Macierzyństwo zastępcze – problemy etyczne i prawne
Ключевые слова:
macierzyństwo zastępcze, matka zastępcza, in vitro, sztuczne zapłodnienie, związek pozamałżeńskiАннотация
This article presents the concept of surrogate motherhood (surrogacy) indicating the distinction between full and partial surrogacy. It discusses the admissibility of surrogacy in relation to ethics, the major world religions and selected legal systems. The article illustrates the controversy that this concept gives rise to and highlights the fact that international and national legislation fails to keep up with its accelerated development and does not properly regulate the issue of admissibility or ban on surrogacy. The author also attempts to raise the problem of admissibility of concluding surrogacy contracts. He indicates items that could be found in such agreements, discusses the status and the origin of a newborn child and the payment issues involved. Finally, the author addresses the question of what the responsibility of a surrogate mother is and indicates the potential emergence of further controversy over surrogacy connected with the possibility of cloning embryos and genetic engineering. These problems are currently at the discussion stage only, both in the scientific community and in society; however, they can soon become a reality.
Библиографические ссылки
Adam A., Akhaladze V., Parents and children: „surrogate” paradigm of modernity, „Georgian medical news”, 2011 June (195).
Andorno R., Human dignity and human rights as a common ground for a global bioethics, „The Journal of Medicine and Philosophy” 2009, 34 (3, June).
Assisted Human Reproduction Act (S.C. 2004, c. 2), http://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/A-13.4/.
Atighetchi D., Islamic Bioethics: Problems and Perspectives, Dordrecht 2007.
Breczko A., Podmiotowość prawna człowieka w warunkach postępu bitechnomedycznego, Białystok 2011.
Breczko A., Prawo a moralność w teorii i praktyce wczoraj i dziś (zarys wykładu), Białystok 2004.
Brockopp J.E., Eich T., Muslim medical ethics: from theory to practice, University of South Carolina, Columbia 2008.
Budyn-Kulik M., Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, wyd. 5, Warszawa 2013.
Burczak K., Dębiński A., Jońca M., Łacińskie sentencje i powiedzenia prawnicze, Warszawa 2007.
Civil Code of Quebec, 1991, c. 64, article 541.
Convention for the Protection of Human Rights and Dignity of the Human Being with regard to the Application of Biology and Medicine: Convention on Human Rights and Biomedicine, http://www.conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/Html/164.
Cook R., Sclater S., Kaganas F., Surrogate motherhood: international perspectives, Oregon 2003.
Czarnecki M., Genetyczna matka dzieci urodzonych przez surogatkę wygrała prawo do macierzyństwa. Historyczny wyrok, http://wyborcza.pl/1,75477,13510307,Genetycznamatkadzieciurodzonychprzezsurogatke.html#ixzz2RHZscDkF.
Europejska Konwencja o statusie prawnym dziecka pozamałżeńskiego (Dz.U. 1999 nr 79, poz. 888).
Fabryki niemowląt, http://dzieci.pl/title,Fabryki-niemowlat,wid,14582751,wiadomosc.html?smgputicaid=61074c.
Fras M., Abłażewicz D., Reżim prawny macierzyństwa zastępczego na tle porównawczym, [w:] Problemy współczesnego prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego, vol. VI, A.D. MMVIII.
Gałązka M., Prawo karne wobec zastępczego macierzyństwa, [w:] Ius et lex. Księga jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza, red. A. Dębiński, A. Grześkowiak, K. Wiak, Lublin 2002.
Galewicz W., Macierzyństwo zastępcze – czym ono jest i co jest w nim złego? Debata: Jak uregulować kwestie macierzyństwa zastępczego? 16–23.11.2009, www.ptb.org.pl/pdf/galewiczmacierzynstwo2.pdf.
Genetic mother wins surrogacy lawsuit in Ireland, http://www.huffingtonpost.com/huff-wires/20130305/eu-ireland-surrogate-mother/?utmhpref=homepage&ir=homepage.
Genetyczna matka wygrała proces o uznanie macierzyństwa, http://www.ddv.pl/genetycznamatkawygralaprocesouznaniemacierzynstwa,wszxw.html.
Gromek K., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2013.
Haberko J., Sokołowski T., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Sokołowski, Warszawa 2013.
Haworth A.,Womb for Rent: Surrogate Mothers in India, http://www.webmd.com/infertility-and-reproduction/features/womb-rent-surrogate-mothers-india.
Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania. Odpowiedzi na niektóre aktualne zagadnienia, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kdwiary/zbior/t219.html.
Interwencje w przekazywanie życia ludzkiego, http://izajasz.pl/dk,5,3,donumvitae.html.
Irlandia: Genetyczna matka wygrała proces o uznanie macierzyństwa. „Prawo wymaga aktualizacji”, http://www.polskatimes.pl/artykul/775993,irlandia-genetyczna-matka-wygrala-proces-o-uznanie,id,t.html.
