The Current Importance of the Inheritance Law and at the Time of Enactment of the Civil Code – Selected Issues
Keywords:
inheritance law, property law, succession law, socialist polityAbstract
The aim of the article is to indicate the current significance of the inheritance law and at the time of the enactment of the Civil Code. Currently, inheritance law plays a much more important role than at the time of the enactment of the applicable provisions. Factors determining the current shape of the inheritance law will be indicated. The phenomena mentioned in the article were less common at the time of the enactment of the Civil Code than at present, which leads to the need to look at the significance of the inheritance law in the perspective of two time frames. In the article, only selected aspects concerning the significance of the inheritance law will be discussed. The threads will concern the provisions of the Constitution of the Polish People’s Republic (in force at the time of the enactment of the Civil Code), the provisions of the currently applicable Constitution of the Republic of Poland, the function of the inheritance law (i.e. the function of protecting property, the function of protecting persons close to the testator, the alimony function, the socio-economic function) and significant amendments to the inheritance law (i.e. of 18th October 2015 and 15th November 2023).
The analysis of constitutional regulations will primarily concern property and the inheritance law. Considerations on the amendments to the inheritance law will help in assessing individual solutions in terms of protecting private interests. An attempt will be made to answer the question of whether the functions of the inheritance law assumed in the 1960s are functions actually implemented in the realities of the modern world (including the free market economy system). The article will be based primarily on the formal-dogmatic and historical-legal methods. The functional method will be used to a small extent. The considerations will be supplemented by the case law of the Constitutional Tribunal and the Supreme Court.
References
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952 r. (Dz.U. 1952 nr 33, poz. 232).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 2009 nr 114, poz. 946).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadowego (Tekst jedn. Dz. U. UE. L 2019 Nr 243, poz. 9).
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tj. Dz.U. 2023 r., poz. 2809).
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tj. Dz. U. 2023 r., poz. 1933).
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. 2024, poz. 858).
Ustawa z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015, poz. 1311).
Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023, poz. 1615).
Inheritance (Provision for Family and Dependants) Act 1975, 1975 c. 63, https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1975/63.
Uzasadnienie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny z dnia 29 października 2012 r., druk nr 990, s. 6-7, https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/druk.xsp?nr=990.
Wyrok TK z dnia 12 stycznia 1999 r., P 2/98, OTK 1999 Nr 1, poz. 2.
Wyrok TK z dnia 31 stycznia 2001 r., P 4/99, Lex Nr 46004.
Wyrok TK z dnia 25 listopada 2003 r., K 37/02, Legalis Nr 60764.
Wyrok TK z dnia 4 września 2007 r., P 19/07, Legalis Nr 85842.
Wyrok SN z dnia 30 października 2003 r., IV CK 158/02, Lex Nr 106579.
Uchwała SN z dnia 23 października 2019 r., III CZP 23/19, Lex Nr 2729948.
Wyrok SA w Białymstoku z dnia 7 kwietnia 2017 r., I ACa 9311/16, Lex Nr 2302104.
Wyrok SA w Gdańsku z dnia 7 listopada 2019 r., V ACa 229/19, Lex Nr 2923427.
Bednarek Małgorzata, Koncepcja własności w dobie transformacji ustrojowej w Polsce, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1993, nr 4.
Biernat Jakub, Prawo do zachowku, Lex/el. 2023.
Biernat Jakub, Ochrona osób bliskich spadkodawcy w prawie spadkowym, Toruń 2002.
Błaszczyk Cezary, Autorskie prawa majątkowe a konstytucyjna ochrona własności, „Przegląd Sądowy” 2019, nr 2.
Bogucka Iwona, Funkcje prawa. Analiza pojęcia, Kraków 2000.
Borysiak Witold, Dziedziczenie. Konstrukcja prawna i ochrona, Warszawa 2013.
Borysiak Witold, Dziedziczenie ustawowe w świetle nowelizacji Kodeksu cywilnego, „Przegląd Sądowy” 2011, nr 2.
Borysiak Witold, Ochrona członków rodziny spadkodawcy na tle historyczno prawnym oraz prawnoporównawczym, „Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego” 2008, nr 2.
