Disciplining Children on Polish Territories. Legal Regulations from the 19th Century to the Present Day
Keywords:
disciplining, children's rights, family law, Polish territories, 19th century, People's Republic of Poland, prohibition of corporal punishmentAbstract
Until the early 19th century, the selection of educational measures by parents and guardians in relation to the children under their care, including those serving to discipline the youngest, was not usually legally restricted. A change in this issue can be observed with the emergence of family law regulations in large European civil law codifications. Each of these regulations in force on the Polish territories of the 19th century, partitioned between three neighbouring powers, clearly referred to the power to discipline a disobedient child. Such disciplining was allowed in each of them, though it was regulated differently, both in terms of defining its grounds, relations to paternal/parental authority, as well as the established restrictions and measures to protect the child. After the Second World War, in Polish legislation we can observe an increasing interference in the autonomy of parents and guardians, when disciplining disappeared from the catalogue of explicitly mentioned educational measures, until the most recent times, when corporal punishment of the youngest was explicitly prohibited in 2010. In the following article, the author attempts to review and briefly summarize the regulations on disciplining children in the basic legal acts in force in Poland since the beginning of the 19th century, going through the early 20th century and the interwar period, the times of the occupation and People's Republic of Poland, until the current legal status. In addition to the parental powers, the author examines similar provisions regarding the legal guardian.
References
Landrecht: Dritter Band. Allgemeines Landrecht für die Königlich Preussischen Staaten. Zweiter Theil, erster Band, Berlin 1821.
Prawo kraiowe: Tom trzeci. Powszechne Prawo Kraiowe dla Państw Pruskich: Część druga, tom pierwszy, Poznań 1826.
Landrecht: Vierter Band. Allgemeines Landrecht für die Königlich Preussischen Staaten. Zweiter Theil, zweiter Band, Berlin 1821.
Prawo kraiowe: Tom czwarty. Powszechne Prawo Kraiowe dla Państw Pruskich: Część druga, tom drugi, Poznań 1826.
Patent vom 13ten Februar 1797, für West-Galizien, [w:] Seiner Majestät des Kaisers Franz Gesetze und Verfassungen im Justiz-Fache. Für die Deutschen Staaten der Oesterreichischen Monarchie. In den ersten vier Jahren Seiner Regierung, Wiedeń 1817.
Ustawy Cywilne Dla Galicyi Zachodniey. Część Pierwsza, Wiedeń 1797.
Code civil des Français : édition originale et seule officielle, Paryż 1804.
Kodex Napoleona z przypisami. Xiąg trzy, Warszawa 1810, wyd. w Drukarni XX. Piarów.
Patent vom 1ten Junius 1811, [w:] Seiner Majestät des Kaisers Franz Gesetze und Verfassungen im Justiz-Fache. Für die Deutschen Staaten der Oesterreichischen Monarchie. Von dem Jahre 1804 bis 1811. Dritte Fortsetzung der Gesetze und Verfassungen im Justizfache unter seiner jetzt regierenden Majestät Kaiser Franz, Wiedeń 1818.
Zatorski M., Kasparek F. (oprac.), Powszechna Księga Ustaw Cywilnych dla wszystkich krajów dziedzicznych niemieckich Monarchji austryjackiej. Z późniejszemi odnośnemi ustawami i rozporządzeniami, Cieszyn 1875.
Kodex Cywilny Królestwa Polskiego (Dz.Pr.K.P. Tom X, Nr 41).
Walewski J. (oprac.), Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego (Prawo z r. 1825). Objaśniony motywami do prawa i juryspreudencyą, Warszawa 1872.
Свод законов Российской империи. Том десятый. Часть I. Законы гражданские, Sankt Petersburg 1857. // Svod zakonov Rossijskoj imperii. Tom desâtyj. Čast’ I. Zakony graždanskie, Sankt Petersburg 1857.
Rymowicz Z., Święcicki W. (oprac.), Prawo cywilne Ziem Wschodnich. Tom X cz. I Zwodu Praw Rosyjskich. Tekst podług wydania urzędowego z roku 1914, z uwzględnieniem zmian, wprowadzonych przez ustawodawcę polskiego, oraz ustawy związkowe, tudzież judykatura Sądu Najwyższego i b. Senatu Rosyjskiego. Tom Pierwszy, Warszawa 1932.
