The Ways of Recovering Immovable Property Taken Away Unlawfully by the Authority in Poland from the Thirteenth to mid-Fifteenth Century
Keywords:
landed gentry property restitution, medieval Poland, clergy, knightsAbstract
This paper aims to present the various ways used by secular persons (knights and the gentry) and church institutions to recover immovable property taken from them unlawfully (nullo iure) by the rulers in medieval Poland (from the 13th until the mid-15th century). Attempts to recover such property were made by applying to the ruler in his or her judicial capacity competent in matters related to immovable property or by seeking his or her consent for restitution by means of unofficial requests. Such attempts also involved suing persons for the recovery of property sold to them by the ruler. Bishops and monasteries would also file complaints with the Pope, who would then appoint judges from among the clergy to hear the case. The judges could then refer such cases to an arbitration court, opt for a conciliatory agreement or they could resort to institutional acts of religious censure against the offending ruler, such as excommunication or an interdict. Legal historians would be particularly interested in those ways of recovering property that could collectively be called “legal proceedings”. Further research should be directed at exploring legal proceedings for restitution, both in monarch courts and church courts.
References
Abraham W., Powstanie organizacji kościoła łacińskiego na Rusi, Lwów 1904.
Arnold S., Władztwo biskupie na grodzie wolborskim w w. XII, [w:] S. Arnold, Z dziejów średniowiecza. Wybór pism, Warszawa 1968.
Bardach J., Historia państwa i prawa Polski, t. I do połowy XV wieku, Warszawa 1964.
Bruski K., Sambor II, [w:] Ludzie pomorskiego średniowiecza. Szkice biograficzne, Gdańsk 1981.
Buczek K., Zagadnienie polskiego naroku, [w:] idem, Studia z dziejów ustroju społeczno-gospodarczego Polski Piastowskiej, wybrał i przygot. do druku W. Bukowski, wstępem opatrzyli F. Sikora i J. Wroniszewski, t. 1, Kraków 2006.
Czacharowski A., Uposażenie i organizacja klasztoru norbertanek w Żukowie od XIII do połowy XV wieku, Toruń 1963.
Dąbrowski J., Elżbieta Łokietkówna, „Rozprawy Akad. Um. Wydz. hist.-filoz.”, 1914, t. 57.
Dąbrowski J., Elżbieta Łokietkówna, „Rozprawy Akad. Um. Wydz. hist.-filoz.”, 1914, t. 57.
Dąbrowski J., Ostatnie lata Ludwika Wielkiego 1370–1382, Kraków 2009.
Dąbrowski K., Opactwo cystersów w Oliwie od XII do XVI wieku, Gdańsk 1975.
Goźdź-Roszkowski K., Z badań nad nietykalnością majątkową polskiej szlachty. Postanowienia przywilejów z lat 1386–1454, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2007, t. 10.
Goźdź-Roszkowski K., Problem restytucji dóbr ziemskich zabranych przez monarchę nullo iure w konstytucjach pierwszych sejmów egzekucyjnych, [w:] Parlamentaryzm i prawodawstwo przez wieki, prace dedykowane Prof. Stanisławowi Płazie w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. J. Malec i W. Uruszczak, Kraków 1999.
Goźdź-Roszkowski K., Zabieranie cudzych dóbr ziemskich przez panującego w ocenie prawnej sądów królewskich działających w Wielkopolsce w 1372 r., „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2003, t. 8.
Goźdź-Roszkowski K., Znaczenie dyspozycji monarszych dla restytucji dóbr zabranych przez panującego nullo iure w Polsce w świetle dokumentów z XIII i XIV wieku, [w:] Ustrój i prawo w przeszłości dalszej i bliższej. Studia historyczne o prawie dedykowane Prof. Stanisławowi Grodziskiemu w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej, red. J. Malec i W. Uruszczak, Kraków 2001.
Grabowski J., Kancelarie i dokumenty książąt mazowieckich w latach 1341–1381. Ośrodki zarządzania i kultury, Warszawa 1999.
Grodecki R., Dzieje polityczne Śląska do r. 1290, [w:] Historia Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400 , t. I, Kraków 1933.
