Opieka komunalna nad dziećmi w działalności międzywojennego Zarządu miasta Lublina

Abstrakt

Troska wobec najmłodszych zajmowała szczególne miejsce w systemie opieki społecznej odradzającego się Państwa Polskiego, zarówno ze względów humanitarnych, jak i politycznych, ponieważ dzieci stanowiły grupę obywateli, na której najmocniej odcisnęło się piętno I wojny światowej. Na podstawie ustawy z dnia 16 sierpnia 1923 r. – o opiece społecznej obowiązek sprawowania, jak również finansowania, opieki społecznej w pierwszej kolejności jednostkom samorządu terytorialnego, zaś wśród nich w największym stopniu gminom. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie działalności Wydziału Opieki Społecznej Zarządu miasta Lublina w zakresie organizacji opieki nad dziećmi, które w myśl obowiązującego ustawodawstwa były uprawnione do uzyskania pomocy ze strony gminy. Dla osiągnięcia tego celu zamierzenia w artykule zostało ukazane przede wszystkim funkcjonowanie lubelskich zakładów opiekuńczo-wychowawczych, niosących pomoc najmłodszym. Poza zakresem niniejszego opracowania pozostają natomiast kwestie dotyczące opieki społecznej nad osobami dorosłymi i chorymi. Drugim zasadniczym celem jest przedstawienie stanu prawnego obowiązującego na ziemiach polskich w okresie dwudziestolecia międzywojennego w zakresie rozwoju ustawodawstwa dotyczącego opieki społecznej, w tym opieki nad dziećmi. Dla osiągnięcia przedstawionych celów w trakcie pisania niniejszego artykułu posłużono się przede wszystkim metodą historyczno-prawną, polegającą na badaniu i krytycznej ocenie źródeł archiwalnych oraz zjawisk prawnych. Szerokie zastosowanie znalazła również metoda  statystyczna, wykorzystania do przedstawienia danych liczbowych, obrazujących stan opieki społecznej nad dziećmi, zorganizowanej przez Wydział Opieki Społecznej Zarządu miasta Lublina. Bazę materiałową opracowania stanowiła literatura przedmiotu, taktująca o organizacji opieki społecznej w II Rzeczypospolitej, źródła archiwalne oraz źródła drukowane. Szczególne znaczenie odegrały źródła archiwalne, zdeponowane w Archiwum Państwowym w Lublinie, tj.  seria nr 7 - Akta miasta Lublina 1918-1939. Do jednostek najbardziej wykorzystanych należą akta Wydziału Opieki Społecznej Zarządu miasta Lublina dotyczące organizacji miejskich zakładów opiekuńczo-wychowawczych, wiadomości statystycznych i sprawozdań ogólnych z działalności Wydziału Opieki Społecznej oraz sprawozdań z opieki zamkniętej, półotwartej, otwartej oraz innych czynności. Szerokie zastosowanie znalazły również sprawozdania z działalności opiekuńczej Wydziału Opieki Społecznej, zamieszczone w Dzienniku Zarządu m. Lublina, będącego oficjalnym publikatorem samorządowego organu wykonawczego.