Some remarks upon Roman law in Krzemieniec Middle and High School
Keywords:
Roman Law, Krzemieniec, XIX centuryAbstract
Krzmieniec Middle (est. 1805) and later on High School (est. 1819) in Volhynia was famous for its high educational standards and wide curriculum, whose important part constituted legal courses. The following subjects were lectured in Krzemieniec: natural law, political system, Polish as well as Russian border law, Polish-Lithuanian law (domestic law), and Roman law. The last two were lectured alternately by the graduates of Vilnius University – Ignacy Oładkowski, Józef Jaroszewicz, and Aleksander Mickiewicz. The teaching staff did not confine themselves solely to didactic activity, but they pursued ambitious scientific goals as well. Ołdakowski was one of the first Poles to deal with the philosophy of law. He was also comparing Polish law with the Napoleonic Code. Jaroszewicz, who was following the newest scientific trends, excitedly received the discovery and publication of the Institutes of Gaius. He was exploring the influence of Roman law on Old-Polish law. This very scientific problem was also within Mickiewicz’s field of interest. Some preserved manuscripts enable us to recreate the main outline of the lectures, as well as bibliography used by the professors, or even the number of listeners attending the courses.
References
Antoszewski K., Notatki z wykładów na Wydziale Nauk Moralno-Politycznych Uniwersytetu Wileńskiego, t. 1, rkps, BN, II 9540 (I-II).
Buckiewicz A., O byłych wyższych zakładach naukowych w Wilnie i Krzemieńcu, cz. 3, Uniwersytet Wileński, rkps, Biblioteka Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, 1602 (z. 3).
[Daniłowicz I.], Prawo polsko-litewskie, rkps, Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka NAN Ukrainy. Oddział rękopisów. Zespół (fond) 5. Rękopisy Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 5355/I, Prawo polsko-litewskie. [Rękopis dostępny pod adresem: http://bazy.oss.wroc.pl/kzc/wyniki_pl.php?RL-001087].
Do Imperatorskiego Wileńskiego Uniwersytetu od delegowanych do przejrzenia planu nauk w Gimnazjum Wołyńskim, rkps, BN, IV 7785 (II).
Dokumenty Liceum Wołyńskiego w Krzemieńcu. I-II, rkps, BN, IV 7785 (I-II).
Fundusze, pomoce, administracja Liceum Wołyńskiego, rkps, BN, II 7790.
Janowski L., Notatki bio-bibliograficzne dotyczące osób z kresów wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, t. 7, N-O, rkps, BN, II 7861 (VII).
Janowski L., Plan monografii Liceum Wołyńskiego w Krzemieńcu, t. 2, Bibliografia, luźne notatki, rkps, BN, 7803 (II).
Janowski L., Plan monografii liceum Wołyńskiego w Krzemieńcu, t. 1, Rozkład zajęć, pod-ręczniki, profesorowie, uczniowie, rkps, BN, 7803 (I).
Janowski L., Prace nad rękopisem Adama Słowikowskiego, rkps, BN, II 7800.
Janowski L., Spisy imienne nauczycieli i uczniów Liceum Wołyńskiego w Krzemieńcu, rkps, BN, II 7796.
Janowski L., Wypisy ze wspomnień różnych autorów dotyczące Krzemieńca, rkps, BN, II 7802.
Jarkowski A., Ogólna wiadomość o liczbie uczniów Gimnazjum Wołyńskiego z drugiego półrocza 1814 roku do Rządu Imperatorskiego Uniwersytetu Wileńskiego przesłana, rkps, BN, IV 7785 (I).
Jaroszewicz J., Historia prawa krajowego, rkps, LMAVB RS, f. 9-197.
Jaroszewicz J., O potrzebie znajomości nauki prawa krajowego, jej znaczeniu w Polszcze i sposobie onej wykładania. Rzecz miana na wstępnej lekcji w cesarskim Uniwersytecie Wileńskim dnia 15 stycznia 1827 r., rkps, LMAVB RS, f. 22-112.
Jaroszewicz J., Wiadomość z prawa cywilnego rzymskiego od dn. 15 września 1817 r. do 1 stycznia 1818, przez niżej podpisanego nauczyciela prawa rzymskiego i krajowego, magistra prawa, podana, rkps, BN, IV 7785 (II).
