Czy dłużnikom żyje się dzisiaj lepiej niż żyło im się za PRL? Uwagi na tle zmian przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących przedmiotowych ograniczeń egzekucji
Słowa kluczowe:
egzekucja, ograniczenia egzekucji, prawa dłużnikaAbstrakt
Celem niniejszego artykułu jest wykazanie, jakie zmiany zaszły w polskim postępowaniu cywilnym w zakresie tzw. przedmiotowych ograniczeń egzekucji sądowej oraz jak te zmiany wpływały na sposób prowadzenia postępowania egzekucyjnego oraz na bierną stronę postępowania egzekucyjnego – dłużnika. W ramach opracowania przedstawiono genezę wprowadzenia do polskiego postępowania cywilnego przedmiotowych ograniczeń egzekucji sądowej, co nastąpiło w 1932 r. w ramach Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. ,,Prawo o sądowem postępowaniu egzekucyjnem’’, a następnie omówiono ewolucję tych przepisów, jaka przebiegała w okresie istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dawny stan prawny sprzed transformacji ustrojowej porównano w końcowej części artykułu z obecnie obowiązującymi przepisami, co umożliwiło na sformułowanie wniosków pozwalających na udzielenie odpowiedzi na postawione w tytule artykułu pytanie. Przeprowadzona analiza uwzględnia argumenty natury systemowej, co pozwoliło na sformułowanie tezy, że zakres przedmiotowych ograniczeń egzekucji uległ znacznemu zwiększeniu od 1932 r., a pewna „inflacja” omawianych przepisów wynika z postępującego rozwoju poziomu życia społecznego. Źródła, jakie pozwoliły na udzielenie odpowiedzi na pytanie postawione w tytule artykułu to materiały Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczpospolitej, komentarze do Kodeksu Postępowania Cywilnego z 1930 r., komentarze do Kodeksu Postępowania Cywilnego z 1964 r., orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz inne materiały, takie jak monografie naukowe czy artykuły naukowe dotyczące postępowania egzekucyjnego oraz ograniczeń przedmiotowych egzekucji sądowej.
Bibliografia
Ustawa postępowania cywilnego z dnia 20 listopada 1864 r. (T. XVI cz. I Zwodu praw).
Ustawa o ustroju sądownictwa z dnia 27 stycznia 1877 r. (Dz.U. Rzeszy 1877, s. 41; Dz.U. Rzeszy 1898, s. 371) wraz z ustawą wykonawczą (Zb. u. prusk. 1878, s. 230).
Ustawa o postępowaniu cywilnem wraz z ustawą zaprowadzającą z dnia 30 stycznia 1877 r. (Dz.U. Rzeszy 1877, s. 244).
Norma jurysdykcyjna wraz z ustawą zaprowadzającą tudzież procedura cywilna wraz z ustawą zaprowadzającą z dnia 1 sierpnia 1895 r. (Dz.u.p.austr. nr 110-113).
Przepisy przechodnie z dnia 18 lipca 1917 r. (Dziennik Urzędowy Departamentu Sprawiedliwości Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego nr 1, poz. 5).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r. – Kodeks Postępowania Cywilnego. (Dz.U. 1930 nr 83 poz. 651).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. – Prawo o sądowem postępowaniu egzekucyjnem (Dz.U. 1932 nr 93, poz. 803).
Ustawa o zmianie przepisów postępowania cywilnego z 20 lipca 1950 r. (Dz. U. 1950 nr 38, poz. 349).
Ustawa o prawie bankowym z dnia 13 kwietnia 1960 r. (Dz.U. 1960 nr 20, poz. 121).
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24, poz. 141).
Ustawa z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. 1982 nr 40, poz. 26).
Ustawa z dnia 1 lutego 1983 r. o zmianie niektórych przepisów o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego i o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz.U. 1983 nr 5, poz. 33).
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. 2003 nr 228, poz. 2255).
Ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2010 nr 7, poz. 45).
