Ius caducum w Lublinie w drugiej ćwierci XVII wieku

Abstrakt

Opracowanie poświęcone jest badaniom nad instytucją prawa kaduka w obrębie miast królewskich, zrealizowanym na przykładzie Lublina. Źródłami wykorzystanymi w pracy są przede wszystkim dokumenty królewskie dotyczące nadań kaduków pochodzące z ksiąg Metryki Koronnej, ale także dokumenty miasta Lublina. Analizie poddano stosowanie przez króla prerogatywy obejmowania majątku bezdziedzicznego po zmarłych mieszczanach lubelskich i przekazywania go zasłużonym dla króla i Rzeczypospolitej. Jednocześnie w pracy zostały uwzględnione przepisy dotyczące stosowania prawa kaduka i ograniczenia uprawnień monarchy zawarte w konstytucjach sejmowych.

Postanowienia królewskie wskazywały rodzaj i zakres praw przyznanych obdarowanym, które obowiązywały w stosunku do dóbr objętych prawem kaduka, zarówno ruchomych, jak i nieruchomych, oraz kwot pieniężnych. Opisane zostały również dokumenty królewskie innego typu niż akty nadania majątków kaducznych per se. Dokumenty pochodzące z kancelarii królewskiej dotyczyły także czynności prawnych podejmowanych w związku z wykonywaniem prawa kaduka. Były to przede wszystkim akty prawne ustanawiające pełnomocników i mandatariuszy przez strony postępowania kaducznego. Ponadto wskazano szereg monarszych nadań majątkowych różnego typu na rzecz XVII‑wiecznego urzędnika kancelarii królewskiej Andrzeja Bujalskiego. Artykuł obejmuje również zagadnienie procedury stosowania i egzekwowania ius caducum, według której wykonanie woli króla zlecane było podległym władzy monarszej urzędom, miejskiemu oraz grodzkiemu, a także dane biograficzne mieszczan, po których pozostało mienie kaduczne oraz obdarowanych nimi przedstawicieli stanu szlacheckiego.