Powstanie i upadek Trybunału Konstytucyjnego w Austrii (1919–1933)
Ключевые слова:
Austria, Trybunał Konstytucyjny, konstytucja Austrii, Hans Kelsen, Sąd Rzeszy (Reichsgericht)Аннотация
Utworzenie Trybunału Konstytucyjnego w Austrii było wynikiem ewolucji ustrojowej, jaka miała miejsce w monarchii Habsburgów w drugiej połowie XIX wieku i zmiany formy państwa po zakończeniu I wojny światowej. Prekursorem Trybunału Konstytucyjnego był Sąd Rzeszy (Reichsgericht), który orzekał w sprawach naruszenia praw konstytucyjnych obywateli. Dopiero jednak powołanie do życia Trybunału Konstytucyjnego, co miało miejsce z początkiem 1919 roku, umożliwiło dokonywanie
oceny zgodności ustaw z konstytucją.
Umocnienie pozycji ustrojowej Trybunału Konstytucyjnego nastąpiło w konstytucji z 1920 roku. Głównym autorem konstytucji, podobnie jak ustawy powołującej do życia Trybunał Konstytucyjny, był Hans Kelsen. Nie powinno zatem dziwić, że austriacki Trybunał Konstytucyjny od samego początku jego istnienia odzwierciedlał kelsenowski model kontroli konstytucyjności prawa. Dzięki zaangażowaniu Hansa Kelsena rozpoczął działalność sąd konstytucyjny, który stał się modelowym rozwiązaniem
dla państw europejskich po drugiej wojnie światowej.
Jednakże z początkiem lat trzydziestych, wskutek demontażu demokratycznych struktur państwa, nastąpił w Austrii kres działalności Trybunału Konstytucyjnego. W artykule zostały omówione czynniki determinującego utworzenie Trybunału Konstytucyjnego, jego pozycja w konstytucji z 1920 roku, zmiany, jakie miały miejsce w regulacji konstytucyjnej w pierwszych dziesięciu latach obowiązywania konstytucji oraz okoliczności, które złożyły się na upadek sądownictwa konstytucyjnego w międzywojennej Austrii. Autorka przeanalizowała ewolucję przepisów konstytucyjnych określających pozycję ustrojową Trybunału Konstytucyjnego na tle głównych kierunków przemian systemu politycznego.
Библиографические ссылки
Adamovich Ludwig Karl, Funk Bernd‑Christian, Holzinger Gerhart, Frank Stefan Leo, Österreichisches Staatsrecht, Vienna 2011.
Bezemek Christoph, A Kelsenian Model of Constitutional Adjudication: The Austrian Constitutional Court, „Zeitschrift für öffentliches Recht” 2012, t. 67, s. 115–128.
Bongiovanni Giorgio, Rechtsstaat and Constitutional Justice in Austria: Hans Kelsen’s Contribution, [w:] The Rule of Law. History, Theory and Criticism, red. Pietro Costa, Danilo Zolo, Dordrecht 2007, s. 293–319.
Cole Taylor, Three Constitutional Courts: A Comparison, „The American Political Science Review” 1959, t. 53, nr 4, s. 963–984.
Czeszejko‑Sochacki Zdzisław, Sąd Konstytucyjny w systemie ustrojowym Austrii, [w:] Sądy konstytucyjne w Europie, t. 1: Austria, Francja, Niemcy, Włochy, red. Janusz Trzciński, Warszawa 1996, s. 11–27.
Dunaj Katarzyna, Constitutional Position of the President of Austria, [w:] Evolution of Constitutionalism in the Selected States of Central and Eastern Europe, red. Jarosław Matwiejuk, Krzysztof Prokop, Białystok 2010, s. 415–430.
Dunaj Katarzyna, Weimarski model prezydentury, Warszawa 2010.
Dziadzio Andrzej, Idea Trybunału Konstytucyjnego Georga Jellinka, [w:] Ustroje: historia i współczesność. Polska – Europa – Ameryka Łacińska. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Jackowi Czajowskiemu, red. Marian Grzybowski, Grzegorz Kuca, Piotr Mikuli, Kraków 2013, s. 180–187.
Dziadzio Andrzej, Między ideą a praktyką ustrojową: o drodze Austrii do sądu konstytucyjnego, [w:] Sądownictwo konstytucyjne. Teoria i praktyka, t. II, red. Mirosław Granat, Warszawa 2019, s. 11–32.
Grabowski Radosław, Geneza i ewolucja ustroju politycznego Austrii, [w:] Związkowa Ustawa Konstytucyjna Republiki Austrii (tłum. Stanisław Sagan), red. Stanisław Sagan, Częstochowa 2002, s. 11–42.
Heller Kurt, Der Verfassungsgerichtshof. Die Entwicklung der Verfassungsgerichtsbarkeit in Österreich von den Anfängen bis zur Gegenwart, Wien 2010.
Kelsen Hans, Judicial Review of Legislation: A Comparative Study of the Austrian and the American Constitution, „The Journal of Politics” 1942, t. 4, nr 2, s. 183–200.
Olechowski Thomas, Die Einführung der Verwaltungsgerichtsbarkeit in Österreich, Wien 1999.
Osterkamp Jana, Verfassungsgerichtsbarkeit in der Tschechoslovakei (1920–1939).
Verfassungsidee – Demokratieverständniss – Nationalitätenproblem, Frankfurt am Main 2009.
Pawłowski Szymon, Tożsamość konstytucyjna Republiki Austrii, [w:] Tożsamość konstytucyjna w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej, red. Andrzej Wróbel, Michał Ziółkowski, Warszawa 2021, s. 145–210.
Sarnecki Paweł, System konstytucyjny Austrii, Warszawa 1999.
Schmitz Georg, Die Vorentwürfe Hans Kelsens für die österreichische Bundesverfassung, Wien 1981.
Stourzh Gerald, Verfassung und Verfassungswirklichkeit Altösterreich in den Schriften Georg Jellinek, [w:] Georg Jellinek. Beiträge zu Leben und Werk, red. Stanley L. Paulson, Martin Schulte, Kiel‑Dresden 2000, s. 247–260.
Walter Robert, Hans Kelsen als Verfassungsrichter, Wien 2005.
Wiederin Ewald, Die Verfassungsgerichtsbarkeit in Österreich 1919–1939, „Beiträge zur Rechtsgeschichte Österreichs” 2022, nr 2, s. 276–286.
Zwierzchowski Eugeniusz, Sądownictwo konstytucyjne, Białystok 1994.
Загрузки
Опубликован
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2025 Uniwersytet w Białymstoku (zeszyt jako całość); Katarzyna Dunaj (artykuł)
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-ShareAlike» («Атрибуция — На тех же условиях») 4.0 Всемирная.