Ustawa z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz.U. 2014, poz. 567).
Ustawa z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015, poz. 1311, z późn. zm.).
Ustawa z dnia z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o zatrudnieniu socjalnym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015, poz. 1567).
Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t.j. Dz.U. 2019, poz. 2407, ze zm.).
Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2016, poz. 1177).
Ustawa z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (Dz.U. 2018, poz. 771).
Ustawa z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 2021, poz. 2289).
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 1966 r. w sprawie określenia przedmiotów, należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji sądowej (Dz.U. 1966 nr 21, poz. 138.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu „Dobry start” (Dz.U. 2018, poz. 1061).
Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 grudnia 1932 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. 1932 nr 112, poz. 934).
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 listopada 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. 2020, poz. 2207).
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 lipca 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem" (Dz.U. 2020, poz. 1329).
Uchwała Sądu Najwyższego z 29 października 1968 r., III CZP 90/68, OSNC 1969, nr 4, poz. 65.
Uchwała Sądu Najwyższego z 17 września 1969 r., III CZP 68/69, OSNC 1970, nr 2, poz. 29.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1997 r., III CZP 51/97, OSNC 1998/3/37.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lutego 2003 K 28/02, OTK-A 2003/2/13.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2006, III CZP 62/06, OSNC 2007/6/87.
Uchwała Sądu Najwyższego z 4 stycznia 2008 r., III CZP 113/07, OSNC 2009, nr 1, poz. 4.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2008 r., II CNP 169/07, Lex nr 81750.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 listopada 2010 r., K 19/06, OTK-A 2010/9/96.
Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego. Cz. 2, postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające, Lwów 1933.
Berutowicz W., Charakter zmian prawa i postępowania cywilnego w Polsce Ludowej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego” 1958.
Białek T., Systematyczne pogarszanie się sytuacji prawnej wierzycieli – perspektywa sektora bankowego [w:] Prawa wierzyciela a ochrona dłużnika w egzekucji sądowej. Teoria i praktyka, red. H. Bednorz-Godyń, A. Marciniak, Warszawa 2022.
Broniewicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2006.
Cieślak S., Zakres ochrony prawnej udzielanej stronom i innym uczestnikom sądowego postępowania egzekucyjnego a wymagania sprawiedliwości proceduralnej, [w:] Aksjologia egzekucji sądowej. W poszukiwaniu optymalnego poziomu ochrony praw wierzyciela i dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym i upadłościowym, red. S. Cieślak, Sopot 2022.
Cieślak S., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz. Art. 730-1217. Wyd. 3, red. J. Jankowski, Warszawa 2019.
Flaga-Gieruszyńska K., Wybrane wyłączenia przedmiotowe spod egzekucji sądowej, [w:] Współczesny model egzekucji sądowej i postępowania egzekucyjnego. Zbiór studiów, red. K. Flaga-Gieruszyńska, A. Góra-Błaszczykowska, Sopot 2017.
Hahn Z., Ograniczenia egzekucji, „Czasopismo Sędziowskie” 1934, nr 4; kontynuacje tego artykułu pod tym samym tytułem: „Czasopismo Sędziowskie” 1934, nr 5; „Czasopismo Sędziowskie” 1934, nr 6; „Czasopismo Sędziowskie” 1935, nr 1; „Czasopismo Sędziowskie” 1935, nr 2; „Czasopismo Sędziowskie” 1935, nr 3; „Czasopismo Sędziowskie” 1935, nr 4.
Jabłoński M., Konstytucyjność zmian w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego wprowadzonych ustawą z 22.03.2018 r. o komornikach sądowych, [w:] Sądowe postępowanie egzekucyjne. Nowe wyzwania i perspektywy, red. J. Jagieła, Warszawa 2020.
Jagieła J., Ewolucja ograniczeń egzekucji sądowej w prawie polskim, [w:] Prawa wierzyciela a ochrona dłużnika w egzekucji sądowej. Teoria i praktyka, red. H. Bednorz-Godyń, A. Marciniak, Warszawa 2022.
