Stan badań nad dokumentacją zabytków powiatu bielskiego
Recenzja: Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 12: Województwo podlaskie (białostockie), z. 4: Powiat bielski, red. M. Zgliński, oprac. Z. Michalczyk, D. Piramidowicz, K. Uchowicz, M. Zgliński, Warszawa 2019, t. 1, s. 324, il. 80; t. 2, il. 1427.
Słowa kluczowe:
powiat bielski, ochrona zabytków, architektura kościelna, archeologia prawnaAbstrakt
Artykuł stanowi krytyczną analizę dwutomowej publikacji: Katalog zabytków sztuki. Województwo podlaskie (białostockie). Powiat bielski, wydanej w ramach serii: „Katalog Zabytków Sztuki w Polsce” przez Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Artykuł ma na celu zaprezentowanie zawartości Katalogu oraz ocenę jego przydatności do dalszych, szczegółowych badań nad historią regionalną. Autor zwraca uwagę na wysoki poziom merytoryczny recenzowanej pracy, w której wykorzystano bogaty materiał źródłowy pozyskany dzięki kwerendzie przeprowadzonej w zasobach archiwów krajowych (np. Archiwum Państwowe w Białymstoku), zagranicznych (Rosyjskie Państwowe Archiwum Historyczne w Petersburgu) oraz w innych instytucjach kultury (np. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Białymstoku). W opracowaniu Katalogu skorzystano również z licznych naukowych monografii, artykułów i opracowań obejmujących ponad 300 pozycji bibliograficznych. Do walorów Katalogu, oprócz aparatu naukowego, należy wysoka jakość edytorska. Katalog prezentuje bogaty materiał ilustracyjny opatrzony szczegółowymi opisami w postaci rysów historycznych siedemdziesięciu dwóch miejscowości wraz z charakterystyką znajdujących się tam obiektów zabytkowych zobrazowanych na 1427 kolorowych fotografiach. Autor poszerza informacje na temat niektórych obiektów zabytkowych opisanych w Katalogu, wykorzystując do tego archiwalia przechowywane w zasobie Archiwum Państwowego w Białymstoku. Są to m.in. XX-wieczne fotografie przedstawiające ratusz w Bielsku Podlaskim oraz dokumentacja aktowa dotycząca stanu technicznego Kościoła p.w. Matki Boskiej z Góry Karmel w Bielsku Podlaskim po pierwszej wojnie światowej. Omówiony artykuł recenzyjny w syntetyczny sposób prezentuje potencjalnemu czytelnikowi treść Katalogu. Podkreśla również jego naukową przydatność dla historyków sztuki i prawa oraz regionalistów.
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Białymstoku, Biuro Badań i Dokumentacji Zabytków w Białymstoku, nr zesp. 714.
Archiwum Państwowe w Białymstoku, Urząd Wojewódzki Białostocki 1920–1939, nr zesp. 47.
Archiwum Państwowe w Białymstoku, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Białymstoku, nr zesp. 1070.
Bończak-Kucharczyk E., Maroszek J., Kucharczyk K., Katalog parków i zabytkowych ogrodów dawnego województwa białostockiego stan z 1988 roku: część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000.
Borek P., Organizacja i funkcjonowanie rewkomów na terenie powiatu łukowskiego (11-17 sierpnia 1920 r.), „Radzyński Rocznik Humanistyczny” 2015, nr 13, s. 83-100.
Chełmski Konsystorz Greckokatolicki: 1596–1875 Inwentarz analityczny archiwum, oprac. M. Trojanowska, Lublin 2003.
Danilecki T., Zwolski M., Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Bielsku Podlaskim (1944-1956), Białystok 2008.
Fionik D., Bìel'skì Sojm Velìkì roku božogo 1564, Studziwody 2014.
Janucki S., Powiat bielski w okresie wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920, [w:] Bielsk Podlaski. Studia i materiały do dziejów miasta, red. Z. Romaniuk, Bielsk Podlaski 1999.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce: Ciechanowiec, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i okolice, oprac. M. Kałamajska–Saeed, t. IX, z. 2, Warszawa 1986.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce: Siemiatycze, Drohiczyn i okolice, oprac. M. Kałamajska-Saeed, t. XII, z. 1, Warszawa 1996.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce: Miasto Białystok, pod red. M. Zglińskiego, A. Oleńskiej, t. XII, z. 2, Warszawa 2015.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce: Powiat białostocki, pod. red. M. Zglińskiego, K. Kolendo-Korczak, t. XII, z. 3, Warszawa 2016.
Kolendo-Korczak K., Michalczyk Z., Zgliński M., W sprawie odnalezienia w Topilcu reliktów ikonostasu cerkwi Zwiastowania NMP w Supraślu, „Biuletyn Historii Sztuki” 2018, 2.
Łapiński J., Konsystorz greckokatolicki w Chełmie na przełomie XVIII i XIX wieku, „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny” 1987, 30.
Łopatecki K., Walczak W., Plany architektoniczne i źródła kartograficzne dotyczące obwodu białostockiego przechowywane w Rosyjskim Państwowym Archiwum Historycznym w Sankt Petersburgu, „Miscellanea Historico-Archivistica” 2018, 25.
Łopatecki K., „Obiekty o cechach zabytku” a „zabytek” – problemy terminologiczne w świetle ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, [w:] Zeszyty dziedzictwa kulturowego, t. I, red. K. Łopatecki, W. Walczak, Białystok 2007.
Łopatecki K., Struktura i siedziba Sądu Głównego w Białymstoku (1808-1842), „Miscellanea Historico-Iuridica” 2017, t. XVI, z. 2.
Łopatecki K., O instytucji dożywocia na przykładzie małżeństwa Jana Klemensa i Izabeli Branickich, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2016, 9 (1).
Maisel W., Archeologia prawna Polski, Warszawa-Poznań 1982.
Michalczyk Z., Domniemane modello Augusta Mirysa do obrazu Podniesienia krzyża w kościele w Bielsku Podlaskim, „Biuletyn Historii Sztuki” 2018, 80, nr 1.
Miodowski A., Nieudana próba ustanowienia w Polsce systemu rządów sowieckich (lipiec-sierpień 1920r.), „Białostockie Teki Historyczne” 2013, 11.
Moniuszko A., Mazowieckie sądy ziemskie (1588-1648). Organizacja – funkcjonowanie – postępowanie, Warszawa 2013.
Narolewska E., Ratusz w Bielsku Podlaskim – dzieje, przeobrażenia i konserwacja, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Białostockiego” 1997, z. 3.
Siedlecki J., Brańsk w XVI-XVIII w., „Białostocczyzna” 4 (1989), z. 4.
Szczepański J., Wojna 1920 na Mazowszu i Podlasiu, Warszawa 1995.
Wiśniewski J., Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny – geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne, „Acta-Baltico-Slavica” 1977, 11.
Zieleniewski J, Powstanie i rozwój układu przestrzennego Bielska Podlaskiego w XIV i XVIII wieku, „Studia Podlaskie” 1990, t. 1.