Уложение о наказаниях уголовных и исправительных, с приведением статей других томов Свода законов, на которые сделаны ссылки и указания в этом уложении (изд. 1866 г.), Moskwa 1867. // Uloženie o nakazaniâh ugolovnyh i ispravitel’nyh, s privedeniem statej drugih tomov Svoda zakonov, na kotorye sdelany ssylki i ukazaniâ v ètom uloženii (izd.1866 g.), Moskwa 1867.
(Nr. 2321.) Bürgerliches Gesetzbuch. Vom 18. August 1896., „Reichsgesetzblatt” 1896, Nr. 21.
Z. Lisowski (oprac.), Kodeks cywilny obowiązujący na ziemiach zachodnich Rzeczypospolitej Polskiej, Poznań 1933.
Новое уголовное уложение, Высочайше утвержденное 22 марта 1903 г., Sankt Petersburg 1903. // Novoe ugolovnoe uloženie, Vysočajše utverždennoe 22 marta 1903 g., Sankt Petersburg 1903.
Kodeks karny z r. 1903 : (przekład z rosyjskiego) z uwzględnieniem zmian i uzupełnień obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 1 maja 1921 r., Warszawa 1922.
Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 1921 r. nr 44, poz. 267).
Ustawa z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwem dla stosunków prywatnych wewnętrznych. (Dz.U. 1926 nr 101, poz. 580).
Постановление ВЦИК и СНК РСФСР от 19 ноября 1926 года «О введении в действие Кодекса законов о браке, семье и опеке РСФСР» // СУ РСФСР. – 1926. – No 82. // Postanovlenie VCIK i SN K RSFSR ot 19 noâbrâ 1926 goda «O vvedenii v dejstvie Kodeksa zakonov o brake, sem'e i opeke RSFSR » // SU RSFSR . – 1926. – No 82.
Tylbor S. (oprac.), Kodeks cywilny R.S.F.S.R. z kodeksem ustaw o małżeństwie, rodzinie i opiece, Warszawa 1930.
Кодекс законів про сім'ю, опіку, шлюб і акти громадянського стану УРСР від 31.05.1926р. Затверджений 3-ю сесією ЦВК УРСР 31.05.1926 р. // ЗУ УРСР. - 1926. -.№ 67-69. // Kodeks zakonìv pro sìm'û, opìku, šlûb ì akti gromadâns’kogo stanu URSR vìd 31.05.1926r. Zatverdženij 3-û sesìêû CVK URSR 31.05.1926 r. // ZU URSR . - 1926. -.№ 67-69
О введении в действие Кодекса законов о браке, семье и опеке : постановление ЦИК Белорус. ССР, 27 янв. 1927 г. // Собр. законов и распоряжений Рабоче-крестьян. правительства Белорус. Социалист. Совет. Респ. – 1927. – Отд. 1. – № 7. // O vvedenii v dejstvie Kodeksa zakonov o brake, sem’e i opeke : postanovlenie CIK BELORUS . SSR , 27 ânv. 1927 g. // Sobr. zakonov i rasporâženij Raboče-krest’ân. pravitel’stva Belorus. Socialist. Sovet. Resp. - 1927. - Otd.1. - № 7.
Rodzina. Projekt działu polskiego kodeksu cywilnego o stosunkach prawnych rodziców i dzieci opracowany przez prof. Stanisława Gołąba referenta podkomisji, Komisja Kodyfikacyjna, Podkomisja Prawa o Stosunkach z Pokrewieństwa i Opieki, Zeszyt 1, Warszawa 1934.
I. Projekt prawa o stosunkach rodziców i dzieci wraz z przepisami o zdolności do działań prawnych. II. Projekt przepisów o Urzędzie Opiekuńczym. Uchwalone w pierwszym czytaniu przez Podkomisję Prawa o Stosunkach z Pokrewieństwa i Opieki Komisji Kodyfikacyjnej, Komisja Kodyfikacyjna, Podkomisja Prawa o Stosunkach z Pokrewieństwa i Opieki, Zeszyt 2, Warszawa 1938.
Dekret z dnia 22 stycznia 1946 r. - Prawo rodzinne (Dz.U. 1946 nr 6, poz. 52).
Dekret z dnia 22 stycznia 1946 r. - Przepisy wprowadzające prawo rodzinne (Dz.U. 1946 nr 6, poz. 53).
Dekret z dnia 14 maja 1946 r. - Prawo opiekuńcze (Dz.U. 1946 nr 20, poz. 135).