Grodecki R., Działalność gospodarcza Kazimierza Wielkiego, [w:] R. Grodecki, Polska piastowska, Warszawa 1969.
Gzella J., Sprawa restytucji dóbr w Wielkopolsce i na Kujawach w 1381 roku, „Zapiski Historyczne” 1983, t. XLIX, z. 4.
Historia Śląska, red. K. Maleczyński, t. I do roku 1763, cz. I do połowy XIV w., Wrocław 1960.
Jurek T., Rotacja elity dworskiej na Śląsku w XII–XIV w., [w:] Genealogia – władza i społeczeństwo w Polsce średniowiecznej, red. A. Radzimiński i J. Wroniszewski, Toruń 1999.
Kaczmarczyk Z., Monarchia Kazimierza Wielkiego. Organizacja Kościoła, sztuka i nauka, Poznań 1946.
Kiryk F., Miasto średniowieczne, [w:] Dzieje Sławkowa, red. F. Kiryk, Kraków 2001.
Kosztowny K., O przyczynach tzw. restytucji za panowania Ludwika Węgierskiego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2014, t. LXVI, z. 1.
Lalik T., Stare Miasto w Łęczycy. Przemiany w okresie poprzedzającym lokację – schyłek XII i początek XIII wieku, [w:] T. Lalik, Studia średniowieczne, wybrał i opatrzył posłowiem S. Trawkowski, Warszawa 2006.
Luciński J., Majątki ziemskie panującego w Małopolsce do 1385 roku, „Prace Komisji Historycznej PTPN” 1967, t. XIX, z. 2.
Matuszewski J., Najstarsze polskie zdanie prozaiczne. Zdanie henrykowskie i jego tło historyczne, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981.
Mitkowski J., Kancelaria Kazimierza Konradowica księcia kujawsko-łęczyckiego (1233–1267), Wrocław–Warszawa–Kraków 1968.
Niwiński M., Biskup krakowski Jan Grotowic i zatargi jego z Włodzisławem Łokietkiem i z Kazimierzem Wielkim. Ustęp z dziejów stosunku Kościoła do Państwa w Polsce w. XIV, „Nova Polonia Sacra” 1939, t. 3.
Niwiński M., Biskup krakowski Bodzanta i Kazimierz Wielki, Lwów 1936, odb. z „Collectanea Theologica”, t. XVII, z. 2.
Pietras T. „Krwawy wilk z pastorałem” biskup krakowski Jan zwany Muskatą, Warszawa 2001.
Potkański K., Sprawa restytucji 1374 i 1381, [w:] K. Potkański, Lechici, Polanie, Polska. Wybór pism, Warszawa 1965.
Potkański K., Jeszcze sprawa restytucji, [w:] K. Potkański, Lechici, Polanie, Polska. Wybór pism, Warszawa 1965.
Silnicki T., Dzieje i ustrój Kościoła katolickiego na Śląsku do końca w. XIV, Warszawa 1953.
Semkowicz W, [rec.] K. Potkański, Sprawa restytucji, „Kwartalnik Historyczny” 1900, R. 15.
Semkowicz W, [rec.] K. Potkański, Jeszcze sprawa restytucji, „Kwartalnik Historyczny” 1902, R. 16.
Śliwiński B., Kasztelania goręczyńska biskupstwa włocławskiego na Pomorzu Gdańskim w latach 1241–1282, [w:] Aetas media aetas moderna. Studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 2000.
Śliwiński B., Kasztelania Goręczyńska, Pelplin 2001.
Urzędnicy małopolscy XII–XV wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.
Uruszczak W., Udział Kościoła wrocławskiego w rozwoju prawa kanonicznego w Średniowieczu, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2000, t. LII.
Uruszczak W., Historia państwa i prawa polskiego, t. I (966–1795), Warszawa 2010.
Waldo B., Urząd starosty sądowego w Małopolsce w XV i XVI wieku, Łódź 1985.
Wyrozumski J., Dzieje Polski piastowskiej (VIII wiek–1370), Kraków 1999.
Zielińska K., Zjednoczenie Pomorza Gdańskiego z Wielkopolską pod koniec XIII w. Umowa kępińska 1282 r., Toruń 1968
