Prawne instrumenty polityki mieszkaniowej w Polsce w latach 1944–1956
Słowa kluczowe:
Polska Ludowa, polityka mieszkaniowa, najem mieszkań, budownictwo mieszkanioweAbstrakt
Trudna sytuacja mieszkaniowa w Polsce po II wojnie światowej wymagała interwencji państwa. Kwestia mieszkaniowa w warunkach dużego deficytu mieszkań stała się bowiem problemem ogólnospołecznym, którego rozwiązanie stanowiło istotny czynnik utrwalenia władzy ludowej. Nowe regulacje prawne, pochodzące z lat 1944––1956, pozostające w ścisłym związku z socjalistycznymi przeobrażeniami w Polsce, stworzyły system gospodarki mieszkaniowej poddany całkowicie kontroli państwa. Prezentowana problematyka wpisuje się w szersze zagadnienie instrumentalizacji prawa Polski Ludowej oraz publicyzacji prawa prywatnego przez administracyjnoprawną ingerencję w jego treści. Pozostaje także silnie powiązana z problematyką własności prywatnej w ustroju komunistycznym.
Bibliografia
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 4, poz. 17).
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 7 września 1944 r. o komisjach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 4, poz. 18).
Dekret z 18 lutego 1955 r. o właściwości organów w zakresie publicznej gospodarki lokalami (Dz. U. Nr 9, poz. 55).
Dekret z dnia 21 grudnia 1945 r. o publicznej gospodarce lokalami i kontroli najmu (Dz. U. z 1946 r., Nr 4, poz. 27, tekst jedn. Dz. U. z 1950, Nr 36, poz. 343 z późn. zm.
Dekret z dnia 26 kwietnia 1948 r. o Zakładzie Osiedli Robotniczych (Dz. U. Nr 24, poz. 166).
Dekret z dnia 26 października 1945 r. o rozbiórce i naprawie budynków zniszczonych i uszkodzonych wskutek wojny (tekst jedn. Dz. U. z 1947 r., Nr 37, poz. 181 ze zm.).
Dekret z dnia 28 lipca 1948 r. o najmie lokali (Dz. U. Nr 36, poz. 259; tekst jedn. Dz. U. z 1950, Nr 11, poz. 21; Dz. U. z 1953, Nr 35, poz. 152; Dz. U. z 1958 r., Nr 50, poz. 243).
Dekret z dnia 4 marca 1953 r. o normach i Polskim Komitecie Normalizacyjnym (Dz. U. Nr 15, poz. 61).
Dekret z dnia 8 sierpnia 1946 r. o Nadzwyczajnych Komisjach Mieszkaniowych (Dz. U. Nr 37, poz. 229).
Dekret z dnia z dnia 12 listopada 1946 r. Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz. U. Nr 67, poz. 369).
Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, Załącznik do Dziennika Ustaw z 1944 r.
Rozporządzenie kierowników resortów administracji publicznej i sprawiedliwości z dnia 3 października 1944 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 7 września 1944 r. o komisjach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 7, poz. 36).
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 1949 r. w sprawie organizacji, składu i sposobu postępowania Państwowej Komisji Lokalowej i wojewódzkich komisji lokalowych (Dz. U. Nr 38, poz. 275). Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 listopada 1950 r. w sprawie organizacji, składu i sposobu postępowania Państwowej Komisji Lokalowej i wojewódzkich komisji lokalowych (Dz. U. Nr 54, poz. 942).
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 maja 1946 r. w sprawie Państwowej Komisji Lokalowej i wojewódzkich komisji lokalowych (Dz. U. Nr 24, poz. 157).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 października 1933 r. - Kodeks zobowiązań (Dz. U. Nr 82, poz. 598 z późn. zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 lipca 1958 r. w sprawie zwolnień i ulg w opłacaniu czynszu za najem lokali mieszkalnych (Dz. U. Nr 50, poz. 244).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 września 1948 r. o właściwości władz i postępowaniu przy ustalaniu wysokości czynszu oraz przy wymiarze i ściąganiu wpłat na Fundusz Gospodarki Mieszkaniowej (Dz. U. Nr 49, poz. 375).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 września 1948 r. w sprawie zwolnień i ulg w opłacaniu czynszu za najem lokali mieszkalnych oraz zwolnień od wpłat na Fundusz Gospodarki Mieszkaniowej (Dz. U. Nr 49, poz. 374).
Uchwała Nr 70 Prezydium Rządu z dnia 6 lutego 1954 r. w sprawie zatwierdzenia normatywów projektowania dla budownictwa mieszkaniowego (Monitor Polski Nr 120, poz. 1688).
Uchwała Nr 583 Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1952 r. w sprawie dodatkowej powierzchni mieszkalnej (Monitor Polski z dnia października 1952 r., Nr A – 83, poz. 1326; sprostowanie błędu: Monitor Polski z 1952 r., Nr A – 100, poz. 1529).
Ustawa z dnia 11 kwietnia 1924 r. o ochronie praw lokatorów (tekst jedn. Dz. U. z 1936 r., Nr 39, poz. 297).
Ustawa z dnia 2 czerwca 1947 r. o ulgach inwestycyjnych (Dz. U. Nr 43, poz. 221).
