Czynnik sądowy w postępowaniu przygotowawczym – wybrane aspekty historyczno-prawne
Ключевые слова:
postępowanie karne, postępowanie przygotowawcze, sąd, sędzia śledczyАннотация
Celem przedmiotowego artykułu jest omówienie udziału czynnika sądowego w postępowaniu przygotowawczym w ujęciu historycznym w prawodawstwie polskim. Autor zaprezentuje w tekście kształtowanie się modelu polskiego postępowania przygotowawczego od 1928 r. do aktualnego stanu prawnego. Autor postara się omówić cechy charakterystyczne modeli występujących we wskazanym okresie tj. modelu II RP, PRL i III RP. Ponadto wskaże zakres czynności sądu w postępowaniu przygotowawczym w każdym ze wskazanych okresów z rozróżnieniem na czynności decyzyjne, kontrolne i dowodowe. Postara się również wykazać, że zmiany wprowadzone w okresie PRL zerwały z tradycyjnym modelem polskiego procesu karnego i postępowania przygotowawczego, który był ustanowiony w II RP. W okresie wczesnego PRL z postępowania przygotowawczego wyrugowany został czynnik sądowy, a Kodeks postępowania karnego z 1969 r. wprowadził go jedynie w fasadowej formie. Z kolei Kodeks postępowania karnego z 1997 r. zachował szereg rozwiązań, które wprost nawiązują do postsowieckiego modelu postępowania karnego, wynikającego z rozwiązań przyjętych w latach 1944-89, przez co pod kilkoma względami (np. dyspozycyjność sądu w tym stadium postępowania przygotowawczego, przeprowadzanie przesłuchań) odstaje od standardów zachodnich i charakteryzuje się szeregiem dysfunkcji (mimo ewolucji jaką przeszedł poprzez szereg nowelizacji). Autor wskaże także na kierunek potencjalnych zmian polskiej procedury karnej w zakresie roli sądu w postępowaniu przygotowawczym. Praca opiera się w szczególności na dorobku doktryny polskiego postępowania karnego oraz aktów normatywnych. Zastosowano w niej metodę formalno-dogmatyczną, teoretyczno-prawną i historyczno-prawną.
Библиографические ссылки
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz.U. 1993 nr 61, poz. 284).
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. 1977 nr 38, poz. 167).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 15 lipca 1927 r. o sędziach śledczych do spraw wyjątkowego znaczenia (Dz.U. 1927 nr 69, poz. 611).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 19 marca 1928 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1928 nr 33, poz. 313).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 19 marca 1928 r. Przepisy wprowadzające kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1928 nr 33, poz. 314).
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 7 października 1944 r. o Milicji Obywatelskiej (Dz.U. 1944 nr 7, poz. 33).
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 1 grudnia 1944 r. o częściowej zmianie kodeksu postępowania karnego (Dz.U. 1944 nr 13, poz. 70).
Dekret z dnia 6 czerwca 1945 r. o zmianie przepisów kodeksu postępowania karnego (Dz.U. 1945 nr 25, poz. 148).
Dekret z 19 sierpnia 1946 r. o zmianie niektórych przepisów postępowania karnego (Dz.U. 1946 nr 43, poz. 249).
Dekret z dnia 23 stycznia 1947 r. o opłatach sądowych w sprawach karnych (Dz.U. 1947 nr 19, poz. 73).
Dekret z dnia 3 kwietnia 1948 r. o zmianie kwot pieniężnych w przepisach kodeksu postępowania karnego (Dz.U. 1948 nr 20, poz. 136).
Ustawa z dnia 27 kwietnia 1949 r. o zmianie przepisów postępowania karnego (Dz.U. 1949 nr 32, poz. 238).
Ustawa z dnia 20 lipca 1950 r. o Prokuraturze Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1950 nr 38, poz. 346).
Ustawa z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania karnego (Dz.U. 1950 nr 38, poz. 348.).
Dekret z dnia 21 grudnia 1955 r. o zmianie przepisów postępowania karnego (Dz.U. 1955 nr 46, poz. 309).
Ustawa z dnia 28 marca 1958 r. o zmianie przepisów postępowania karnego (Dz.U. 1958 nr 18, poz. 76).
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1969 nr 13, poz. 96).
Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o zmianie Kodeksu postępowania karnego, ustawy o ustroju sądów wojskowych, ustawy o opłatach w sprawach karnych i ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U. 1995 nr 89, poz. 443).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. 2022, poz. 1375).
Ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2013, poz. 1247).
Ustawa z dnia 11 marca 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2016, poz. 437).
Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019, poz. 1694).
Ustawa z dnia 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. 2023, poz. 289, 535).
Brzozowski Sebastian, Wykorzystywanie dowodów uzyskanych w toku kontroli operacyjnej w kontekście art. 168b Kodeksu postępowania karnego, „Palestra” 2016, nr 6.
