The Code of Obligations – the Basis for the Continuity and Permanence of the Institutions of the Civil Law (Especially the Obligation Law) in Poland
Keywords:
code of obligations, property, contract, market economy, state economy, permanence of law, reconstruction of the systemAbstract
The article aims to show the durability of private law institutions regulated by the 1933 Code of Obligations. The Code was formally in force until 1 January 1965. The enactment of the Code of Obligations was an important event in the law-making process in independent Poland. It was highly appreciated by legal theorists and practitioners. World War II interrupted further lawmaking in the then young country. After 1944, there were times of rejection of the principles of the market economy, including private-law tools of economic turnover. The institutions of the Code of Obligations were negated or subjected to various ideological experiments.
Poland’s postwar legislation was modelled on the law of the Soviet Union. The Civil Code of 1964 introduced various types of property thereby distorting the classical construction of property rights. The command economy system used administrative decisions as a tool of economic turnover. Thus, it was an attempt to eliminate the contract and, above all, the fundamental principle of obligation law, which is the principle of freedom of contract. The same was done with the rebus sic stantibus clause. The principle of equity has been replaced by the principles of social intercourse with an explicitly ideological content. Extra-code regulations, i.e., regulations of a lower rank than the law establishing rules for conducting the economy within the privileged state property, were expanded. The political and economic crises in the People’s Republic of Poland increasingly indicated the unreasonableness of attempts to abandon the classical legal tools of legal transactions. It turned out that it was not possible to completely abandon the right of ownership in classical terms, also the contract as a regulator of legal transactions and many other legal constructions previously included in the Code of Obligations. After 1989, the regulations derived from this code and the Commercial Code became tools for the reconstruction of the economic and social system, that is, they fulfilled functions unusual to themselves, paving the way back to capitalism, a path that no state had previously gone through.
References
Bardach Juliusz, Leśnodorski Bogusław, Pietrzak Michał, Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 1985.
Brozi Krzysztof, Winiarski Lech, Czy „własność ogólnospołeczna” jest własnością?, „Studia Filozoficzne” 1980, nr 7.
Buczkowski Stanisław, Zasada wolności umów, „Państwo i Prawo” 1961, nr 3.
Chajn Leon, Rewolucyjny czyn polskiego prawnictwa, „Państwo i Prawo” 1946, nr 9/10.
Czachórski Witold, Zarys prawa zobowiązań. Część ogólna, Warszawa 1963.
Dawidowicz H., Kilka uwag w związku z wejściem w życie kodeksu cywilnego, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1965, nr 2.
Fiedorczyk Piotr, Głos w dyskusji, [w:] Wielka zmiana. Historia wobec wyzwań… Pamiętnik XX Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Lublinie 18–19 września 2019 roku. Tom 3. Wiek XX i XXI, red. Mariusz Mazur, Jan Pomorski, Warszawa–Lublin 2021.
Fiedorczyk Piotr, Unifikacja oraz kodyfikacja prawa rodzinnego w Polsce (1945–1964), Białystok 2014.
Florek Ludwik, Ewolucja Kodeksu pracy, „Studia Iuridica Lubllinensia” 2015.
Góra Władysław, Niektóre zagadnienia rewolucji ludowej w Polsce, „Państwo i Prawo” 1964, nr 7.
Górnicki Leonard, Prawo cywilne w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939, Wrocław 2000.
Grodziski Stanisław, W osiemdziesięciolecie Komisji Kodyfikacyjnej (Geneza i struktura), „Państwo i Prawo” 2000, nr 4.
Grzybowski Stefan, Sytuacja prawna mienia ogólnonarodowego w kodeksie cywilnym, „Państwo i Prawo” 1965, nr 4.
Haponiuk Dorota, Uwagi o pracach nad polskim kodeksem zobowiązań z 1933 r. ze szczególnym uwzględnieniem zasady słuszności, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2018, t. XVII, z. 1.
Jasiński Piotr, Z powrotem do kapitalizmu. Problemy przekształceń systemowych, Warszawa 1994.
Jastrzębski Robert, Skuteczność prawa w dobie kryzysu gospodarczego na przykładzie II Rzeczypospolitej, [w:] Skuteczność prawa, red. Tomasz Giaro, Warszawa 2010.
Kodeks Napoleona i jego znaczenie dla europejskiej myśli prawniczej, audycja z cyklu „Encyklopedia kultury”, Polskie Radio, 28.07.1984.
Lityński Adam, Historia prawa radzieckiego 1917–1991, czyli historia wszechzwiązkowego komunistycznego prawa bolszewików. Krótki kurs, Warszawa 2010.