Jaroszewicz J., Wstęp do lekcji prawa rzymskiego na rok szkolny 1819/20 w Liceum Wołyńskim, dnia 17 września, rkps, LMAVB RS, f. 22-112.
Janulaitis A., [Dokumenty], rkps, LMAVB RS, f. 267-1340.
Kościałkowski S., Historycy działający w Wilnie lub z Wilnem związani (tzw. szkoła historyczna wileńska), rkps, BN, II 7644.
Librorum polonicorum et circa res polonorum [...] qui in bibliotheca gymnasii volhyniensis [...] catalogus, rkps, LMAVB RS, f. 9-108.
Mickiewicz A., Kurs prawa cywilnego polskiego i historii tegoż wykładany w Wołyńskim Liceum w Krzemieńcu w roku 1829 przez P. Aleksandra Mickiewicza, nauczyciela prawa krajowego i rzymskiego, rkps, Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Kórniku, 00768.
Odpisy dokumentów w sprawie organizacji Liceum Wołyńskiego w 1817 r., rkps, BN, II 7788.
Odpisy i regestry dokumentów z archiwum Liceum Wołyńskiego, rkps, BN, II 7787 (I).
Ołdakowski I.A., Historia prawa rzymskiego, rkps, BJ, 8200 IV.
Ołdakowski I., De legislatione, rkps, LMAVB RS, f. 9-760.
Ołdakowski I., Plan do rozprawy czemu i dla jakich głównych przyczyn prawo rzymskie zatrzymuje dotąd w niektórych europejskich krajach [w oryginale – „kraju”] w sądach i u prawników swoją dawną powagę, czemu powszechnie jest nauczane po wszystkich uniwersytetach, rkps, LMAVB RS, f. 9-761.
Prawo krajowe dawane przez Ignacego Daniłowicza, rkps, LMAVB RS, f. 9-3149.
Projekt do zaprowadzenia odmian co do porządku i wykładania nauk w Gimnazjum Wołyńskim ułożony przez dyrektora tegoż Gimnazjum po rozwadze projektu podanego w Wilnie JoXiążęciu kuratorowi od P. Rudzkiego, pisarza Komisji sądowej edukacyjnej guberni wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej, rkps, BN, II 7789, (odpis).
Projekty wykładania nauk w liceum Wołyńskim, rkps, BN, II 7789.
Przepisy postępowania, sądy, raporty o uczniach w Liceum Wołyńskim, rkps, BN, II 7791.
Raport o Gimnazjum Wołyńskim i szkołach powiatowych do Wydziału Wołyńskiego należących, rkps, BN, IV 7785 (I).
Raport od nauczyciela prawa rzymskiego i krajowego w Gimnazjum Wołyńskim Ignacego Ołdakowskiego, rkps, BN, IV 7785 (I).
Rejestr książek używanych do edukacji młodzieży w szkołach publicznych guberni wołyńskiej, rkps, BN, IV 7785 (II).
Słowikowski A., Liceum Wołyńskie. Szkoła Krzemieniecka. Nauki dawane i wykład ich, rkps, BN, IV 7799 (odpis).
Ściborski M., Ogólna wiadomość o Gimnazjum Wołyńskim z drugiego półrocza 1814 roku dawana do Rządu Imperatorskiego Uniwersytetu Wileńskiego, rkps, BN, IV 7785 (I).
Ściborski M., Ogólna wiadomość o Gimnazjum Wołyńskim z drugiego półrocza 1815 r. podana do Rządu Imperatorskiego Uniwersytetu Wileńskiego, rkps, BN, IV 7785 (I).
Ściborski M., Wiadomość szczególna o Gimnazjum Wołyńskim z drugiego półrocza, rkps, BN, IV 7785 (I).
Uwagi i dodatki do projektowanych w Imperatorskim Uniwersytecie Wileńskim zasad nastąpić mających, niektórych odmian w Gimnazjum Wołyńskim, rkps, BN, II 7788 (odpis).
Wiadomość o nauce prawa przyrodzonego – od dnia 1 września 1817 roku do 1 stycznia 1818 od nauczyciela w Gimnazjum Wołyńskim prawa przyrodzonego, politycznego, narodów i ekonomii politycznej, filozofii i nauk wyzwolonych, doktora Michała Chońskiego podana, rkps, BN, IV 7785 (II).
