Puścizna. Kaduk. Odumarszczyzna. A Few Comments on the Terminology of Old Polish Law
Keywords:
heirless inheritance, escheat, legacy, odumarszczyznaAbstract
Terminological studies, including research on the meaning of words encountered in sources, are of particular value to legal historians. Despite this, in modern academic textbooks on the history of law, relatively little space is dedicated to old Polish legal terminology, including the nomenclature regarding heirless inheritances. The authors of books for students, when describing the rules of inheritance applicable in the former Polish-Lithuanian Commonwealth, reduce their arguments to the necessary minimum, limited by the requirements of the textbook. Using the terms "kaduk" and "puścizna" for this purpose, is interchangeable, without indicating any differences in the meaning of both words. Therefore, they do not present the origins and evolution of the meaning that these words have undergone over the centuries. Moreover, the terms „odumarszczyzna” or „odumarlizna” that appear in the sources, with a few exceptions, are not recorded or explained in the latest textbooks. This raises serious concerns about the gradual limitation of the content transmitted in the field of legal history Therefore, it seems reasonable to examine whether the terms mentioned above are synonyms and whether their interchangeable use is justified. For this purpose, it is worth recalling the meaning of the words "kaduk", "puścizna" and "odumarszczyzna", referring to old Polish dictionaries, Latin-Polish dictionaries, selected source texts and views expressed by historians of old-Polish law: Maciejowski, Burzyński, Dutkiewicz, Bandtkie or Dąbkowski, who, using various sources, including those no longer available today, thoroughly researched the subject and terminology of inheritance law.
References
Akta Grodzkie i Ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej: z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego, t. XII, Najdawniejsze zapiski sądów halickich 1435-1475, Lwów 1887.
Czacki T., O litewskich i polskich prawach, o ich duchu, źródłach, związku i o rzeczach zawartych w pierwszem Statucie dla Litwy 1529 roku wydanem, t. I, Warszawa 1800.
Słownik polsko-łaciński ze skarbu Księdza Knapiusza societatis JESU wybrany a przeszlo dwomasty słow początkowych nad to słów i imion rodzaiami i odmianami tudzież porządnym zebraniem pisarzow łacińskich podług wiekow łaciny ułożonym pomnożony przez M. Benedykta Woronowskiego S. J. we dwóch tomach zawarty z dozwoleniem zwierzchności, G. Knapski, t. I, Kalisz 1769.
Starodawne prawa polskiego pomniki poprzedzone wywodem historyczno krytycznym tak zwanego Prawodawstwa Wiślickiego Kaziémirza Wielkiego w texcie ze starych rękopism krytycznie dobranym, wyd. A.Z. Helcel, Warszawa 1856.
Statuty Kazimierza Wielkiego, wyd. O. Balzer, Poznań 1947.
Volumina Constitutionum, t. II (1550–1609), vol. 1 (1550 –1585), opr. S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa 2005.
Volumina Constitutionum, t. II (1550–1609), vol. 2 (1587–1609), opr. S. Grodziski, Warszawa 2008.
Volumina Constitutionum, t. IV (1641-1668), vol. 1 (1641-1658), opr. S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, Warszawa 2015.
Volumina Legum. Przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarów w Warszawie, od roku 1732 do roku 1782 wydanego, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1860, t. VII-VIII.
Bandtkie Jan W., Historya prawa polskiego napisana i wykładana przed rokiem 1830 w b. Warszawskim Aleksandryjskim Uniwersytecie przez Jana Wincentego Bandtkie Stężyńskiego, Warszawa 1850.
Bandtkie Jan W., Prawo prywatne polskie napisane i wykładane przed rokiem 1830 w b. Warszawskim Aleksandryjskim Uniwersytecie, Warszawa 1851.
Bardach Juliusz, Historia państwa i prawa Polski, t. I, Warszawa 1965.
Bardach Juliusz, Leśnodorski Bogusław, Pietrzak Michał, Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2009.
Burzyński Piotr, Prawo polskie prywatne, t. II, Kraków 1871.
Dąbkowski Przemysław, Prawo prywatne polskie, t. II, Lwów 1911.
Dunin Karol, Dawne mazowieckie prawo, Warszawa 1880.