Bożyk Stanisław (red.), Prawo, parlament i egzekutywa we współczesnych systemach rządów. Księga poświęcona pamięci Profesora Jerzego Stembrowicza, Białystok 2009.
Burtymowicz Magdalena, Kroczek Piotr, Prawne i ekonomiczne aspekty migracji, Kraków 2016.
Croucher Rosalid, How free is free? Testamentary Freedom and the Battle between ‘Family’ and ‘Property’, „Australian Journal of Legal Philosophy” 2012, nr 37.
Czerwińska Hanna, Gmina jako spadkobierca ustawowy, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2015, t. XXXIV.
Deigh John, Emotions, values, and the law, Oxford 2008.
Doliwa Adam, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2012.
Drapalska‑Grochowicz Marlena, Rekonstrukcja kategorii bliskości w polskim systemie prawnym, Katowice 2023.
Dyoniak Andrzej, Ochrona rodziny w razie śmierci jednego z małżonków, Warszawa–Poznań 1990.
Filipiak Teresa, Majek Jan, Nazar Mirosław, Niezbecka Elżbieta (red.), Zarys Prawa cywilnego, Lublin 2003.
Fras Mariusz, Habdas Magdalena (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. VI, Spadki (art. 922–1087), Warszawa 2019.
Garlicki Leszek, Zubik Marek (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, Warszawa 2016.
Garlicki Leszek, Zubik Marek (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, Warszawa 2016.
Gniewek Edward, Machnikowski Piotr (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2023.
Grzybowska Izabela, Prawo do dziedziczenia w państwach socjalistycznych – część I (ujęcie historyczno-prawne), „Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego” 2011, nr 2.
Gutowski Maciej (red.), Kodeks cywilny, t. III, Komentarz do art. 627–1088, Warszawa 2022.
Gwiazdomorski Jan, Prawo spadkowe, Warszawa 1959.
Haberko Joanna, Pojęcie osoby bliskiej w prawie cywilnym, „Przegląd Sądowy” 2011, nr 3.
Haberko Joanna, Dziadkowie – wnuki. Osobista więź prawnorodzinna i relacja prawnospadkowa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2012, z. 3.
Halban Leon, Własność podstawą wolności, Lwów 1939.
Jarosz‑Żukowska Sylwia, Konstytucyjna zasada ochrony własności, Kraków 2003.
Kaczmarczyk‑Kłak Katarzyna, Zasada ochrony własności w Konstytucji RP – dawniej i współcześnie, „Nieruchomości” 2023, nr 3.
Kędzia Zdzisław, Burżuazyjna koncepcja praw człowieka, Wrocław 1980.
Kordasiewicz Bogudar (red.), System prawa prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, Warszawa 2015.
Kozłowski Kozłowski, Prawo dziedziczenia w świetle postanowień Konstytucji RP – zarys instytucji, „Białostockie Studia Prawnicze” 2017, z. 4.
Kruk Maria (red.), Jaka konstytucja?, Warszawa 1994.
Księżak Paweł, Prawo spadkowe, Warszawa 2017.
Księżak Paweł, Zachowek w polskim prawie spadkowym, Warszawa 2012.
Longchamps de Beriér Franciszek, Nadużycie prawa w rzymskim prawie prywatnym, Wrocław 2008.
Łętowska Ewa, Własność i jej ochrona jako wzorzec kontroli konstytucyjności. Wybrane problemy, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2009, z. 4.
Łukasiewicz Jakub, Ramus Iwona (red.), Prawo alimentacyjne. Zagadnienia materialne, t. II, Toruń 2015.
Łukasiewicz Jakub, Załucki Mariusz (red.), Prawo rodzinne i spadkowe wobec współczesnych zjawisk technologicznych i społecznych, Toruń 2018.
Mańko Rafał, Relikty w kulturze prawnej. Uwagi metodologiczne na tle pozostałości epoki socjalizmu realnego w polskim prawie prywatnym, „Acta Universitatis Wratislaviensis Przegląd Prawa i Administracji” 2015.
Mańko Rafał, Transformacja ustrojowa a ciągłość instytucji prawnych – uwagi teoretyczne, „Zeszyty Prawnicze” 2016, z. 16.