Jankowski J., Przebieg postępowania egzekucyjnego, upadłościowego i układowego: struktura postępowań w ujęciu dynamicznym, Zakamycze 1999.
Jodłowski J., [w:] Postępowanie cywilne, J. Jodłowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska, K. Weitz, Warszawa 2007.
Kowalkowski R., [w:], Encyklopedia Egzekucji Sądowej, red. Z. Knypl, R. Kowalkowski, H. Langa-Bieszki, Z. Merchel, Z. Szczurek, J. Treder, Sopot 2002.
Kulski R., [w:], Kodeks postępowania cywilnego. T. III. Komentarz. Art. 730-1088, red. A. Marciniak, K. Piasecki, Wyd. 6, Warszawa 2015.
Lewitter I., Ochrona dłużnika w nowem prawie egzekucyjnem, „Palestra” 1933, nr 1-2.
Marciniak A., Ograniczenia egzekucji sądowej, Łódź 1986.
Marciniak A., Sądowe postępowanie egzekucyjne, Warszawa 2013.
Pognowski P., [w:] System prawa handlowego, t. 7, Postępowanie sądowego w sprawach gospodarczych, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2007.
Pogonowski P., Ograniczenia egzekucji sądowej cywilnej jako przejaw realizacji polityki prawa, [w:] Symbolae Andreae Marciniak dedicate, red. J. Jagiełła, R. Kulski.
Reiwer R., Komornik sądowy w nowej ustawie regulującej wykonywanie tego zawodu [w:] Status prawny komornika sądowego. Wyzwania współczesności, red. M. Jabłoński, A. Marciniak, Sopot 2016.
Romańska M., Ograniczenia egzekucji sądowej – uporządkowany system odpowiadający warunkom społecznym czy anachroniczne rozwiązania? [w:] Aksjologia egzekucji sądowej. W poszukiwaniu optymalnego poziomu ochrony praw wierzyciela i dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym i upadłościowym, red. S. Cieślak, Sopot 2022.
Rylski P., Efektywna ochrona wierzycieli w sądowym postępowaniu egzekucyjnym [w:] Aksjologia egzekucji sądowej. W poszukiwaniu optymalnego poziomu ochrony praw wierzyciela i dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym i upadłościowym, red. S. Cieślak, Sopot 2022.
Rydel K., Skuteczne postępowanie egzekucyjne jako element konstytucyjnego prawa do sądu w dobie pandemii [w:] Konstytucyjne aspekty procesu cywilnego, red. Aleksandra Orzeł-Jakubowska, T. Zembrzuski, Warszawa 2023.
Sroka T., [w:] Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Torbus A., Uwzględnianie przez komornika upływu biegu terminu przedawnienia roszczenia [w:] Sądowe postępowanie egzekucyjne. Nowe rozwiązania prawne, red. R. Flejszar, Sopot 2020.
Wengerek E., Sobkowski J., Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego z zakresu prawa cywilnego, „Nowe Prawo” 1970, nr 5.
Zembrzuski T., Funkcje i cele egzekucji sądowej, [w:] Symbolae Andreae Marciniak dedicate, red. J. Jagieła, R. Kulski, Warszawa 2022.
Zembrzuski T., Kilka uwag o funkcjach egzekucji sądowej [w:] Prawa wierzyciela a ochrona dłużnika w egzekucji sądowej. Teoria i praktyka, red. H. Bednorz-Godyń, A. Marciniak, Warszawa 2022.
Żukowski A., Czy istnieje prawo do egzekucji sądowej? [w:] Meandry demokratycznego państwa prawnego, red. M. Zubik, F. Dymirtowski, Warszawa 2017.
Uzasadnienie ogólne projektu ustawy o sądowem postępowaniu egzekucyjnym, Komisja Kodyfikacyjna, Sekcja postępowania cywilnego, t. 1, zeszyt 11, Warszawa 1933.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