Wyleżyński J. N., Wizyta generalna Liceum Wołyńskiego [...] w roku 1819 odbyta, dnia 6 czerwca rozpoczęta, a dnia 26 lipca ukończona, rkps, BN, II 7794 (odpis).
Z notat Ignacego Ołdakowskiego, rkps, LMAVB RS, f. 22-112.
Aleksander Mickiewicz. Ostatni profesor prawa w dawnym Liceum Krzemienieckim. (Sylwetka skreślona przez jego ucznia), wyd. A. Wrzosek, „Minerwa Polska” 1927, r. 1.
Andrzejowski A., Ramoty starego detiuka o Wołyniu, t. 4, Wilno 1861.
Budzyński M., Wspomnienia z mojego życia, t. 1, Poznań 1880.
Dobszewicz T., Wspomnienia z czasów, które przeżyłem, Kraków 1883.
Gaii Institutionum commentarii IV e codice rescripto bibliothecae capitularis Veronensis auspicis Regiae Scientiarum Academiae Borussicae nunc primum editi, Berolinum 1820.
Gaii Institutionum commentarii IV e codice rescripto bibliothecae capitularis Veronensis a Fid. Bluhmio iterum collato secundum edidit Io. Fid. Lud. Goeschen. Accedit fragmentum veteris iurisconsulti de iure fisci ex aliis eiusdem bibliothecae membranis transcriptum, Berolinum 1824.
Gaii Institutionum commentarii V. ad fidem secundae editionis berolinensis editi. Praemissa est commentatio de vita et scriptis Gaii, Varsoviae 1827.
[J. Giżycki], Materiały do dziejów Akademii Połockiej i szkół od niej zależnych, Kraków 1905.
Heleniusz E. [E. Iwanowski], Wspomnienia lat minionych, t. 1, Kraków 1876.
Kalembkowie U. S., Memoriał z początku XIX wieku o zadaniach kształcących akademii i studiach prawniczych (wyciąg ze zbioru rękopisów Uniwersytetu Wileńskiego), [w:] Honeste vivere... Księga pamiątkowa ku czci profesora Władysława Bojarskiego, red. E. Gajda i A. Sokala, Toruń 2001.
Massalski E. T., Z pamiętników (1799–1824), [w:] Z filareckiego świata. Zbiór wspomnień z lat 1816–1824, wyd. H. Mościcki, Warszawa 1924.
Materie z nauk w Gimnazjum wołyńskim w przeciągu roku szkolnego wyłożonych na popisy publiczne uczniów tegoż Gimnazjum w miesiącu czerwcu 1815, AGAD, Zbiór Anny z Potockich Ksawerowej Branickiej (z lat 1521–1935). Druki, 39. materie z nauk w Gimnazjum Wołyńskim w przeciągu roku szkolnego wyłożonych na popisy publiczne uczniów tegoż Gimnazjum w miesiącu czerwcu 1818, Krzemieniec, AGAD, Zbiór Anny z Potockich Ksawerowej Branickiej (z lat 1521–1935). Druki, 39.
Mościcki H., Dzieje porozbiorowe Polski w aktach i dokumentach, t. 1: Od rozbiorów do Księstwa Warszawskiego 1772–1807, Warszawa, b.d. [1923].
Ustaw ili obszczija postanowlienija Imperatorskago Wilenskago Uniwersiteta i ucziliszcz jego okruga, Połnoje sobranije Zakonow Rossijskoj Impierii, Peterburg 1830, t. 27, nr 20765.
Wiadomość o bibliotece Liceum Krzemienieckiego i onej porządku udzielona przez jej bibliotekarza Pawła Jarkowskiego Joachimowi Lelewelowi roku 1825, wyd. M. Danilewiczowa, „Rocznik Wołyński” 1935, t. 4.
Allgemeine Deutche Biographie, t. 1, 2, 9, 11, 13, 39, Leipzig 1875, 1880, 1881, 1879, 1895.
Alma Mater Vilnensis: Vilniaus universiteto istorijos bruožai, red. A. Bumblauskas, Vilnius 2009.
