Zbrodnicze nazistowskie eksperymenty medyczne a międzynarodowe prawo publiczne
Ключевые слова:
nazistowskie eksperymenty medyczne, II wojna światowa, proces norymberski, prawo międzynarodoweАннотация
Czasy nazistowskich eksperymentów medycznych przypadają na okres II wojny światowej – lata od 1939 do 1945 – i objęły one obozy koncentracyjne i zagłady tworzone i prowadzone w całej okupowanej Europie. Nazistowskie eksperymenty medyczne odcisnęły piętno na ludziach różnej narodowości, jednakże ich ofiarami były przede wszystkim osoby pochodzenia żydowskiego, Polacy oraz Romowie. Zbrodnicze eksperymenty były również praktykowane na osobach niepełnosprawnych, osobach o orientacji homoseksualnej, świadkach Jehowy oraz więźniach politycznych i jeńcach wojennych. Zbrodnicze eksperymenty medyczne wykonywane były głównie w niemieckich obozach koncentracyjnych, to jest Auschwitz‑Birkenau, Dachu, Konzentrationslager (KL) Ravensbruck, Sachsenhausen, Kulmhof oraz Majdanku, co pozwoliło na ich ukrycie przed społecznością międzynarodową. Odpowiedzią na nazistowskie zbrodnicze eksperymenty medyczne był „proces lekarzy”, który toczył się w latach 1946–1947 przed Amerykańskim Trybunałem Wojskowym numer 1 w Norymberdze.
Celem artykułu była analiza i zbadanie, jaki wpływ na kształt prawa międzynarodowego miały nazistowskie eksperymenty medyczne. Dla zrealizowania celu niniejszego artykułu zasadne było wykorzystanie kilku metod badawczych. W najszerszym zakresie została wykorzystana metoda formalno‑dogmatyczna, w myśl której przeanalizowane zostały międzynarodowe akty prawne regulujące zasady przeprowadzania eksperymentów medycznych na ludziach, w szczególności te uchwalone po II wojnie światowej. Wskazana metoda została uzupełniona badaniami literatury przedmiotu oraz poglądami doktryny. Drugą metodą wykorzystaną w artykule jest studium przypadku, polegająca na analizie przebiegu procesów norymberskich.
Библиографические ссылки
Bassiouni Cheriff, Baffes Thomas, Evrard John, Le contrôle international de l’expérimentation sur l’homme, ”Revue Internationale de Droit Pénal” 1980, nr 3–4.
Control Council, Law No. 10, Punishment of persons guilty of war crimes, crimes against peace and against humanity, https://crimeofaggression.info/documents/6/1945_Control_Council_Law_No10.pdf.
Cyprian Tadeusz, Sawicki Jerzy, Materiały norymberskie. Umowa – statut – akt oskarżenia – wyrok – radzieckie wotum, Wałbrzych 1945.
Górski Radosław, Zima Maria, Zbrodnicze eksperymenty medyczne dotyczące układu kostno-szkieletowego kończyn dolnych, wykonywane na Polkach – więźniarkach w KL Ravensbrück oraz ich następstwa dla stanu życia, zdrowia i późniejszego funkcjonowania operowanych, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2021, nr 2 (38).
Hamankiewicz Maciej, Przyrzeczenie lekarskie jako Preambuła do Kodeksu Etyki Lekarskiej, „Medyczna Wokanda” 2016, nr 8.
Klafkowski Alfons, Obozy koncentracyjne hitlerowskie jako zagadnienie prawa międzynarodowego, Warszawa 1969.
Kodeks Etyki Lekarskiej, zwany „Zbiorem zasad deontologii lekarskiej”, Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich w 1935 r., „Kodeks Lekarski”, https://nil.org.pl/dokumenty/kodeks-etyki-lekarskiej.
Kodeks Norymberski 1997 w 50. rocznicę ogłoszenia wyroku w norymberskim procesie lekarzy i Kodeksu Norymberskiego, https://p-ntzp.com/files/07Kodeks.pdf.
Konwencja genewska o ochronie osób cywilnych podczas wojny z dnia 12 sierpnia 1949 r. (Dz.U. 1956 nr 38, poz. 171).
Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w odniesieniu do zastosowań biologii i medycyny: Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie z dnia 4 kwietnia 1997 r., https://www.poltransplant.org.pl/konwencja_o_prawach.html.
Krupiński Piotr, Wir sind doch keine Versuchskaninchen”. Eksperymenty pseudomedyczne we wspomnieniach więźniarek z Ravensbrück, „Konteksty Kultury” 2017, z. 4.
Krzyżewska Barbara, Kodeks Norymberski a autonomia jednostki, „Studia Ecologiae et Bioethicae” 2016, t. 14, nr 3.
Malinowska Joanna, Eksperymenty medyczne na terenie byłego obozu koncentracyjnego Dachau, [w:] Podróż do miejsca pamięci Dachau. Materiały naukowo-dydaktyczne, red. Kinga Anna Gajda, Aneta Pazik, Kraków 2014.
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. 1977 nr 38, poz. 167).
Muzeum Ziemi Tarnowskiej, https://muzeum.tarnow.pl/na-bister/oranienburgsachsenhausen-elementy-wystawy/.
Nation Treaty Series; World Medical Association, Declaration of Helsinki Ethical Principles for Medical Research Involving Human Subjects, “Journal of the American Medical Association” 2013, nr 20.
NMT Case 1, USA v. Karl Brandt et al.: The Doctors’ Trial, https://nuremberg.law.harvard.edu/nmt_1_intro.
Okoniewska Katarzyna, Zbrodnicza medycyna. Eksperymenty farmakologiczne i doświadczenia z użyciem środków chemicznych przeprowadzane na więźniach z Auschwitz, „Studia Historyczne” 2017, R. LX, z.1 (237).
Olejnik Stanisław, Eksperyment lekarski na człowieku w świetle oceny etycznej, „Collectanea Theologica” 1955, nr 26 (1).
Patuzzo Sara, Goracci Giada, Ciliberti Rosagemma, Thomas Percival. Discussing the foundation of Medical Ethics, “Acta Biomed” 2018, 89(3), s. 343–348, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6502118.
Reich Warren (red.), Encyklopedia Bioetyki, https://artnscience.us/Med_Ethics/reichsrundschreiben_1931.pdf.
Riddick Frank Jr, The code of medical ethics of the american medical association, “Ochsner journal” 2003, vol. 5, nr 2, s. 6–10, https://www.ama-assn.org/sites/ama-assn.org/files/corp/media-browser/public/ethics/1847code_0.pdf.
Skorut Jolanta, Refleksje na temat monografii Ernsta Klee Auschwitz. Medycyna III Rzeszy i jej ofiary, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2011, nr 3386.
Trials of War Criminals Before the Nuernberg Military Tribinals, The Medical Cale, t. 1.
Vollmann Jochen, Winau Rolf, Informed consent in human experimentation before the Nuremberg code, „BMJ” (Clinical research ed.) 1996, vol. 313, no. 7070, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2352998/?page=1#.
Vollmann Jochen, Winau Rolf, The Prussian Regulation of 1900: Early Ethical Standards for Human Experimentation in Germany, “IRB: Ethics & Human Research” 1996, vol. 8, no. 4, https://www.jstor.org/stable/3564006.
Загрузки
Опубликован
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2024 Uniwersytet w Białymstoku (публикация в целом); Patryk Topolski, Monika Winckiewicz (статья)

Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-ShareAlike» («Атрибуция — На тех же условиях») 4.0 Всемирная.