz adnotacja Włodzimierza Ottmana o uchwale Senatu Akademickiego o relegowaniu z uczelni, [w:] P.M. Żukowski, Krakowskie Czasy studiów Rafała Lemkina, „Dzieje Najnowsze” 2011, nr 1.
Redzik, Poczet jurystów i ekonomistów (2): Rafał Lemkin (1900-1959), „Głos Prawa – Przegląd Prawniczy Allerhanda” 2019, t. 2, nr 1 (3).
Szawłowski R., Rafał Lemkin. Biografia Intelektualna, Warszawa 2020.
Żukowski M.P., Krakowskie Czasy studiów Rafała Lemkina, „Dzieje Najnowsze” 2011, nr 1.
Żydowscy absolwenci Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Króla Zygmunta Augusta w Białymstoku według Księgi Matur, https://docplayer.pl/4450757-Zydowscy-absolwenci-panstwowego-gimnazjum-meskiego-im-krola-zygmunta-augusta-w-bialymstoku-wedlug-ksiegi-matur-z-lat-1919-1939.html.