Ateny Wołyńskie 1805–1833, red. S. Makowski, W. Sobczuk, Tarnopol 2006.
Bach J. A., Historia iurisprudentiae Romanae quatuor libris comprehensa, Lipsiae 1754.
Bach J.A., Historia iuris Romani, Lipsiae 1755.
Bardach J., Wacław Aleksander Maciejowski i jego współcześni, Wrocław 1971.
Baumfeld A., Liceum Krzemienieckie. (W setną rocznicę zgonu Tadeusza Czackiego), „Nowe tory” 1913, R. 8, z. 1-2.
Beauvois D., Powstanie listopadowe a szkolnictwo na ziemiach litewsko-ruskich, [w:] Powstanie listopadowe 1830–1831. Geneza – uwarunkowania – bilans – porównania, red. J. Skowronek, M. Żmigrodzka, Wrocław 1983.
Beauvois D., Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803–1832, t. 1: Uniwersytet Wileński, Lublin 1991.
Beauvois D., Wilno – polska stolica kulturalna zaboru rosyjskiego 1803–1832, Wrocław 2010.
Bielawski P., Józef Jaroszewicz – historyk Podlasia, „Białostocczyzna” 2001, nr 3-4.
Bieliński J., Królewski Uniwersytet Warszawski (1816–1831), t. 2, Warszawa 1911.
Bieliński J., Uniwersytet Wileński (1579–1831), Kraków 1899–1900, t. 1-2.
Blinowa T.B., Jezuity w Biełarusi. Rol jezuitow w organizacji obrazowanija i proswieszczenija, Grodno 2002.
Chodakowska J., Gimnazjum i Liceum Wołyńskie w Krzemieńcu (1805–1832), [w:] Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego, red. S. Makowski, Warszawa 2004.
Danilewiczowa M., Życie naukowe dawnego liceum krzemienieckiego, [w:] Krzemieniec. Ateny..., s. 28-53 (tekst wydrukowano według osobnej odbitki z „Nauki Polskiej” 1937, t. 23.
Daniłowicz I., Rzut oka historyczny na prawodawstwo litewskie, „Pamiętnik Naukowy” 1837, t. 1, z. 2.
Daniłowicz I., Wiadomość o życiu i pracach uczonych ś.p. Ignacego Ołdakowskiego, „Dziennik Wileński” 1822, t. 1.
Danowska E., Tadeusz Czacki 1765–1813. Na pograniczu epok i ziem, Kraków 2006.
Dąbkowski P., Prawo prywatne polskie, t. 1, Lwów 1910.
Dernałowicz M., Aleksander Mickiewicz – świadek końca Liceum Wołyńskiego, [w:] Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego, red. S. Makowski, Warszawa 2004.
Dianni J., Jarkowski Wojciech, Polski słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław 1962–1964.
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, oprac. L. Grzebień przy współpracy zespołu jezuitów, Kraków 1996.
Godek S., III statut litewski w dobie porozbiorowej, Warszawa 2012.
Godek S., Józefa Jaroszewicza koncepcja utworzenia wyższej szkoły prawa i administracji w Wilnie z 1832 roku, „Zeszyty Prawnicze” 2017 [wyd. 2018], R. 17, z. 4.
Godek S., O roli prawa rzymskiego w dawnej Rzeczypospolitej w świetle „Kursu prawa cywilnego polskiego” Aleksandra Mickiewicza z 1829 roku, „Zeszyty Prawnicze” 2015, R. 15, z. 2.
Godek S., Prawo rzymskie w Polsce przedrozbiorowej w świetle aktualnych badań, „Zeszyty Prawnicze” 2013 [wyd. 2014], R. 13, z. 3.
Godek S., Spór o znaczenie prawa rzymskiego w dawnej Rzeczypospolitej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2002, t. 54, z. 1.
Gravina I. V., Originum iuris civilis, Lipsiae 1717.
Heineccius J.G., Elementa iuris civilis secundum ordinem Institutionum, ed. tertia D. Lud. Iulius Frider. Hoepfer, Göttingen 1787 [wzmiankowano także o wydaniu: Göttingen 1806].
Heineccius J. G., Elementa iuris civilis secundum ordinem Pandectarum, Lipsiae 1797.
