Recurring genocide in Central and Eastern Europe and Russia (1894-1995)
Keywords:
genocide, Holocaust, Armenians, USSR, CroatiaAbstract
There have been numerous publications on genocide, which provides evidence that this topic is up-to-date, important and still insufficiently researched. The author of the legal concept of "genocide " is Rafał Lemkin, a Polish scholar of Jewish nationality: "Father of Genocide Convention". In 1948, the General Assembly of the United Nations adopted a convention on the prevention and punishment of genocide crime. During the hundred years (1894-1995), genocide repeatedly occurred in Central and Eastern Europe. The greatest genocide in human history is the extermination of the Jews (the Holocaust). The author also recalls the genocide of the Armenians (1894-1915) in the Ottoman Empire (although it goes beyond Central and Eastern Europe and Russia). There were numerous genocide cases in the Soviet Union, and it is only about them that it is possible to accumulate substantial literature. Namely, the author reminds: the Cossacks genocide following the Bolshevik revolution; genocide in the countryside in connection with the collectivization process; Great Famine in Ukraine; the extermination of entire national minorities (so-called national operations 1937-1938); the most massive such operation was the "Polish operation." The author also recalls genocide in the countries of former Yugoslavia: especially in the fascist so-called Independent Croatian State [Nezavisna Država Hrvatska - NDH). The genocide of Ukrainian nationalists on Poles (1943-1946) closes the text. The article describes the largest genocidal operations carried out in Central and Eastern Europe over the course of a century and outlines their historical and political background, the manner in which they were carried out and their relationship with the international law and individual national regulations in force at the time.
References
Andrew C., Gordijewski O., KGB, tłum. R. Brzeski, Warszawa 1997.
Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, t. 1- 2, tłum. D. Grinberg i M. Szawiel, Warszawa 2008.
Arendt H., O rewolucji, tłum. M. Godyń, Kraków 1991.
Arendt H., Polityka jako obietnica, red. i oprac. J. Kohn, tłum. W. Madej i M. Godyń, posłowie P. Nowak, Warszawa 2005.
Badiou A., Etyka. Szkic o świadomości Zła, wstęp P. Mościcki, [w:] Etyka. Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa 2009.
Bardach J., Gleeson K., Człowiek człowiekowi wilkiem. Przeżyłem Gułag, tłum. E.E. Nowakowska, Kraków 2002.
Bazylow L., Wieczorkiewicz P., Historia Rosji, Wrocław-Warszawa-Kraków 2005.
Benson L., Jugosławia. Historia w zarysie, tłum. B. Gutkowska-Nowak, Kraków 2011.
Benz W., Historia Trzeciej Rzeszy, tłum. R. Kazior, Warszawa 2006.
Besançon A., Święta Ruś, tłum. Ł. Maślanka, Warszawa 2012.
Bierdiajew M., Źródła i sens komunizmu rosyjskiego, tłum. H. Paprocki, Kęty 2005.
Bruneteau B., Wiek ludobójstwa, tłum B. Spieralska, przedmowa do wydania polskiego F. Piper, Warszawa 2005.
Chorab M., Ujęcie zła w filozofii Paula Ricoeura, Jeana Naberta i Gabriela Marcela, „Rocznik Teologii Katolickiej” 2011, t. X.
Ciesielski S., GUŁag. Radzieckie obozy koncentracyjne 1918-1953, Warszawa 2010.
Ciesielski S., Materski W., Paczkowski A., Represje sowieckie wobec Polaków i obywateli polskich, [Raport Komisji Ekspertów KBN na zlecenie Ministerstwa Sprawiedliwości], Warszawa 2000.
Conquest R., Uwagi o spustoszonym stuleciu, tłum. T. Bieroń, Poznań 2002.
Courtois S., Pannẻ J., Rewolucja światowa, wojna domowa i terror, [w:] Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, wstęp do polskiego wydania K. Kersten, Warszawa 1999,
Dadrian V.N., Autopsie du gẻnocide armẻnien, Bruksela 1995.
Dadrian V.N., The History of the Armenian Genocide. Ethnic Conflict from the Balkans to Anatolia to the Caucasus, Oxford 1995.
Fiedorczyk P., Lityński A., Stawarska-Rippel A., Wojny XX wieku i ich skutki dla ustrojów państwowych i prawa, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2019, z. 1.
Friedrich C.J., Brzezinski Z.K., Totalitarian Dictatorship and Autocracy, Cambridge 1956.
Gorbaczow M., Sam ze wspomnieniami, tłum. O. Morańska, Warszawa 2014.
Grabowska G., hasło: Klauzula Martensa, [w:] Wielka Encyklopedia Prawa, red. E. Smoktunowicz, Białystok-Warszawa 2000.
