System rządów zgromadzenia w konstytucji Turcji z 1921 r.
Słowa kluczowe:
demokracja, jedność władzy, koncentracja władzy, konstytucja, konstytucja Turcji z 1921 r., konstytucja Turcji z 1924 r., system rządu zgromadzenia, zasada suwerenności narodu (ludu)Abstrakt
Celem artykułu jest przeprowadzenie analizy przepisów Konstytucji Turcji z 1921 r. pod kątem ukazania specyfiki przyjętego w niej systemu rządów. Analiza ta prowadzi do konstatacji, iż wspomniany dokument, czyniący podstawą ustroju konstytucyjnego Turcji zasadę suwerenności narodu i zasadę jedności władzy skupionej w parlamencie, kształtował system rządów zgromadzenia we wzorcowej, „czystej” i „podręcznikowej” jego postaci, znanej z koncepcji J.J. Rousseau i historii rewolucji francuskiej. W artykule są ukazane również historyczne uwarunkowania podjęcia decyzji o wdrożeniu takiego systemu rządów, a także jej wyznaczniki doktrynalne i teoretyczne.
Bibliografia
Adamczyk A., Status prawny parlamentu tureckiego w świetle pierwszych aktów konstytucyjnych Turcji, „Przegląd Sejmowy” 2008, nr 5.
Adamczyk A., Ustrój polityczny Turcji w latach 1918-1960, Warszawa 2013.
Adamczyk A., Znaczenie konstytucji tureckiej z 1961 roku dla rozwoju idei państwa prawnego w Turcji, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2011, Vol. 11, nr 3.
Ahmad F., The Making of Modern Turkey, Routledge, London-New York 1993.
Akyol T., Ama Hangi Atatürk, İstanbul: Doğan Kitap 2008.
Altuğ Y., The Development of Constitutional Thought in Turkey, [w:] Modern Turkey: Continuity and Change, red. A. Evin, VS Verlag für Sozialwissenschaften 1984.
Arsel I., Constitutional Development of Turkej since Republic, „Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi” 1961, Vol. 18, No. 1.
Bieniek K., Ewolucja pozycji ustrojowej władzy wykonawczej w Republice Turcji, „Białostockie Studia Prawnicze” 2016, z. 20/B.
Bożek M., System „rządów zgromadzenia” – próba definicji, [w:] Systemy rządów w perspektywie porównawczej, red. J. Szymanek, Warszawa 2014 .
Bożek M., Systemy rządów, [w:] Polskie prawo konstytucyjne na tle porównawczym, red. R.M. Małajny, Warszawa 2013.
Çay M.M., Constitutional Changes in the Republic of Turkey, and the Law of Teşkilat-i Esasiye Dated from April 1924 [w:] Social, Educational, Political, Economic and Other Developments Occurred in Turkey Between the Years of 1923-1938, ed. Ö. Akman, M.M. Çay, F. Bozbayindir, ISRES Publishing 2018.
Chmielowska D., M. Sobczak, Demokracja po turecku, „Studia Europejskie” 2016, nr 4.
Earle E.M., The New Constitution of Turkey, „Political Science Quarterly”1925, Vol. 40, No. 1.
Gönenç L., Presidential Elements in Government Turkey, „European Constitutional Law Review” 2008, Vol. 4. No. 3.
Karadut I.C., Pursuing A Constituion In Turkey: Looking For A Brand-New Social Contract Or Awaiting The Same-Old Social Prescription, „Ankara Bar Review” 2012, No. 2.
Kemal Atatürk, M., Nutuk (Söylev), Inkilap Kitabevi, İstanbul 2009.
Kołodziejczyk D., Turcja, Warszawa 2011.
Kryszeń G., Konstytucja osmańska z 1876 roku, [w:] Konstytucja. Ustrój polityczny. System organów państwowych. Prace ofiarowane Profesorowi Marianowi Grzybowskiemu, red. S. Bożyk, A. Jamróz, Białystok 2010.
Kryszeń G., K. Prokop: Aksjologia polskiej konstytucji, Warszawa 2017.
Lewis B., Narodziny nowoczesnej Turcji, Warszawa 1972.
Marszałek-Kawa J., A. Burak, The Political System of the Republic of Turkey. Past and Present, „Przegląd Politologiczny” 2018, nr 3.
Özbudun E., Constitutional Law, [w:] Introduction to Turkish Law, ed. T. Ansay, D. Wallace, Jr., Kluwer Law International 2011.
Özbudun E., The Constitutional System of Turkey. 1876 to the Present, Palgrave Macmillan 2011.
Özbudun E., O.F. Gençkaya, Democratization and the Politics of Constitution-Making in Turkey, Central European University Press 2009.
Racz A., Birth of the Modern Turkey: Brief History and Features of the Constitution of the Turkish Republic of 1924, „Studia Iuridica Auctoritate Universitatis Pecs Publicata”, Vol. 143.
Reychman J., Historia Turcji, Wrocław-Warszawa- Kraków-Gdańsk 1973.
Robinson R.D., The First Turkish Republic: A Case Study in National Development, Harvard University Press 1963.
Rousseau J.J., Umowa społeczna, tłum. M. Pawłowska, Warszawa 1966.
Sarnecki P., Założenia systemu „rządów zgromadzenia” i możliwości ich adaptacji do przyszłej konstytucji RP, [w:] Konstytucyjne systemy rządów, red. M. Domagała, Warszawa 1997.
Shaw S.J., E. K. Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Vol. II: Reform, Revolution, and Republic: the Rise of Modern Turkey, 1808–1975, Cambridge University Press 1977.
Sunar I, A Preliminary Note on Civil Society Formation in Turkey, „Ankara Üniversitesi SBF Dergisi” 1973, Vol. 28, No. 3.
Szymański A., System konstytucyjny Turcji, Warszawa 2006.
Tanör B., Türkiye'nin İnsan Hakları Sorunu, İstanbul BDS Yayınları.
Versan Y., Evolution of the Rule of Law and the New Constitution of Turkey, „Pakistan Horizon” 1964, Vol. 17, No. 2.
Wiszowaty M, hasło „System komitetowy. Parlamentarno-komitetowy system rządów”, [w:] Leksykon prawa konstytucyjnego. 100 podstawowych pojęć, red. A. Szmyt, Warszawa 2010.
Yazıcı S., F. Yazıcı, Tarihsellik ve Kuramsallık Arasında: 1921 ve 1924 Anayasalarında Kuvvetler Birliği/Ayrılığı Tartışması (Między historią a teorią: debata o jedności/podziale władzy w konstytucjach z 1921 i 1924 r.), „Bilig - Turk DunyasI Sosyal Bilimler Dergisi” 2011, Vol. 59.
Zürcher E.J., The Ottoman Legacy of the Turkish Republic: an Attempt at a New Periodization, „Die Welt des Islams” 1992, Vol. 32.
Ahmet Evin, ed., Modern Turkey: Continuity and Change (Opladen: Leske and Budrich, for Deutsches Orient-Institute, 1984.
