Stanowiska głównych partii chłopskich w II Rzeczypospolitej na temat zasad parcelowania wielkiej własności w ramach reformy rolnej
Ключевые слова:
rolnictwo, reforma rolna, II RP, parlamentaryzm, partie polityczne, ruch ludowyАннотация
Celem autora niniejszego artykułu jest ukazanie stanowisk głównych partii chłopskich w II Rzeczypospolitej w najważniejszej dla nich sprawie, jaką była wówczas reforma rolna. Problem ten urastał w latach 20 i 30. XX wieku do rangi jednego z najważniejszych, jeżeli nie najważniejszego, biorąc pod uwagę strukturę społeczną i uwarunkowania ekonomiczne młodego państwa, gdzie najważniejszą gałęzią gospodarki pozostawało rolnictwo, a wśród ludności dominowali mieszkańcy wsi. Podstawowe znaczenie dla tej kwestii miały zasady parcelowania gospodarstw rolnych należących do kategorii wielkiej własności, co miało na celu wyrównanie dysproporcji w strukturze własności rolnej pomiędzy chłopstwem i ziemiaństwem, poprawa statusu materialnego i społecznego włościan, walka z dojmującą biedą polskiej wsi i zapewnienie jej rozwoju w przyszłości. Obok samego wymiaru parcelacji na pierwszy plan wysuwała się kwestia odpłatności za przejęcie ziemi przez państwo na rzecz reformy. Autor bazując na źródłach w postaci programów partyjnych (przede wszystkim dwóch najpopularniejszych ugrupowań – PSL „Piast” oraz PSL „Wyzwolenie”, ale również partii mniejszych), ukazuje ich ewolucję przez czas trwania II Rzeczypospolitej Polskiej oraz odpowiada na pytanie o przyczyny owej przemiany. Istotnym momentem na ówczesnej politycznej scenie była unifikacja większej części polskiego ruchu ludowego, czyli powstanie zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (SL), dla którego sprawa reformy rolnej pozostawała najważniejszym zagadnieniem polityki wewnętrznej aż do końca istnienia II Rzeczypospolitej.
Библиографические ссылки
Uchwała z 10 lipca 1919 roku w przedmiocie zasad reformy rolnej (Druk sejmowy nr 839 z 1919 r.).
Ustawa z 15 lipca 1920 roku o wykonaniu reformy rolnej (Dz.U. 1920 nr 70, poz. 462).
Ustawa 28 grudnia 1925 roku o wykonaniu reformy rolnej (Dz.U. 1926 nr 1, poz. 1).
I kongres polskiego Stronnictwa Ludowego „Piastowców” odbyty w Warszawie dnia 29 czerwca 1919 r. Sprawozdanie stenograficzne, Kraków 1920.
Artykuł redakcyjny „Piasta” o konieczności uchwalenia ustawy o reformie rolnej, 20 VII 1919, Warszawa.
Deklaracja i program Polskiego Stronnictwa Ludowego „Lewica”, 1 VI 1919, Kraków.
Deklaracja PSL „Piast” w sprawach ogólnych złożona na posiedzeniu Sejmu Ustawodawczego, 22 II 1919.
Deklaracja PSL „Wyzwolenie” w sprawie stosunku do rządu, 22 II 1919.
Komunikat informacyjny komisariatu rządu w Polsce dla miasta st. Warszawy, nr 74, 29 V 1933, t. X.
Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego, t. 2, 1918-1931, zebrali i opracowali S. Giza i S. Lato, Warszawa 1967.
Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego, t. 3, 1931-1939, zebrali i opracowali J. Borkowski i J. Kowal, Warszawa 1966.
Odezwa wyborcza Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, 22 I 1928, Warszawa.
Program Chłopskiego Stronnictwa Radykalnego, 20 III 1922, Warszawa.
Program Narodowego Zjednoczenia Ludowego, Warszawa 1919.
Program Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”, 20 XI 1921, Warszawa.
Program Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”, 29 VI 1919, Warszawa.
Program Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”, uchwalony na nadzwyczajnym kongresie w Krakowie, 28-29 XI 1926, Kraków.
Program Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie” i Jedność Ludowa. 16 III 1925, Warszawa.
Program Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, 6 III 1921, Warszawa.
Program Stronnictwa Chłopskiego, czerwiec 1927, Warszawa.
Program Stronnictwa Ludowego, 15 III 1931, Warszawa.
Programy stronnictw ludowych. Zbiór dokumentów, red. S. Lato, W. Stankiewicz, Warszawa 1969.