Heller M., Niekricz A., Utopia u władzy. Historia Związku Sowieckiego, tłum. A. Mietkowski, t. 1, Wrocław 1989.
Iwanow N., Zapomniane ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. „Operacja polska” 1937-1938, Kraków 2014.
Jałowiecki M., Na skraju Imperium i inne wspomnienia, Warszawa 2017.
Johnson P., Historia Żydów, tłum. M. Godyń, M. Wójcik, A. Nelicki, Kraków 2010.
Kegel T., Odpowiedzialność za przestępstwa wojenne w świetle prawa międzynarodowego, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 1987, nr 927, prawo CLIV.
Kiersnowska J., Ile wart jest człowiek, tłum. W. Karaczewska, E. Niepokólczycka, E. Rojewska-Olejarczuk, Warszawa 2012.
Kładoczny P., Zbrodnie stalinowskie na terytorium II Rzeczypospolitej w latach 1939-1945 w świetle prawa norymberskiego, „Studia Iuridica” 1995, t. 27.
Kodeks karny republik sowieckich, tłum. R. Lemkin i inni, Warszawa 1926.
Kodeks karny Rosji sowieckiej 1927, przełożył i wstępem zaopatrzył Dr R. Lemkin, przedmowę napisał Prof. W. Makowski, Warszawa 1928.
Kolasa J., hasło: Pakt Brianda-Kellogai, [w:] Wielka Encyklopedia Prawa, red. E. Smoktunowicz, Białystok-Warszawa 2000.
Kołakowski L., Główne nurty marksizmu. Powstanie, rozwój, rozkład, Londyn 1988.
Krąpiec M.A., Cień nieosądzonych zbrodni w: Prawda historyczna a prawda polityczna w badaniach naukowych. Ludobójstwo na Kresach południowo-wschodniej Polski w latach 1939–1946, red. B. Paź, Wrocław 2011.
Kucharski D., hasło: Polacy na Wschodzie, [w:] Encyklopedia białych plam. Tom XIV, Radom 2004.
Kulińska L., Partacz C., Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich na Polakach w latach 1939-1945. Ludobójstwo niepotępione, Warszawa 2015.
Kuśnierz R., Ukraina w latach kolektywizacji i Wielkiego Głodu (1929-1933), Toruń 2008.
Kuśnierz R., wstęp do: „Nas, Polaków, nie ma kto bronić…”. Represje wobec Polaków w Związku Sowieckim w latach 1935-1938 w materiałach MSZ i wywiadu wojskowego Drugiej Rzeczypospolitej, wybór, wstęp i opracowanie R. Kuśnierz, Łomianki 2018.
Lityński A., Historia prawa Polski Ludowej, wyd. 5, Warszawa 2013.
Lityński A., Między „białym” a „czerwonym” imperium. Rzecz o narodach w Rosji 1917-1922, Sosnowiec 2018.
Lityński A., Prawo Rosji i ZSRR 1917-1991 czyli historia wszechzwiązkowego komunistycznego prawa (bolszewików). Krótki kurs, wyd. 3, Warszawa 2017.
Magazyn Żydowski Chidusz, https://chidusz.com/zaglada-holoaust-shoah-szoa-holokaust-pisownia/ (dostęp: 07.04.2020).
Midlarsky M.I., Ludobójstwo w XX wieku, tłum B. Wojciechowski, przedmowa do wyd. polskiego J. Leociak, Warszawa 2010.
Miller D.E., Miller L.T., Survivors: An Oral History of the Armenian Genocide, Berkeley and Los Angeles 1999.
Mohyluk M., Rafał Lemkin o radzieckim prawie karnym, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2005, t. 3.
Motyka G., „Antypolska akcja”. Ludobójcza czystka etniczna przeprowadzona przez OUN-B i UPA w latach 1943-1945, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2013, t. 35, z. 4.
Motyka G., Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”. Konflikt polsko-ukraiński 1943-1947, Kraków 2011.
Nowakowska-Małusecka J., Odpowiedzialność karna jednostek za zbrodnie popełnione w byłej Jugosławii i w Rwandzie, Katowice 2000.
Prados J., Panika wojenna roku 1983, [w:] Zimna wojna, pod red. R. Cowleya, tłum. M. Urbański, Warszawa 2009.
Redzik A., hasło: Lemkin Rafał, [w:] Słownik Biograficzny Adwokatów Polskich. A-Ż, tom 3 (zmarli w latach 1945-2010), z. 1, Warszawa 2018.
Riasanovsky N.V., Steinberg M.D., Historia Rosji, tłum. A. Bernarczyk, T. Tesznar, Kraków 2009.
Ricoeur P., Zło. Wyzwanie rzucone filozofii i teologii, wstęp P. Gisel, tłum. E. Burska, Warszawa 1992.
