Idea Rzeszy i Sejm Rzeszy w okresie „Wieczystego Sejmu Rzeszy” w Ratyzbonie (1663–1806)
Słowa kluczowe:
Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, Sejm Rzeszy, konstytucja, cesarzAbstrakt
Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej w 1648 roku, zwieńczonej pokojem westfalskim, Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego wkroczyło w nową fazę swojego istnienia. W latach od 1663 do 1806 roku centralnym organem jego funkcjonowania stał się tzw. Wieczysty Sejm Rzeszy (Immerwährender Reichstag), mający charakter stałego zgromadzenia przedstawicieli książąt, biskupów, wolnych miast i innych stanów Rzeszy (Reichsstände). Ten organ, z siedzibą w Ratyzbonie, działał nieprzerwanie przez ponad 140 lat, pełniąc funkcję forum negocjacji, rozwiązywania sporów i koordynacji polityki w obrębie rozdrobnionego terytorialnie imperium.
Pokój westfalski nie tylko zakończył długotrwały i wyniszczający konflikt między katolicką Ligą a protestancką Unią, lecz także utrwalił podział religijny i polityczny Rzeszy. Wewnętrzne spory ustąpiły miejsca systemowi równowagi między wyznaniami, a władza cesarska została ograniczona na rzecz autonomii poszczególnych księstw, elektoratów i wolnych miast. Z idei średniowiecznej Rzeszy – jako uniwersalnego chrześcijańskiego imperium – pozostał głównie symboliczny autorytet cesarza, oparty na tradycji i ceremoniale, lecz słabszy w sferze realnej polityki.
Uczestnicy życia politycznego Rzeszy oczekiwali przede wszystkim zachowania pokoju, ochrony swoich praw stanowych i bezpieczeństwa gospodarczego. Dla jednych idea Rzeszy wciąż oznaczała wspólnotę kulturową i prawną opartą na dziedzictwie Cesarstwa Rzymskiego, dla innych była raczej mechanizmem utrzymania równowagi sił i zabezpieczenia autonomii przed ingerencją sąsiadów. W ten sposób Święte Cesarstwo w okresie po 1648 roku stało się federacyjną, wielowyznaniową i wielonarodową strukturą, trwającą aż do swojej likwidacji w 1806 roku pod wpływem wojen napoleońskich.
Bibliografia
Brechenmacher Thomas, Großdeutsche Geschichtsschreibung im 19. Jahrhundert, Berlin 1996.
Burkhardt Johannes, Das größte Friedenswerk der Neuzeit: der Westfälische Frieden in neuer Perspektive, „Geschichte in Wissenschaft und Unterricht“ 1998, t. 49, s. 592–612.
Friedrich Susanne, Drehscheibe Regensburg. Das Informations- und Kommunikationssystem des Immerwährenden Reichstags um 1700 (= Colloquia Augustana 23), Berlin 2007.
Fürnrohr Walter, Das Patriziat der Freien Reichsstadt Regensburg zur Zeit des immerwährenden Reichstags. Eine sozialgeschichtliche Studie über das Bürgertum der Barockzeit, „Verhandlungen des Historischen Vereins für Regensburg und Oberpfalz“ 1952, t. 93, s. 153–308.
Gotthard Axel, Das Alte Reich 1495–1806, Darmstadt 2013.
Grimm Dieter, Souveränität, Herkunft und Zukunft eines Schlüsselbegriffes, Berlin 2009.
Haas Julia, Die Reichstheorie in Pufendorfs „Severinus de Monzambano“, Berlin 2006.
Joseph Görres, Eine Auswahl aus seinen Schriften, red. Tau Max, Berlin [b.d.].
Krischer André Johannes, Reichsstädte und Reichstag im 18. Jahrhundert. Überlegungen zu Reichspolitik und Politik im Alten Reich anhand Bremer und Hamburger Praktiken, Einleitung, [w:] Zeitenblicke 11, nr 2, http://www.zeitenblicke.de/2012/2/Krischer/index_html (dostęp: 29.09.2025).
Lanzinner Maximilian, Arbeitsfelder und Forschungsfragen zum Immerwährenden Reichstag, Rn. 12, [w:] Zeitenblicke 11, nr 2, http://www.zeitenblicke.de/2012/2/Lanzinner/index_html (dostęp: 29.09.2025).
Moser Johann Jacob, Neues teutsches Staatsrecht, Band 1, Frankfurt/Main und Leipzig 1766.
Overhoff Jürgen, Ein Kaiser für Amerika, „ZEIT“ 2012, t. 45, s. 37.
von Pufendorf Samuel, De statu Imperii Germanici, Leipzig 1734.
Rürub Reinhard, Johann Jacob Moser, Pietismus und Reform, Wiesbaden 1965.
Schindling Anton, Die Ausbildung des Immerwährenden Reichstags zu Regensburg, [w:] Festgabe Heinz Hürten zum 60. Geburtstag, Hg. Harald Dickerhof, Frankfurt a. M. u.a. 1988, s. 301–315.
Schindling Anton, Leopold I. 1658–1705, [w:] Die Kaiser der Neuzeit 1519–1918. Heiliges römisches Reich, Österreich, Deutschland, Hg. Anton Schindling, Walter Ziegler, München 1990, s. 169–185.
Schmid Alois, Franz I. und Maria Theresia 1745–1765, [w:] Die Kaiser der Neuzeit 1519–1918. Heiliges römisches Reich, Österreich, Deutschland, Hg. Anton Schindling, Walter Ziegler, München 1990, s. 232–238.
Schmidt Alois, Geschichte des Alten Reichs, München 1999.
Schmidt Alois, Karl VI. 1711–1740, [w:] Die Kaiser der Neuzeit 1519–1918. Heiliges römisches Reich, Österreich, Deutschland, Hg. Anton Schindling, Walter Ziegler, München 1990, s. 200–214.
Schröcker Alfred, Ein Schönborn im Reich, Stuttgart 1978.
Stollberg‑Rillinger Barbara, Die zeremonielle Inzenierung des Reiches, [w:] Imperium Romanum – irregulare corpus – Teutscher Reichs‑Staat, Hrsg. Matthias Schnettger, Mainz 2002, s. 233–246.
Stolleis Michael, Geschichte des Öffentlichen Rechts, wyd. 1, München 1988.
Tabaczek Martin, Wieviel tragen Superlative zum historischen Erkenntnisfortschritt bei? Anmerkungen zum Beitrag von Johannes Burkhardt „Das größte Friedenswerk der Neuzeit“, „Geschichte in Wissenschaft und Unterricht“ 1999, t. 50, s. 740–747.
Willoweit Dietmar, Deutsche Verfassungsgeschichte, München 2019.
Zippelius Reinhold, Verfassungsgeschichte, München 2006.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Uniwersytet w Białymstoku (zeszyt jako całość); Martin Löhnig (artykuł)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