Dekret z dnia 14 maja 1946 r. - Przepisy wprowadzające prawo opiekuńcze (Dz.U. 1946 nr 20, poz. 136).
Ustawa z dnia 27 czerwca 1950 r. Kodeks rodzinny (Dz.U. 1950 nr 34, poz. 308).
Ustawa z dnia 27 czerwca 1950 r. Przepisy wprowadzające kodeks rodzinny (Dz.U. 1950 nr 34, poz. 309).
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 nr 9, poz. 59).
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Przepisy wprowadzające kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 nr 9, poz. 60).
Ustawa z dnia 19 grudnia 1975 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1975 nr 45, poz. 234).
Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 2000 nr 122, poz. 1322).
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. 2005 nr 180, poz. 1493).
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2008 nr 220, poz. 1431).
Uchwała Senatu RP z 28 maja 2010 r. w sprawie ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Druk nr 3095), Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, VI kadencja 2007-2011, http://orka.sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf/wgdruku/3095.
Ustawa z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2010 nr 125, poz. 842).
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. 2011 nr 149, poz. 887).
Andrejew I., Oceny prawne karcenia nieletnich, Warszawa 1964.
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2009.
Boćkowski D., Białostocczyzna w radzieckiej polityce okupacyjnej 1939-1944. Zarys problematyki, ”Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia” 2005, vol. 60.
Boćkowski D., Na zawsze razem. Białostocczyzna i Łomżyńskie w polityce radzieckiej w czasie II wojny światowej (IX 1939 – VIII 1944), Warszawa 2005.
Boćkowski D., Sądownictwo pod znakiem sierpa i młota – Sowieckie orzecznictwo sądowe na okupowanych terenach wschodnich II Rzeczpospolitej, [w:] Przemoc i dzień powszedni w okupowanej Polsce, red. T. Chinciński, Gdańsk 2011.
Bołdyrew A., Kara i strach w wychowaniu dzieci w polskich rodzinach w XIX w., „Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2009, nr 3 (28).
Brągiel J., Historia zainteresowań przemocą wobec dzieci w odsłonach, „Chowanna” 2010, t. 1.
Czubaty J., Księstwo Warszawskie (1807-1815), Warszawa 2011.
Dolecki H., Sokołowski T. (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. II [online], System Informacji Prawnej LEX, 2020-08-08 07:02 [dostęp: 2020-09-03 11:13].
Dyrdół M., Relacje rodzice – dziecko i ich prawne konteksty, „Wychowanie w Rodzinie” 2/2014, t. X.
Dziobek-Romański J., Organizacja administracji władz okupacyjnych na ziemiach polskich w latach 1939-1945, „Rocznik Nauk Prawnych” 2012, tom XXII, nr 3.
Fiedorczyk P., Debata nad uchwaleniem polsko-czechosłowackiego prawa rodzinnego w czechosłowackim Zgromadzeniu Narodowym w 1949 r., „Studia Iuridica Lublinensia” 2013, vol. XIX.
Fiedorczyk P., Polski kodeks rodzinny z 1950 r. Czy przełom?, „Zeszyty Prawnicze” 2011, tom 11, nr 2.
Fiedorczyk P., Prawo rodzinne ziem wschodnich II Rzeczypospolitej, [w:] Wielokulturowość polskiego pogranicza. Ludzie – Idee – Prawo, red. A. Lityński, P. Fiedorczyk, Białystok 2003.
Fiedorczyk P., Radzieckie prawo rodzinne jako przedmiot recepcji w Polsce i innych państwach Europy Środkowo-Wschodniej, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2009, t. 31.
Fiedorczyk P., Rozwój prawa rodzinnego na ziemiach polskich, [w:] Rodzina i jej gospodarstwo na ziemiach polskich w geografii europejskich struktur rodzinnych do połowy XX wieku, red. P. Guzowski, C. Kuklo, Białystok 2019.
Fiedorczyk P., Unifikacja i kodyfikacja prawa rodzinnego w Polsce (1945-1964), Białystok 2014.
Godek S., Polityka czy prawo, czyli o okolicznościach zniesienia III Statutu litewskiego w Cesarstwie Rosyjskim, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2013, t. XVI.
Górnicki L., Prawo cywilne w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939, Wrocław 2000.
Grodziski S., Zabór austriacki 1772-1848, [w:] Historia państwa i prawa Polski. Tom III, red. J. Bardach, M. Senkowska-Gluck, Warszawa 1981.