Shaw S.J., Shaw E.K., History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, t. 2: Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey, 1808-1975, New York 1977, http://psi427.cankaya.edu.tr/uploads/files/Shaw,%20History_of_the%20Ott%20Empire.pdf (dostęp: 11.10.2018).
Siemaszko E., Stan badań nad ludobójstwem dokonanym na ludności polskiej przez Organizację Nacjonalistów Ukraińskich i Ukraińską Powstańczą Armię w: Prawda historyczna a prawda polityczna w badaniach naukowych. Ludobójstwo na Kresach południowo-wschodniej Polski w latach 1939–1946, red. B. Paź, Wrocław 2011.
Siemaszko W., Siemaszko E., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1-2, Warszawa 2000.
Sommer T., „Operacja polska” czyli ludobójstwo Polaków dokonane przez Związek Sowiecki w latach 1937-1938, [w:] Rozstrzelać Polaków. Ludobójstwo Polaków w Związku Sowieckim w latach 1937-1938. Dokumenty z centrali, oprac. T. Sommer, Warszawa 2010.
Stalin J., Dzieła, t. XII, Warszawa 1951.
Szawłowski R., Rafał Lemkin - twórca pojęcia "ludobójstwo" i główny architekt Konwencji z 9 XII 1948 (w czterdziestolecie śmierci), „Państwo i Prawo” 1999, nr 10.
Ternon Y., Ormianie. Historia zapomnianego ludobójstwa, tłum. W. Brzozowski, Kraków 2005.
Ustawodawstwo karne Rosji sowieckiej. Kodeks karny. Procedura karna, [w:] Encyklopedia Podręczna Prawa Karnego, Warszawa 1938, t. 25.
Waldenberg M., Rozbicie Jugosławii. Jugosłowiańskie lustro międzynarodowej polityki, t. 1-2, Warszawa 2005.
Werth N., Państwo przeciw społeczeństwu. Przemoc, represje i terror w Związku Sowieckim, [w:] Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania. Zbrodnie, terror, prześladowania, wstęp do polskiego wydania K. Kersten, Warszawa 1999.
Wieczorkiewicz P., Sowiety. Historia ZSRR, Łomianki 2017.
Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. I-XXXI, Warszawa 2001-2005.
Wielka Encyklopedia Prawa, red. E Smoktunowicz i in., Białystok-Warszawa 2000.
Wielki terror: operacja polska 1937-1938. Część 1-2, seria wydawnicza: Polska i Ukraina w latach trzydziestych-czterdziestych XX wieku. Nieznane dokumenty z archiwów służb specjalnych, t. 8, Warszawa-Kijów 2010.
Z dziejów terroru w państwie radzieckim 1917-1953. Wybór źródeł, wstęp, tłumaczenie, opracowanie J. Wojtkowiak, Poznań 2012.
Zacharias M. J., Komunizm, federacja, nacjonalizmy. System władzy w Jugosławii 1943-1991. Powstanie – przekształcenia – rozkład, Warszawa 2004.
Zakrzewska-Dubasowa M., Historia Armenii, Wrocław-Warszawa-Kraków 1990.
Декрет Совета Народных Комиссаров, № 503, Об организации управления казачьими областями, [w:] Собрание узаконений и распоряжений правительства за 1917-1918 гг. » № 39. от 8 июня (26 мая) 1918 г. // Dekret Soveta Narodnyh Komissarov, № 503, Ob organizacji upravleniâ kazač᾽imi oblastâmi, [w:] Sobranie uzakonenij i rasporâženij pravitel᾽stva za 1917–1918 gg. » № 39. ot 8 iûnâ (26 maâ) 1918 g.
Об отмене обязательной воинской повинности и об установлении полной свободы передвижения казаков, [w:] Собрание узаконений и распоряжений правительства за 1917-1918 гг. Статья № 68. // Ob otmene obâzatel᾽noj voinskoj povinnosti i ob. ustanovlenii polnoj svobody peredviženiâ kazakov, [w:] Sobranie uzakonenij i rasporâženij pravitel᾽stva za 1917–1918 gg. Stat᾽â № 68.
Угoлoвнoe зaкoнoдaтeльcтвo CCCР и cоюзных рecпублик. Cбoрник (Ocнoвныe зaкoнoдaтeльныe aкты), (ред.) Д. C. КАРЕВ, Государственное издательство юридической литературы, Москва 1957. // Ugolovnoe zakonodatel᾽ctvo SSSR i soûznyh respublik. Sbornik (Osnovnye zakonodatel᾽nye akty), red. D. S. KAREV, Gosudarstvennoe izdatel᾽stvo ûridičeskoj literatury, Moskva 1957.