Rezolucje Rady Naczelnej Stronnictwa Ludowego w sprawach politycznych i gospodarczych, 11 XII 1932, Warszawa.
Sensacyjna rozmowa z pos. Witosem, „Naprzód” 1932, nr 275 (1 XII 1932).
Sprawozdanie stenograficzne ze 164. posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 15 lipca 1920 r.
Stronnictwo Ludowe. Program. Statut organizacyjny oraz Wskazówki organizacyjne, Warszawa 1936.
Zasady współpracy stronnictw politycznych większości parlamentarnej w sejmie w r. 1923, tak zwany Pakt lanckoroński, 17 V 1923, Warszawa.
Bereza Tomasz, Premier, prezes, emigrant, [w:] Tomasz Bereza, Marcin Bukała, Michał Kalisz, Wincenty Witos, 1874–1945, Rzeszów 2010.
Bieńkowska Alicja, Dążenia do zjednoczenia ruchu ludowego w latach 1918–1931 w świetle tygodników „Piast”, „Wyzwolenie” i „Gazety Chłopskiej”, „Historia i Polityka” 2005, nr 3.
Błąd Marta, U źródeł przemian agrarnych Polski Odrodzonej, „Wieś i Rolnictwo” 2017, nr 4 (177).
Borkowski Jan, Poglądy społeczno‑polityczne na łamach „Społem” (listopad 1930 – czerwiec 1939), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1966, 5/2.
Jachymek Jan, Ludowcy wobec socjalistów w II Rzeczypospolitej, „Annales Universitatis Mariae Curie‑Skłodowska” 1995/1996, Sectio K, Politologia, t. 2–3.
Jachymek Jan, Myśl polityczna PSL Wyzwolenie 1918–1931, Lublin 1983.
Lato Stanisław, Ruch ludowy w latach 1918–1931, [w:] 70 lat ruchu ludowego. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez ZHRL przy NK ZSL dn. 22–24 XI 1965, red. Józef R. Szaflik, Warszawa 1967.
Podgajna Ewelina, Stronnictwo Chłopskie (1921–1931). Studium z dziejów myśli politycznej, Lublin 2011.
Socha Janusz, Stronnictwa ludowe po zamachu majowym, Warszawa 1983.
Stankiewicz Witold, Dążenia zjednoczeniowe w ruchu ludowym 1918–1919, „Najnowsze Dzieje Polski 1914–1939” 1962, t. 5.
Szaflik Józef R., Polskie Stronnictwo Ludowe Piast 1926–1931, Warszawa 1970.
Śliwa Michał, Polska myśl socjalistyczna 1918–1948, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1988.
Wartel Zenon, Koncepcje ustrojowe i społeczno‑gospodarcze w latach 1918–1939, [w:] Anna Górna, Zygmunt Paterczyk, Zenon Wartel, Główne nurty polskiej myśli politycznej (od końca XIX wieku do połowy XX wieku), Poznań 1988.
Wichmanowski Marcin J., Myśl polityczna Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast 1913/14–1931, Lublin 2017.
Wichmanowski Marcin J., Obraz kultury chłopskiej w myśli politycznej wybranych partii ludowych działających w II Rzeczypospolitej, „Nowa Polityka Wschodnia” 2020, nr 2 (25).
Więzikowa Alicja, Stronnictwo Chłopskie (1926–1931), Warszawa 1963.
Wójcik Alicja, Myśl polityczna ruchu ludowego – do odzyskania niepodległości państwowej, [w:] Chłopi, naród, kultura, t. 1, Myśl polityczna ruchu ludowego, red. Jan Jachymek, Kazimierz Z. Sowa, Michał Śliwa, Rzeszów 1996.
Wójcik Alicja, Myśl polityczna Stanisława Augusta Thugutta, Lublin 1992.
Zakrzewski Andrzej, Państwo w programach stronnictw ludowych, [w:] Polska myśl polityczna XIX i XX wieku. Państwo w polskiej myśli politycznej, red. W. Wrzesiński, Wrocław 1988.
Ziembiński Jan, Problem władzy i ziemi w koncepcjach społeczno‑politycznych ruchu ludowego w Polsce w okresie międzywojennym, [w:] 70 lat ruchu ludowego. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez ZHRL przy NK ZSL dn. 22–24 XI 1965, red. Józef R. Szaflik, Warszawa 1967.
Загрузки
Опубликован
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2024 Miscellanea Historico-Iuridica
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-ShareAlike» («Атрибуция — На тех же условиях») 4.0 Всемирная.