Lityński Adam, Prawo bolszewików: rewolucja i ewolucja, „Zeszyty Prawnicze” 2011, z. 11/4.
Madey Marek, Stosunki własnościowe przedsiębiorstw państwowych, Warszawa 1964.
Mielnik Hubert, Klauzula rebus sic stantibus (art. 269 kodeksu zobowiązań) w warunkach okupacji niemieckiej w Generalnym Gubernatorstwie w świetle tez prawnych polskich (nieniemieckich) sądów, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2022, t. XXI, z. 2.
Milej Tomasz, Europejska kultura prawna a kraje Europy Środkowej i Wschodniej, „Przegląd Legislacyjny” 2008, nr 1.
Mohyluk Mariusz, Sowieckie prawo sądowe w piśmiennictwie prawniczym II Rzeczypospolitej, Białystok 2023.
Mróz Teresa, Dekompozycja zasady swobody umów? Próba klasyfikacji i oceny niektórych czynników kształtujących tę zasadę, [w:] Ustawowe ograniczenia swobody umów. Zagadnienia wybrane, red. Bogusława Gnela, Warszawa 2010.
Mróz Teresa, O państwowym arbitrażu gospodarczym i jego funkcjach w PRL, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2005, t. III.
Ohanowicz Alfred, Unifikacja i reforma prawa cywilnego, „Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny” 1959, z. 3.
Pańko Walerian, O prawie własności i jego współczesnych funkcjach, Katowice 1984.
Skąpski Józef, Kodeks cywilny z 1964 r. Blaski i cienie kodyfikacji oraz jej perspektywy, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1992, z. 1–4.
Stelmachowski Andrzej, Nominalizm a wykonanie w pieniądzu niepieniężnych zobowiązań, „Nowe Prawo” 1959, nr 11.
Stelmachowski Andrzej, Nominalizm pieniężny a waloryzacja, „Studia Cywilistyczne” 1965, t. VI.
Stelmachowski Andrzej, Treść i wykonywanie prawa własności, [w:] System Prawa Prywatnego, t. III, Prawo rzeczowe, red. Tomasz Dybowski wyd. 2, Warszawa 2007.
Stelmachowski Andrzej, Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1969.
Stelmachowski Andrzej, Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998.
Szer Seweryn, Prawa podmiotowe państwowych osób prawnych, „Państwo i Prawo” 1967, nr 6.
Szponder Robert, Geneza przepisów części ogólnej polskiego kodeksu zobowiązań z 1933 r., rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem naukowym profesora doktora habilitowanego Andrzeja Dziadzio w Katedrze Powszechnej Historii Państwa i Prawa, Uniwersytet Jagielloński Wydział Prawa i Administracji, Kraków 2020.
Wasilkowski Jan, Pojęcie własności we współczesnym prawie polskim, Warszawa 1972.
Wasilkowski Jan, Własność i inne prawa rzeczowe, „Państwo i Prawo” 1951, nr 4.
Wolter Aleksander, Kodeks cywilny a obrót uspołeczniony, [w:] Przedsiębiorstwo w polskim systemie społeczno-ekonomicznym, red. Jan Lenart, Warszawa 1967.
Wróblewski Jerzy, Zagadnienia teorii wykładni prawa ludowego, Warszawa 1959.
Bużowicz Mateusz, Ewolucja prawa własności w Polsce Ludowej w latach 1944–1956, https://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/79047/24_Buzowicz_M_Ewolucja_prawa_wlasnosci_w_Polsce_Ludowej_w_latach_1944_1956.pdf, s. 493.
Jastrzębski Robert, Geneza i znaczenie klauzuli rebus sic stantibus w polskim prawie prywatnym, https://repozytorium.ka.edu.pl/server/api/core/bitstreams/c9eafdca-f6de-4bb5-aa15-c7ae0207d294/content.
Korzycka-Iwanow Małgorzata, Ochrona własności rolniczej w nawiązaniu do koncepcji własności rolniczej Profesora Andrzeja Stelmachowskiego, https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/1747/1/StudIurAgra_9_2011_Korzycka-Iwanow.pdf.
Mańko Rafał, Legal Survivals and the Resilience of Jiuridical Form, https://link.springer.com/article/10.1007/s10978-023-09357-2.
Radwański Zbigniew, Kodeks cywilny wymaga unowocześnienia, https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/zbigniew-radwanski-kodeks-cywilny-wymaga-unowoczesnienia,32231.html.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Miscellanea Historico-Iuridica

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.