Mańko Rafał, Wybrane relikty prawne epoki realnego socjalizmu w polskim prawie cywilnym – analiza zmiany funkcji społecznej instytucji prawnych w następstwie transformacji ustrojowej, „Studia Iuridica” 2016, vol. 66.
Michałowska Kinga, Niemajątkowe wartości życia rodzinnego w polskim prawie cywilnym, Warszawa 2017.
Moszyńska Anna, Geneza prawa spadkowego w polskim kodeksie cywilnym z 1964 r., Toruń 2019.
Nazaruk Piotr (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, Lex/el. 2024.
Nowak Olga, Zachowek, rezerwa i roszczenia alimentacyjne – jak instytucje prawne służą ochronie rodziny w perspektywie prawnoporównawczej, „Zeszyt Naukowy Koła Cywilistów” 2015.
Ogiegło Leszek, Popiołek Wojciech, Szpunar Majciej (red.), Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, Kraków 2005.
Osajda Konrad (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2024.
Pańko Walerian, O prawie własności i jego współczesnych funkcjach, opr. Teresa Kurowska, Katowice 2016.
Partyk Aleksandra Brytyjskie systemy ochrony osób bliskich spadkodawcy a prawo polskie. Studium prawnoporównawcze, Kraków 2020.
Pecyna Marlena, Pisuliński Jerzy, Podrecka Małgorzata (red.), Rozprawy cywilistyczne. Księga pamiątkowa dedykowana Edwardowi Drozdowi, Warszawa 2013.
Piątowski Józef Stanisław, Kordasiewicz Bogudar, Prawo spadkowe. Zarys wykładu, Warszawa 2011.
Pietrzykowski Krzysztof (red.), Kodeks cywilny, t. II, Komentarz. Art. 450–1088, Warszawa 2021.
Radwański Zbigniew, Olejniczak Adam, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2023.
Rafałowicz Paweł, Dziedziczenie. Perspektywa aksjologiczna, Toruń 2022.
Rafałowicz Paweł, Założenia aksjologiczne rozporządzenia spadkowego Nr 650/2012, „Monitor Prawniczy” 2022, nr 22.
Renner Karl, The Institutions of Private Law and Their Social Functions, Londyn 1976.
Smyczyński Tadeusz (red.), System Prawa Prywatnego. Prawo rodzinne i opiekuńcze, t. 12, Warszawa 2011.
Staatsrecht und Staatswissenschaften in Zeiten des Wandels. Festschrift für Ludwig Adamovich zum 60. Geburstag, Hsg. Bernd-Christian Funk, Wiedeń–Nowy Jork 1992.
Stelmachowski Andrzej, Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1984.
Sylwestrzak Anna, Sytuacja prawna dziadków w świetle norm prawa spadkowego, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2011, t. XXVI.
Szer Seweryn, Prawo spadkowe, Warszawa 1955.
Witczak Hanna, Uprawnienia rodziców i dziadków spadkodawcy w dziedziczeniu ustawowym w nowym stanie prawnym, „Monitor Prawniczy” 2009, nr 11.
Wójcik Sylwester, Ochrona interesów jednostki w polskim prawie spadkowym w zakresie powołania do dziedziczenia, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego Prace Prawnicze” 1981, nr 98.
Wronkowska Sławomira, Ziembiński Zygmunt, Zarys teorii prawa, Poznań 2001.
Wróblewski Jerzy, Funkcje prawa a pewność prawa, „Studia Prawno‑Ekonomiczne” 1974.
Załucki Mariusz (red.), Egzekucja z majątku spadkowego. Ograniczona i nieograniczona odpowiedzialność za długi spadkowe, Warszawa 2016.
Załucki Mariusz (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2023.
Załucki Mariusz, Przyszłość zachowku w prawie polskim, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2012, nr 2.
Załucki Mariusz, Uniform European Ingeritance Law. Myth, Dream or Reality of the Future, Kraków 2015.
Zaradkiewicz Kamil, Instytucjonalizacja wolności majątkowej. Koncepcja prawa podstawowego własności i jej urzeczywistnianie w prawie prywatnym, Warszawa 2013.
Zubik Marek (red.), Minikomentarz dla maksiprofesora. Księga jubileuszowa profesora Leszka Garlickiego, Warszawa 2017.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Miscellanea Historico-Iuridica
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
