Problem religijnego wychowania dzieci w poniemieckim prawie II Rzeczypospolitej
Słowa kluczowe:
małżeństwa mieszane religijnie, religijne wychowanie dzieci, była dzielnica pruskaAbstrakt
Jesteśmy świadkami masowych migracji. Zdecydowanie ponad milion Ukraińców, osób bliskich Polakom etnicznie i kulturowo, stale mieszka i pracuje w Polsce. Analogicznie wielomilionowa rzesza Polaków nieustannie przebywa za granicą. Wielokrotnie zawierane są małżeństwa różnowiercze (lub nawiązują się analogiczne relacje nieformalne), rodzą się im dzieci, które rodzice chcą wychowywać religijnie bądź w innym światopoglądzie. W wypadku różnic religijnych (światopoglądowych) jakie wychowanie religijne lub światopoglądowe powinny otrzymywać te wspólne dzieci? Paternalistyczne Prusy wydały kazuistyczne przepisy tego dotyczące. Początkowo były one oparte na dość sprawiedliwych założeniach, jednakże szybko przybrały antypolską postać. Odrodzona II Rzeczpospolita uznała, że do czasu wdrożenia prawa polskiego zunifikowanego w skali całego państwa tymczasowo powinny obowiązywać unormowania pozaborcze na dotychczasowych obszarach ich obowiązywania. Od 1946 roku, czyli od unifikacji polskiego prawa rodzinnego, brak jednoznacznej odpowiedzi w prawie polskim, jak małżeństwa mieszane religijnie (światopoglądowo) powinny wychowywać swoje dzieci pod tym względem. Celem znalezienia rozwiązania tego zagadnienia w ramach komparatystyki prawniczej warto sięgnąć do poniemieckiego prawa i orzecznictwa II Rzeczypospolitej, a zwłaszcza do pośrednio oceniającego je wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Hoffmann przeciwko Austrii. Orzeczenie to ukształtowało aktualną linię orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Zapadło minimalną większością głosów: 5 do 4, przy 4 zdaniach odrębnych. Zaprezentowany w nim punkt widzenia z czasem został szerzej zaakceptowany. Wielokrotnie przywołujące ten wyrok orzeczenie Trybunału sprawie Palau-Martinez przeciwko Francji zapadło 6 głosami do 1, przy tylko 1 zdaniu odrębnym.
Bibliografia
Bałandynowicz A., Człowiek częścią wszechświata, Warszawa 2019.
Harris D.J., O’Boyle M., Warbrick C., Law of European Convention on Human Rights, London-Dublin-Edinburgh 1995.
Krishnaswami A., Study of Discrimination in the Matter of Religious Rights and Practices, New York 1960, United Nations, E/CN. 4 sub. 2/200/rev. 1.
Litwiński A., Interpelacja nr 6080 z dnia 26 czerwca 2012 r., Sejm VII kad.
Łopatka A., Prawo do wolności myśli, sumienia i religii, Warszawa 1995.
Meller Dr. [brak podania imienia], Welchen Religionsunterricht haben Kinder aus Mischehen zu besuchen?, „Posener Evangelisches Kirchenblatt”, rocznik 14, 1936.
Nowicki M.A., Europejska Konwencja Praw Człowieka: Wybór orzecznictwa, wyd. 2 zm. i uzup., Warszawa 1999.
Nowicki M.A., Różne wyznania rodziców, [w:] Prosto ze Strasburga: Przeciwko Austrii, Francji, Hiszpanii, Szwajcarii i Grecji, „Rzeczpospolita” z 23 lipca 1993 r.
Odmowa pozostawienia matce po rozwodzie praw rodzicielskich, ze względu na jej przynależność do Świadków Jehowy: Hoffmann przeciwko Austrii (orzeczenie – 23 czerwca 1993; A 255-C), [w:] M.A. Nowicki, Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka 1991 – 1993, [w:] „Biuletyn Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego, Ośrodek Informacji Rady Europy”, wyd. specjalne 2/94.
Orzecznictwo strasburskie: Zbiór orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka 1990-1997, opr. T. Jasudowicz, t. II, Toruń 1998.
Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, wyd. 5 zm., Warszawa 1993.
Radwański Z., Wąsicki J., Wprowadzenie Pruskiego Prawa Krajowego na ziemiach polskich, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1954, t. VI, nr 1.
Redelbach A., Strasbourg bliżej: Skargi indywidualne do Europejskiej Komisji Praw Człowieka, Poznań 1996.
Religionen in Österreich, wyd. przez Urząd Kanclerza Związkowego, Związkową Służbę Prasową, Wien.
Roskovany A., De matrimoniis mixtis inter Catholicos et Protestantes, t. II, Quinque-Ecclesis [Wien] 1842.
Sosnkowski J., Zatarg arcybiskupa Dunina z rządem pruskim o małżeństwa mieszane, „Ateneum Kapłańskie” 1910, r. 2, t. 3, zesz. 4.
Świadkowie Jehowy oczyszczeni z zarzutów w procesie o opiekę nad dziećmi, b.a., „Przebudźcie się!” z 8 października 1993.
Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999.
Zachariasiewicz M., Klauzula porządku publicznego jako instrument ochrony materialnoprawnych interesów i wartości fori, Warszawa 2018.