Dutkiewicz Walenty, Program do egzaminu z historyi praw, które w Polsce przed wprowadzeniem Kodexu Napoleona obowiązywały, z. 2, Warszawa 1863.
Dutkiewicz Walenty, Spostrzeżenia nad Historyą prawodawstw słowiańskich przez Wacława Maciejowskiego doktora prawa i profesora, sędziego Trybunału Cywilnego I-ej Instancyi Województwa Mazowieckiego wydaną w latach 1832, 1835, Warszawa 1870.
Dutkiewicz Walenty, Uwagi nad dziełem Prawo polskie prywatne przez Piotra Burzyńskiego, Warszawa 1873.
Goźdź‑Roszkowski Krzysztof, O obowiązku rozdawania skonfiskowanych dóbr ziemskich w ustawodawstwie polskim XVII–XVIII wieku, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2000, t. V.
Hube Romuald, Prawo polskie w wieku trzynastym, Warszawa 1874.
Kolańczyk Kazimierz, Najdawniejsze polskie prawo spadkowe, Poznań 1939.
Lelewel Joachim, Początkowe prawodawstwo polskie cywilne i kryminalne do czasów jagiellońskich, Warszawa 1828.
Lesiński Bogdan, Rozwadowski Władysław, Historia prawa sądowego. Zarys wykładu, Poznań 2007.
Maciejewski Tadeusz, Historia ustroju i prawa sądowego Polski, Warszawa 2008.
Maciejowski Wacław A., Historya prawodawstw słowiańskich, t. I, III, IV, V, Warszawa‑Lipsk 1832, 1835, 1859, 1865.
Makiłła Dariusz, Historia prawa w Polsce, Warszawa 2019.
Matuszewski Józef, Filologia w służbie historii, [w:] Pisma wybrane, t. IV, Łódź 2001.
Matuszewski Józef, Morbus comitialis czyli kaduk, [w:] Pisma wybrane, t. II, Łódź 2000.
Matuszewski Józef, Problem konfiskaty dóbr szlacheckich w dawnej Polsce, [w:] Pisma wybrane, t. II, Łódź 2000.
Matuszewski Józef, Pułapki średniowiecznej łaciny, „Czasopismo Prawno‑Historyczne” 1983, t. XXXV, z. 1.
Matuszewski Józef S., Kaduk, [w:] Wielka Encyklopedia Prawa, t. XXIII, Historia ustroju i prawa na ziemiach polskich, http://wikiprawna.com.pl/index.php?title=KADUK.
Nowy słownik podręczny łacińsko‑polski, wyd. Łukasz Koncewicz, Warszawa 1924.
Płaza Stanisław, Historia prawa na tle porównawczym, cz. I, Kraków 2002.
Słownik języka polskiego, wyd. Samuel Orgelbrand, Wilno 1861.
Słownik języka polskiego, t. I–II‑III, wyd. Samuel Linde, Warszawa 1808–1811-1812.
Słownik języka polskiego, t. III, wyd. Miczysław Szymczak, Warszawa 1996.
Słownik języka polskiego, t. V, wyd. Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki, Warszawa 1912.
Słownik łacińsko‑polski, t. I, wyd. Floryan Bobrowski, Wilno 1841.
Słownik łacińsko‑polski, t. I, wyd. Stanisław Czerski, Wilno 1822.
Słownik łacińsko‑polski, t. I, wyd. Marian Plezia, Warszawa 1998.
Słownik łacińsko‑polski dla prawników i historyków, wyd. Janusz Sondel, Kraków 2005.
Słownik polsko‑łaciński, t. 2, wyd. Antoni Bielikowicz, Kraków 1866.
Słownik polsko‑łaciński do szkolnego użycia, wyd. Jan K. Trojański, Wrocław 1819.
Słownik staropolski, t. V z. 7 (31), t. VII, z. 6 (46), wyd. Stanisław Urbańczyk, Wrocław 1968, 1976.
Uruszczak Wacław, Historia państwa i prawa polskiego, t. I (966–1795), Warszawa 2010.
Uruszczak Wacław, Zwyczaje ziemskie w Statutach Kazimierza Wielkiego, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 1999, t. IV.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Miscellanea Historico-Iuridica
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