Daniluk Paweł, Jeszcze raz o konstytucyjności art. 168b Kodeksu postępowania karnego (w związku z wnioskiem Prokuratora Generalnego do Trybunału Konstytucyjnego), „Palestra” 2020, nr 12.
Dudka Katarzyna, Rola prokuratora w znowelizowanym postępowaniu karnym, „Prokuratura i Prawo” 2015, nr 1–2.
Eichstaedt Krzysztof, Czynności sądu w postępowaniu przygotowawczym w polskim prawie karnym, Warszawa 2008.
Eichstaedt Krzysztof, Instytucja sędziego śledczego w okresie międzywojennym, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2014 nr 17.
Eichstaedt Krzysztof, Ponownie na temat sędziego śledczego, „Prokuratura i Prawo” 2015, nr 1.
Eichstaedt Krzysztof, Rola sądu w postępowaniu przygotowawczym a instytucja sędziego śledczego, Warszawa 2009.
Eichstaedt Krzysztof, Rola sądu w postępowaniu przygotowawczym, [w:] Czynności dochodzeniowo-śledcze i działania operacyjne policji a rola sądu w postępowaniu przygotowawczym, red. Stefan Lelental, Jan Kudrelek, Izabela Nowicka, Szczytno 2008.
Gaberle Andrzej, Funkcje kontroli instancyjnej w procesie karnym (zagadnienia podstawowe), [w:] Środki zaskarżenia w procesie karnym. Księga pamiątkowa ku czci prof. Z. Dody, red. Andrzej Gaberle, Stanisław Waltoś, Kraków 2000.
Grajewski Jan, Paprzycki Lech K., Steinborn Sławomir, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, Kraków 2006.
Grzegorczyk T., Kilka refleksji na temat sugestii wprowadzenia instytucji sędziego śledczego, [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. Piotr Hofmański, Warszawa 2010.
Grzegorczyk Tomasz, Postępowanie przygotowawcze w nowym kodeksie postępowania karnego i sytuacja w nim podejrzanego, [w:] Nowa kodyfikacja karna. Krótkie komentarze, z. 1, Warszawa 1997.
Grzegorczyk Tomasz, Postępowanie przygotowawcze w świetle nowelizacji z dnia 27 września 2013 r. i rola w nim prokuratora w aspekcie sądowego stadium procesu, „Prokuratura i Prawo” 2015, nr 1–2.
Haber Jan, Rozwój prawa karnego procesowego w Polsce Ludowej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1964, t. 26, z. 4.
Jankowski Maciej, Sędzia śledczy – wzmocnienie czy osłabienie pozycji sądu w postępowaniu karnym, „Nowe Prawo” 1982, nr 7–8.
Kaftal Alfred, Model postępowania przygotowawczego de lege ferenda w polskim procesie, „Studia Prawnicze” 1989, nr 1.
Konferencja. Nowy model postępowania przygotowawczego – sędzia śledczy, red. Piotr Zieliński, Warszawa 2010.
Kościelniak-Marszał Miłosz, Sędzia śledczy w ujęciu prawno-historycznym, [w:], Węzłowe problemy procesu karnego, red. Piotr Hofmański, Warszawa 2010.
Kowalski Piotr, Zasada kontradyktoryjności procesu karnego w świetle projektu Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego, „Palestra” 2012, nr 7–8.
Kruszyński Piotr, Warchoł Marcin, Pozycja sędziego śledczego na tle modeli postępowania przygotowawczego (cz. 1), „Palestra” 2008, nr 3–4.
Kruszyński Piotr, Warchoł Marcin, Pozycja sędziego śledczego na tle modeli postępowania przygotowawczego (cz. 2), „Palestra” 2008, nr 5–6.
Kruszyński Piotr, Warchoł Marcin, Sędzia śledczy. Argumenty za i przeciw, [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. Piotr Hofmański, Warszawa 2010.
Kruszyński Piotr, Zbrojewska Monika, Nowy model postępowania karego ukształtowany nowelą do k.p.k. z 27 września 2013 r., „Palestra” 2014, nr 1–2.
Kulesza Cezary, Dyskusja nad reformą prawa karnego, „Państwo i Prawo” 1988, nr 12.
Kulesza Cezary, Postępowanie przygotowawcze. Rozwiązania modelowe, [w:] Nowe uregulowania prawne w kodeksie postępowania karnego z 1997 r., red. Piotr Kruszyński, Warszawa 1997.
Kulesza Cezary, Rola prokuratora w znowelizowanym kodeksie postępowania karnego, „Prokuratura i Prawo” 2014, nr 4.
Kulesza Cezary, Sędzia śledczy na tle zmian europejskich modeli postępowania przygotowawczego, [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. Piotr Hofmański, Warszawa 2010.
Kulesza Cezary, Sędzia śledczy w modelu postępowania przygotowawczego na tle prawnoporównawczym, Białystok 1991.