Heineccius J.G., Historia iuris civilis Romani et Germanici, b.m.w., b.d.w.
Hofacker K.Ch., Elementa iuris civilis Romanorum, Gottingae 1785.
Hofacker K.Ch., Principia iuris civilis romano-germanici, Tubingae 1800.
Hoffman Ch.G., Historia iuris romano-justinianei, Lipsiae 1734.
Hube R., O znaczeniu prawa rzymskiego i rzymsko-bizantyńskiego u narodów słowiańskich, Warszawa 1868.
Janowski J., Uniwersytet w Połocku, „Kurier Litewski” nr 74 z 27 listopada (10 grudnia) 1905.
Janowski L., Ateny litewskie, Kraków 1912.
Janowski L., Słownik bio-bibliograficzny dawnego Uniwersytetu Wileńskiego, wyd. pod kierunkiem R. Mienickiego, Wilno 1939.
Janowski L., W promieniach Wilna i Krzemieńca, Wilno 1923.
Janowski L., Wszechnica Wileńska 1578-1842, Wilno 1921.
Janulaitis A., Ignas danilavičius, lietuvos ir jos teisės istorikas, d. 1, Gyvenimas ir darbai, Kaunas 1932.
Jarmolik W., Podlascy koledzy Lelewela, „Gryfita. Białostocki Magazyn Historyczny” 1995, nr 8.
Kadulska I., Akademia Połocka. Ośrodek kultury na Kresach 1812–1820, Gdańsk 2004.
Kallenbach J., Kuratoria wileńska (1803–1823), „Biblioteka Warszawska” 1904, t. 3.
Kijas A., Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny, Poznań 2000.
Kodrębski J., Prawo rzymskie w Polsce XIX w., Łódź 1990.
Kolankowski Z., Nieznana polemika Joachima Lelewela z Wacławem Aleksandrem Maciejowskim, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1956, r. 1, nr 4.
Kozerska H., Straty w Zbiorze rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie w czasie I i II wojny światowej, Warszawa 1960.
Kozieradzki A., Wspomnienia z lat szkolnych 1820–1831, wstęp, komentarz S. Kawyn, Wrocław 1962.
Kozłowska-Studnicka J., Likwidacja Uniwersytetu Wileńskiego w świetle korespondencji urzędowej, Wilno 1929 (osobna odbitka z Księgi Pamiątkowej ku uczczeniu 350 rocznicy założenia Uniwersytetu Wileńskiego).
Kraczkowskij J. F., Istoriczeskij obzor dziejatielnosti Wilenskago uczebnago okruga za pierwyj pieriod jego suszczestwowanija 1803 g. – 1832 g., cz. 1: 1803 g. – 1824 g., Wilna 1903.
Kraushar A., Uwagi nad historią prawa, Warszawa 1868.
Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego, red. S. Makowski, Warszawa 2004.
Krzemińska M., Paweł Jarkowski – bibliotekarz krzemieniecki, [w:] Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego, red. S. Makowski, Warszawa 2004.
Kukulski Z., Działalność Pedagogiczna Tadeusza Czackiego (W setną rocznicę zgonu), Warszawa 1914, („Wychowanie w Domu i Szkole” 1913, osobna odbitka).
Kuryłowicz M., Polityczne aspekty dyskusji wokół prawa rzymskiego w Polsce w XIX i początkach XX wieku, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1999, t. 6, sec. K.
Lichocka H., „Miesięcznik Połocki” (1818–1820). Kontekst historyczny i bibliografia zawartości, [w:] Wkład jezuitów do nauki i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i pod zaborami, red. naukowa I. Stasiewicz-Jasiukowa, Kraków 2004.
Maciejowski F., Zasady prawa rzymskiego pospolitego podług Instytucji justyniańskich, Warszawa 1861.
Maciejowski W.A., Historia Iuris Romani, Warszawa 1825.
Makowiecka Z., Mickiewicz Julian Aleksander, Polski Słownik Biograficzny, t. 20, Wrocław 1975.
Mickiewicz Aleksandr Nikołajewicz, [w:] Biograficzeskij słowar professorow i prepodawatielej Imperatorskago Uniwersiteta sw. Władimira (1834–1884), sostawlien i izdan pod redakcjej ordin. prof. W. S. Ikonnikowa, Kijew 1884.
