Odpowiedzialność Skarbu Państwa za przejęcie nieruchomości rolnych na mocy dekretu PKWN z 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej na przykładzie majątku Lubowicz Wielki
Słowa kluczowe:
reforma rolna, odpowiedzialność Skarbu Państwa, dekret PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej, wywłaszczenie, nacjonalizacjaAbstrakt
Dekret PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej dokonał nacjonalizacji licznych nieruchomości rolnych, zmieniając ówczesną strukturę własnościową polskiej wsi. Celem artykułu będzie przedstawienie stanu faktycznego majątku Lubowicz Wielki, który stał się ofiarą, niezgodnego z ówczesnym prawem, wywłaszczenia. Analizie zostanie poddane obecne postępowanie następców prawnych dawnych właścicieli majątku o stwierdzenie nieważności orzeczeń wywłaszczeniowych, a także kwestia odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa. W rozważaniach zostanie ukazana bezprecedensowość stanu faktycznego, zaniedbania obecnego ustawodawcy w kwestii reprywatyzacji oraz wnioski jakie wynikają z przeprowadzenia reformy rolnej. Praca została w dużej mierze oparta na ustaleniach sądu, decyzjach organów administracyjnych, wspomnieniach obecnego spadkobiercy Romualda K., zeznaniach świadków, a także dokumentach, które były kierowane do licznych organów i instytucji w latach 1949 – 1990. W opisanym przez mnie stanie faktycznym miały miejsce liczne naruszenia ze strony organu wywłaszczającego, które pozwoliły stwierdzić nieważność orzeczeń nacjonalizacyjnych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 2009 r., a później dochodzenia odszkodowania za szkodę wynikającą z wydania wadliwej decyzji administracyjnej, a także wytoczenie powództwa o ustalenie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, wobec nieruchomości, które pozostały we władaniu Skarbu Państwa. Opisany stan faktyczny, jest wyjątkowym i bezprecedensowym przykładem restytucji następców prawnych po ponad 70 latach od wywłaszczenia ich poprzedników. Celem pracy jest odpowiedzieć na pytanie wywłaszczonym właścicielom czy ich następcom prawnym, czy mogą rościć sobie dziś jakąkolwiek rekompensatę od Skarbu Państwa za szkodę jaka powstała w wyniku wadliwie przeprowadzonej reformy rolnej.
Bibliografia
Prutis S., Reformy agrarne w Polsce po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, „Studia Iuridicia Agraria” 2018, t. XV.
Jastrzębski R., Reforma rolna po drugiej wojnie światowej. Ustawodawstwo państwa polskiego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2018, t. LXX, z. 1.
Fiedorczyk P., Polski Październik 1956 r. a reforma rolna, „Z Dziejów Prawa” 2019, t. 12 (20).
Stawarska-Rippel A., O „ludowym” prawie karnym w kontekście przeprowadzenia i zabezpieczenia skutków tak zwanej reformy rolnej z pierwszych lat Polski Ludowej, „Z Dziejów Prawa” 2019, t. 12 (20).
Paliwoda J., Przebudowa ustroju rolnego. Zakres działania administracji rolnej, Warszawa 1964.
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 11 maja 1999 r. (I CKN 1148/97), Legalis 44463.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 października 1999 r. (IV SA 1644/97), LEX nr 48729.
Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2007 r. (III CZP 30/07), Legalis nr 88637.
Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2011 r. (III CZP 112/10), Legalis nr 299305.
Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 12 czerwca 2013 r. (II CSK 498/12), Legalis nr 753893.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - I Wydział Cywilny z dnia 29 kwietnia 2015 r. (I ACa 1062/14), Legalis nr 1271373
Postanowienie Sądu Okręgowego w Sieradzu z 3 kwietnia 2019 r. (I Ca 71/19), http://orzeczenia.sieradz.so.gov.pl/details/reforma$0020rolna/152520000000503_I_Ca_000071_2019_Uz_2019-04-03_001 (dostęp: 29.05.2020).
Orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej – Wojewódzkiego Zarządu Rolnictwa w Białymstoku z dnia 31 lipca 1958 r.
Orzeczenie Ministra Rolnictwa z dnia 22 listopada 1960 r. (URU-1/6416/60).
Pismo Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej – Wojewódzkiego Zarządu Rolnictwa w Białymstoku z dnia 2 sierpnia 1957 r. (VIII.U-/3/66/57).
Decyzja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 listopada 2012 r. (GZ.rn-057-625-353/08).
Decyzja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 kwietnia 2013 r. (GZ.rn-057-625-420/12).
Wyrok Sądu Okręgowego w Łomży – I Wydział Cywilny z dnia 28 listopada 2017 r. (I C 473/15).
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku – I Wydział Cywilny z dnia 14 czerwca 2018 r. (I ACa 154/18).
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2019 r. (IV CSK 610/18).
Wyrok Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem – I Wydział Cywilny z dnia 15 stycznia 2020 r. (I C 312/18).
Wyrok Sądu Okręgowego w Łomży – I Wydział Cywilny z dnia 4 czerwca 2020 r. (I Ca 122/20).