Kulesza Cezary, Sędzia śledczy w polskim modelu postępowania przygotowawczego, „Państwo i Prawo” 1988, nr 6.
Kulesza Cezary, Sędzia śledczy w współczesny proces karny (na tle prawnoporównawczym), „Państwo i Prawo” 2008, z. 7.
Kurowski Michał, [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, red. Dariusz Świecki, LEX/el. 2023, art. 316.
Kurowski Michał, Sydor Paweł, „Śledcze” czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym w aspekcie praktycznym, „Przegląd Sądowy” 2011, nr 1.
Kwiatkowska-Darul Violetta, Przesłuchanie małoletniego świadka w polskiej procedurze karnej, Toruń 2007.
Ludwiczak A., Wpływ sądu na postępowanie dowodowe w postępowaniu przygotowawczym w polskim prawie karnym, [w:] Czynności dochodzeniowo-śledcze i działania operacyjne policji a rola sądu w postępowaniu przygotowawczym, red. Stefan Lelental, Jan Kudrelek, Izabela Nowicka, Szczytno 2008.
Łada-Bieńkowski Krzysztof, Postulaty reformy procesu karnego (referat sprawozdawczy), Warszawa 1936.
Łuszczyk Ewelina, Kontrola czy nadzór sądu nad postępowaniem przygotowawczym, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2012, 28.
Malinowska-Krutul Karolina, Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym, „Prokuratura i Prawo” 2008, nr 10.
Murzynowski Andrzej, Problem wprowadzenia instytucji sędziego śledczego, „Państwo i Prawo” 1982, z. 3–4.
Nestorowicz Władysław, Stanowisko sędziego śledczego u nas i na zachodzie, „Głos Sądownictwa” 1932, nr 3–4.
Nisenson Jerzy, Siewierski Mieczysław, Kodeks postępowania karnego z komentarzem i orzecznictwem Sądu Najwyższego, Warszawa 1936.
Materniak-Pawłowska Małgorzata, Instytucja sędziego śledczego w okresie międzywojennym, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2013, t. 65, z. 1.
Penner Leon, O zmianie przepisów kpk, „Nowe Prawo” 1956, nr 2.
Schaff Leon, Nowa reforma postępowania przygotowawczego, „Państwo i Prawo” 1956, nr 3.
Siewierski Mieczysław, Koncepcja kodyfikacyjna postępowania przygotowawczego, „Problemy Kryminalistyki” 1961, nr 29.
Siewierski Mieczysław, O reformę postępowania przygotowawczego, „Archiwum Kryminologiczne” 1933, z. 2.
Siewierski Mieczysław, Uwagi krytyczne nad śledztwem i dochodzeniem według k.p.k., „Archiwum Kryminologiczne” 1933, z. 1.
Skwarcow Marek, Formuła „zgody następczej” według treści przepisu art. 168b Kodeksu postępowania karnego, „Palestra” 2021, nr 6.
Stefański Ryszard A., Krytycznie o obecnym modelu postępowania przygotowawczego, [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. Piotr Hofmański, Warszawa 2010.
Stefański Ryszard A., Postępowanie przygotowawcze: zmiany ewolucyjne, czy rewolucyjne, [w:] Z problematyki funkcji procesu karnego, red. Tomasz Grzegorczyk, Jacek Izydorczyk, Radosław Olszewski, Warszawa 2013.
Sygit Bogusław, Duży Jerzy, Nowa pozycja prokuratora w świetle zmian w Kodeksie postępowania karnego, „Prokuratura i Prawo” 2014, nr 7–8.
Śliwiński Stanisław, Zasadnicze problemy nowej kodyfikacji prawa karnego procesowego, „Państwo i Prawo” 1968, z. 7.
Świątkowski Henryk, Doniosłe reformy wymiaru sprawiedliwości, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1950, nr 8–9.
Taracha Adam, Sądowa kontrola czynności operacyjno-rozpoznawczych, „Studia Iuridica Lublinensia” 2003, nr 2.
Tylman Janusz, Instytucja czynności sprawdzających w postępowaniu karnym, Łódź 1984.
Tylman Janusz, Uwagi o modelu postępowania przygotowawczego, [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. Piotr Hofmański, Warszawa 2010.
Waltoś Stanisław, Model polskiego procesu karnego de lege ferenda, „Państwo i Prawo” 1981, z. 3.
Wielec Michał [et al.],, Przyczyny przewlekłości postępowania sądowego w sprawach karnych, Warszawa 2019.
Wyciszczak Stanisław, Czynności sądu w nowym k.p.k., „Prokuratura i Prawo” 1997, nr 11.
Zagadnienia postępowania przygotowawczego (Dyskusja w Seminarium Prawa Karnego I.J.P.), „Archiwum Kryminologiczne” 1937, z. 3–4.
Загрузки
Опубликован
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2024 Miscellanea Historico-Iuridica
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-ShareAlike» («Атрибуция — На тех же условиях») 4.0 Всемирная.