Mościcki H., Zniesienie Uniwersytetu Wileńskiego, [w:] H. Mościcki, Pod znakiem Orła i Pogoni. Szkice historyczne, Warszawa 1923.
Ołdakowski I., O prawie przyrodzonym i filozofii prawa, o celach, o metodzie i sposobie nauczania tego obojga, „Pamiętnik Warszawski” 1822, t. 3.
Ołdakowski I., O przyczynach upowszechnienia i trwałej powagi prawodawstwa Justyniana po szkołach i sądownictwach, Krzemieniec 1814.
Piotrowski W., Słownik krzemieńczan 1805–1832, Piotrków Trybunalski 2005.
Piotrowski W., Życie umysłowe Krzemieńca w latach 1805–1832, Piotrków Trybunalski 2005.
Plezia M., Dzieje szkoły krzemienieckiej w rękopisie 5912 Biblioteki Jagiellońskiej, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” 1962 [wyd. 1963], R. 14, nr 1.
Przybylski R., Krzemieniec. Opowieść o rozsądku zwyciężonych, Warszawa 2003.
Rolle M., Ateny Wołyńskie. Szkic z dziejów oświaty w Polsce, Lwów 1923.
Rolle M., Tadeusz Czacki i Krzemieniec. W setną rocznicę zgonu odnowiciela i reformatora polskiego szkolnictwa, Lwów 1913.
Serejski M., Jaroszewicz Józef, Polski słownik Biograficzny, t. 11, Wrocław 1964–1965.
Skowronek J., Adam Jerzy Czartoryski 1770–1861, Warszawa 1994.
Słowikowski A., Wspomnienia szkoły krzemienieckiej, [w:] Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego, red. S. Makowski, Warszawa 2004, s. 471-483 (pierwodruk w „Bibliotece Warszawskiej” 1863, t. 2).
Sobieszczański F. M., Mickiewicz Aleksander, [w:] Encyklopedia powszechna, (Orgelbranda), t. 18, Warszawa 1864.
Sobociński W., Ołdakowski Ignacy Abdon Onufry, Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław 1979.
Sondel J., Aleksander Mickiewicz i jego poglądy na tle sporu z początków XIX wieku na temat roli prawa rzymskiego w dawnej Polsce, [w:] „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa”, red. W. Uruszczak i D. Malec, Kraków 2004.
Sondel J., Ze studiów nad prawem rzymskim w Polsce piastowskiej, Warszawa-Kraków 1978.
Stemler J., Liceum Krzemienieckie. Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość, Warszawa 1927.
Stolzman M., Nigdy od ciebie miasto... Dzieje kultury wileńskiej lat międzypowstaniowych (1832–1863), Olsztyn 1987.
Studnicki W., Polityka Rosji względem szkolnictwa zaboru rosyjskiego. Studium polityczno-historyczne, Kraków 1906.
Szmyt A., Gimnazjum i Liceum Wołyńskie w Krzemieńcu w systemie oświaty Wileńskiego Okręgu Naukowego w latach 1805–1833, Olsztyn 2009.
Terrazon A., Histoire de la jurisprudence romaine, Paris 1750.
Truchim S., Współpraca polsko-rosyjska nad organizacją szkolnictwa rosyjskiego w początkach XIX wieku, Łódź 1960.
Tur L. [Janowski L.], Uniwersytet Wileński i jego znaczenie, Lwów 1903.
Vetulani A., Dzieje historii prawa w Polsce, Kraków 1948.
Vilniaus universiteto istorija. 1803–1940, red. V. Merkys i in., Vilnius 1977.
Warda K., Szkice z dziejów szkół krzemienieckich. Biblioteki liceum, ich zasoby i losy, Kielce 2000.
Wiszniewski M., Historia literatury polskiej, t. 2, Kraków 1840.
Wykład nauk i sposobu tychże dawania w Gimnazjum podolskim przez nauczycieli w tymże Gimnazjum ułożony, Berdyczów 1816.
Zaleski J., Rozprawę o potrzebie umiejętności prawa rzymskiego dla praworadców, czytaną na posiedzeniu akademicznym 1818, dnia 16 września od X. I. Z., „Miesięcznik Połocki” 1818, t. 3, nr 10.