Jędrejek G. (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany [online], System Informacji Prawnej LEX, 2020-08-27 07:00 [dostęp: 2020-09-03 10:55].
Korobowicz A., Witkowski W., Historia ustroju i prawa polskiego (1772-1918), Warszawa 2012.
Kozyra W., Okupacyjna administracja niemiecka na ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1939–1945, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius)” 2013, vol. 60, nr 1.
Leciak I., Polemika wokół kodyfikacji prawa rodzinnego i opiekuńczego w II Rzeczpospolitej, „Studia Iuridica Toruniensia” 2013, t. 13.
Makówka M., Pozycja prawna niepełnoletniego w Galicji w świetle Ustaw Cywilnych dla Galicyi Zachodniey (Kodeksu cywilnego zachodniogalicyjskiego), „Studenckie Zeszyty Naukowe” 2017, Vol. XX, nr 35.
Osajda K. (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. 8, Beck Online, System Informacji Prawnej Legalis, stan na: 2019-11-30 [dostęp: 2020-09-16].
Pietrzykowski K. (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. 6, Beck Online, System Informacji Prawnej Legalis, stan na: 2019-11-30 [dostęp: 2020-09-16].
Różycka-Jaroś S., Karcenie psychiczne dzieci w świetle obowiązujących regulacji prawnych, „Studia Iuridica” 2012, nr 55.
Sauk J., Granice obowiązków i praw rodziców wobec dzieci i społeczeństwa, Toruń 1967.
Sobociński W., Senkowska-Gluck M., Księstwo Warszawskie, [w:] Historia państwa i prawa Polski. Tom III, red. J. Bardach, M. Senkowska-Gluck, Warszawa 1981.
Sokołowski T., Charakter prawny władzy rodzicielskiej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1982 (rok XLIV), z. 3.
Sójka-Zielińska K., Kodeks Napoleona. Historia i współczesność, Warszawa 2008.
Sójka-Zielińska K., Wielkie kodyfikacje cywilne. Historia i współczesność, Warszawa 2009.
Spurek S., Izolacja sprawcy od ofiary. Instrumenty przeciwdziałania przemocy w rodzinie [online], System Informacji Prawnej LEX, 2020-08-19 17:29 [dostęp: 2020-09-03 11:10].
Stankiewicz Z., Królestwo Polskie 1815-1863, [w:] Historia państwa i prawa Polski. Tom III, red. J. Bardach, M. Senkowska-Gluck, Warszawa 1981.
Stankiewicz Z., Sytuacja prawna Polaków na Litwie, Białorusi i Ukrainie w latach 1772-1863, [w:] Historia państwa i prawa Polski. Tom III, red. J. Bardach, M. Senkowska-Gluck, Warszawa 1981.
Sylwestrzak A., Obowiązki dziecka wobec rodziców, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2001, z. 3.
Szer S., recenzja pracy: Igor Andrejew: Oceny prawne karcenia nieletnich. Warszawa 1964, PWN, s. 130, „Państwo i Prawo” 1965, nr 1.
Szymańczak J., Prawny zakaz fizycznego karania dzieci, „Infos. Zagadnienia społeczno-gospodarcze” 2009, nr 6 (53).
Śleszyński W., Okupacja sowiecka na Białostocczyźnie 1939-1941. Propaganda i indoktrynacja, Białystok 2001.
Wąsicki J., Zabór pruski 1772-1806, [w:] Historia państwa i prawa Polski. Tom III, red. J. Bardach, M. Senkowska-Gluck, Warszawa 1981.
Wrzyszcz A., Mielnik H., Status prawny dziecka w niemieckim ustawodawstwie w Generalnym Gubernatorstwie (1939-1945), „Roczniki Nauk Prawnych” 2019, t. XXIX, nr 1.
Wrzyszcz A., Organizacja niemieckiego resortu sprawiedliwości w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius)” 2013, vol. 60, nr 1.
Żółciński Z., Zróżnicowane ramy prawne ojcowskiej władzy rodzicielskiej obowiązujące na ziemiach polskich w pierwszej połowie XIX wieku, „Biuletyn Historii Wychowania” 2013, nr 30.
Гарявин А. Н., Емельянова Т. В., Морозан В. В., Солоусов А. С., История государственного управления, Moskwa 2018. // Garâvin A.N., Emel'ânova T.V., Morozan V.V., Solousov A.S., Istoriâ gosudarstvennogo upravleniâ, Moskva 2018.