Kałczewiak M., Izraelskie prawo małżeńskie. Wybrane zagadnienia, „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2012, t. 4.
Kaszowski M., Teologia w pytaniach i odpowiedziach, www.teologia.pl/mk/prz-07.htm.
Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum 1994.
Kawka J., Macierzyństwo zastępcze – problemy prawne, http://arslegis.salon24.pl/151631,macierzynstwo-zastepcze-problemy-prawne.
Kindregan Jr., C. P., White D., International Fertility Tourism: The Potential for Stateless Children in Cross-Border Commercial Surrogacy Arrangements, „Suffolk Transnational Law Review” 2013, vol. 36.
Krajewski R., Prawa i obowiązki seksualne małżonków. Studium prawne nad normą i patologią zachowań, Warszawa 2009.
Kto jest Żydem?, http://www.the614thcs.com/40.708.0.0.1.0.phtml.
Kumar A., Ethical Aspects of Assisted Reproduction – an Indian viewpoint, Reproductive BioMedicine Online, 2007.
Leiman S.Z., Jewish Ethical Teaching and Technological Advance, [w:] Contemporary Ethical Issues in the Jewish and Christians Traditions, red. F.E. Greenspahn, Hoboken, New Jersey 1986.
López Guzmán J., Aparisi Miralles A., Aproximacion a la Problematica Etica y Juridica de la Maternidad Subrogada, „Cuadernos de bioética: revista oficial dela Asociación Española de Bioética y Ética Médica” 2012, 23 (78, May-August).
Macierzyństwo zastępcze, http://www.zycie.ca/tag/surogatki/.
McLachlan H.V., Swales J.K., Commercial surrogate motherhood and the alleged commodification of children: a defense of legally enforceable contracts, http://scholarship.law.duke.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1538&context=lcp.
Nelson E., Global trade and assisted reproductive technologies: regulatory challenges in international surrogacy, „The Journal of Law, Medicine & Ethics: a Journal of the American Society of Law, Medicine & Ethics” 2013, 41 (1, Spring).
Nesterowicz M., Prawo medyczne, Toruń 2005.
Oliveira Júnior E.Q. de, Oliveira P.B. de, Protection of genetic heritage in the era of cloning, „Revista brasileira de hematologia e hemoterapia” 2012, 34 (6).
Pietrzykowski K., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2012.
Problematyka prawna zastępczego macierzyństwa – regulacje prawnomiędzynarodowe i krajowe. Prawo i medycyna, http://www.prawoimedycyna.pl/index.php?str=artykul&id=688&PHPSESSID=74177a443c2491416ddc85368946d1dd.
Ramskold L.A., Posner M.P., Commercial surrogacy: how provisions of monetary remuneration and powers of international law can prevent exploitation of gestational surrogates, „Journal of Medical Ethics” 2013, 39 (6, June).
Report on Human Artificial Procreation. Principles set out in the report of the Ad Hoc Committee of Experts on Progress in the Biomedical Sciences (CAHBI), 1989, http://www.coe.int/t/dg3/healthbioethic/source/PMAprinciplesCAHBI1989en.doc.
Resolution on the ethical and legal problems of genetic engineering, http://www.codex.vr.se/texts/EP-genetic.html.
Rucki T., Medyczne uwarunkowania wspomaganego rozrodu, [w:] Wspomagana prokreacja ludzka. Zagadnienia legislacyjne, red. T. Smyczyński, Poznań 1996.
Safjan M., Prawo wobec ingerencji w naturę ludzkiej prokreacji, Warszawa 1990.
Saxena P., Mishra A., Malik S., Surrogacy: ethical and legal issues, „Indian Journal of Community Medicine: Official Publication of Indian Association of Preventive & Social Medicine” 2012, 37 (4, October).
Smyczyński T., Prawo rodzinne i opiekuńcze, System Prawa Prywatnego, t. XII, Warszawa 2011.
Storrow R.F., Travel into the Future of Reproductive Technology, University of Missouri, „Kansas City Law Review” 2010, 2.
Surrogacy Arrangements Act 1985, http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1985/49.Surrogacy laws in the United States, http://www.jsonline.com/news/health/163772546.html.
Surrogacy: is it legal in Canada?, http://www.familyhelper.net/iy/surrogacy/legal.html.
The Assisted Reproductive Technologies (Regulation) Bill – 2010, Ministry of Health & Family Welfare, India, http://www.icmr.nic.in/guide/ART%20REGULATION%20Draft%20Bill1.pdf.
Tokarczyk R., Prawa narodzin, życia i śmierci. Podstawy biojurysprudencji, wyd. 7, Zakamycze 2002.
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93, z późn. zm.).
Ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. nr 9, poz. 59, z późn. zm.).
Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553, z późn. zm.).
Wałachowska M., Macierzyństwo zastępcze w systemie common law, „Państwo i Prawo” 2003, nr 8.
Wright C., Thinking Through Religion: Truth and Spirituality. Module 4, Oxford 2003.