Wpływ zimnej wojny na ukształtowanie i rozwój międzynarodowego prawa kosmicznego
Słowa kluczowe:
zimna wojna, międzynarodowe prawo kosmiczne, przestrzeń kosmiczna, wyścig kosmicznyAbstrakt
Początek zimnej wojny miał miejsce wraz z rozpadem koalicji antyhitlerowskiej w 1945 r., a sam konflikt trwał do upadku i rozpadu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w 1991 r. Zimnowojenny wyścig zbrojeń był przejawem wielopłaszczyznowej rywalizacji pomiędzy Wschodem a Zachodem. Jedną ze sfer konfliktu był wyścig kosmiczny. Jego apogeum nastąpiło w latach 1957–1985. Wraz z umieszczeniem pierwszego sztucznego satelity „Sputnik 1” w 1957 r. przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich na orbicie okołoziemskiej, rozpoczęły się działania zmierzające do podboju przestrzeni kosmicznej. Głównym celem badawczym w prezentowanym artykule jest próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób zimna wojna wpłynęła na ukształtowanie i rozwój międzynarodowego prawa kosmicznego, a także w jaki sposób kształtowała się polityka kosmiczna Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej oraz Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w okresie zimnej wojny? Jaka materia prawna została uregulowana w aktach międzynarodowego prawa kosmicznego w okresie zimnej wojny? W jaki sposób normy i zasady międzynarodowego prawa kosmicznego wprowadzone w okresie zimnej wojny wpływały na stosunki pomiędzy Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich? W celu zweryfikowania głównego celu badawczego oraz pytań badawczych posłużono się metodą dogmatyczno-prawną, która pozwoliła na usystematyzowanie międzynarodowych norm prawnych, regulujących aktywność w przestrzeni kosmicznej w czasie trwania konfliktu zimnowojennego. Główne źródła, które zostały wykorzystane w artykule, to konwencje międzynarodowe wypracowane na gruncie Organizacji Narodów Zjednoczonych, dane zawierające zestawienia najważniejszych misji kosmicznych w okresie od 1957 r. do 1985 r. oraz dorobek doktryny międzynarodowego prawa kosmicznego z czasów zimnej wojny.
Bibliografia
Gróbiel A., Międzynarodowe prawo kosmiczne, Warszawa 1985.
Agreement Governing the Activities of States on the Moon and Other Celestial Bodies (UN Doc. A/RES/34/68) 5.12.1979, https://www.unoosa.org/oosa/en/ourwork/spacelaw/treaties/intromoon-agreement.html.
Chmielewski P., Nowe odczytanie „Mowy fultońskiej” Winstona S. Churchilla, „Acta Universitatis Lodzienis Folia Historica” 2001, nr 73.
Cziomer E., Przesłanki i istota kształtowania się konfliktu Wschód – Zachód, Międzynarodowe stosunki polityczne, red. E. Cziomer, Kraków 2008.
Declaration of Legal principles Governing the Activities of States in the Exploration and Use of Outer Space, (A/RES/18/1962), http://www.un-documents.net/a18r1962.htm.
Gabrynowicz J.I., Space Law: Its Cold War Origins and Challenges in the Era of Globalization, “Suffolk University Law Review” 2004, nr 12.
Harford J., Korolov S., O krok od zwycięstwa w wyścigu na Księżyc, Warszawa 2006.
International Co-operation in the Peaceful Uses of Outer Space, RES 1472/XIV/ 1959, https://www.unoosa.org/oosa/oosadoc/data/resolutions/1959/general_assembly_14th_session/res_1472_xiv.html.
Jackiewicz A., Zagadnienie militaryzacji kosmosu a prawo międzynarodowe, „Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny” 1986, z 3.
Konwencja z dnia 14 stycznia 1975 r. o rejestracji obiektów wypuszczonych w przestrzeń kosmiczną (Dz.U. 1979 nr 5, poz. 22).
Konwencja z dnia 19 maja 1978 r. o przekazywaniu i wykorzystywaniu danych ze zdalnego badania Ziemi z kosmosu (Dz.U. 1980 nr 10, poz. 27).
Konwencja z dnia 29 marca 1972 r. o międzynarodowej odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez obiekty kosmiczne (Dz.U. 1973 nr 27, poz. 154).
Machowski J., Paragrafy dla kosmosu, Warszawa 1965.
McDouglas M.S., Lasswell H.S., Vlasic I., Law and Public Order in Space, New Haven, “Yale University Press” 1963.
Online Index of Objects Launched into Outer Space, UN Office for Outer Space Affairs, https://www.unoosa.org/oosa/osoindex/search-ng.jspx?lf_id=.
Space exploration, https://www.britannica.com/science/space-exploration/Major-milestones.
Sztucki J., Problemy prawne kosmosu, Warszawa 1965.
Taft E., Outer Space: The Final Frontier or the Final Battlefield, “Duke Law and Technology Review” 2017, tom. 15, nr 1.
Tym J.S., Konflikty lokalne podczas zimnej wojny jako wyraz konfrontacji zbrojnej mocarstw weź wypowiedzenia wojny, „Studia Maritima” 2016, nr 29.
Układ z dnia 27 stycznia 1967 r. o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi (Dz.U. 1968 nr 14, poz. 82).
Układ z dnia 5 sierpnia 1963 r. o zakazie prób broni nuklearnej w atmosferze, przestrzeni kosmicznej i pod wodą (Dz.U. 1963 nr 57, poz. 288).
Umowa z dnia 22 kwietnia 1968 r. o ratowaniu kosmonautów, powrocie kosmonautów i zwrocie obiektów wypuszczonych w przestrzeń kosmiczną. (Dz.U. 1969 nr 15, poz. 110).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.