Ustawa z dnia 20 lipca 1950 r. zmieniająca dekret o publicznej gospodarce lokalami i kontroli najmu (Dz. U. Nr 36, poz. 337).
Ustawa z dnia 28 maja 1957 r. o wyłączeniu spod publicznej gospodarki mieszkaniowej domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych (tekst jedn. Dz. U. z 1962 r., Nr 47, poz. 228).
Ustawa z dnia 28 maja 1957 r. o wyłączeniu spod publicznej gospodarki mieszkaniowej domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych (tekst jedn. Dz. U. z 1962 r., Nr 47, poz. 228).
Ustawa z dnia 3 lipca 1947 r. o normach i standardach budowlanych (Dz. U. Nr 52, poz. 269).
Ustawa z dnia 3 lipca 1947 r. o popieraniu budownictwa (Dz. U. Nr 52, poz. 270).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1958 r. o zmianie dekretu o najmie lokali (Dz. U. Nr 35, poz. 155).
Zarządzenie Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 8 marca 1951 r. w sprawie zasad ustalania norm zaludnienia mieszkań (Monitor Polski z dnia 23 marca 1951 r. Nr A-24, poz. 314).
Orzeczenie Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1946 r., III C 813/46, OSN(C) 1947/3/76.
Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1948 r., C. Prez. 331/48, „Państwo i Prawo”, 1949, z.1.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1950 r., C 345/50, „Państwo i Prawo” 1951, z. 4.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 1953 r., I-C-1288/53, „Państwo i Prawo”1954, z. 3.
Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Lublina 1944-1950, sygn. 13, 179.
Archiwum Akt Nowych: Nadzwyczajna Komisja Mieszkaniowa, sygn. 4, 7, 8, 9, 21, 31, 56.
Urząd Rady Ministrów, sygn. 22.1/6
Andrzejewski A., Polityka mieszkaniowa, Warszawa 1987.
Andrzejewski A., Polityka mieszkaniowa, zagadnienia ekonomiczne i socjalne, Warszawa 1959.
Andrzejewski A., Sytuacja mieszkaniowa w Polsce w latach 1918 – 1974, Warszawa 1977.
Brzeziński W., Prawo mieszkaniowe, Warszawa 1953.
Cesarski M., Polityka mieszkaniowa w Polsce w pracach naukowych 1918-2010. Dokonania i wpływ polskiej szkoły badań, Warszawa 2013.
Cesarski M., Polityka mieszkaniowa w Polsce w pracach naukowych 1918-2010. Dokonania i wpływ polskiej szkoły badań, Warszawa 2013.
Fiedorczyk, P., Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym 1945-1954. Studium historycznoprawne, Białystok 2002.
Frąckowiak J., Sytuacja prawna najemcy lokalu mieszkalnego oznaczonego w decyzji o przydziale, Wrocław 1977.
Gwiazdomorski J., „Najem” lokali jako problem kodyfikacyjny, „Państwo i Prawo” 1956, z. 4.
Jarosz D., Mieszkanie się należy… Studium z peerelowskich praktyk społecznych, Warszawa 2010.
Jastrzębski J., Reforma rolna po II wojnie światowej. Ustawodawstwo państwa polskiego, „Czasopismo Prawno – Historyczne” 2018, t. LXX, z. 1.
Kaczorowski M., Początki polityki mieszkaniowej, [w:] Przeszłość i przyszłość polskiej polityki mieszkaniowej, red. L. Frąckiewicz, Warszawa 2005.
Kucharska-Stasiak E., Ewolucja modelu polityki mieszkaniowej w Polsce, [w:] Studia i Materiały Towarzystwa Naukowego Nieruchomości, vol. 16, nr 1, Olsztyn 2008.
Lityński A., Historia prawa Polski Ludowej, Warszawa 2013.
Machnikowska A., Wymiar sprawiedliwości w Polsce w latach 1944 – 1950, Gdańsk 2008.
Myczkowski L., Prawo lokalowe, Warszawa 1977.
Nadolny A., Normatyw mieszkaniowy w odniesieniu do zabudowy mieszkaniowej o charakterze uzupełniającym z lat 1945-1968 na przykładzie Poznania, „Architecturae et Artibus” 2010, z. 2.
Nieciuński W., Czterdzieści pięć i dziewięć lat polityki mieszkaniowej w Polsce, [w:] Przeszłość i przyszłość polskiej polityki mieszkaniowej, red. L. Frąckiewicz, Warszawa 2005.
Nowacki J., Prawo publiczne-prawo prywatne, Katowice 1992.
Ochendowski E., Prawo mieszkaniowe i polityka mieszkaniowa, Toruń 1980.
Ochendowski E., Zagadnienie norm zaludnienia mieszkań w przepisach o publicznej gospodarce lokalami, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1963, z 3.
Paczyńska I., Gospodarka mieszkaniowa a polityka państwa w warunkach przekształceń ustrojowych w Polsce w latach 1945 – 1950 na przykładzie Krakowa, Kraków 1994.
Prokopczuk J., Publiczna gospodarka lokalami. Zbiór przepisów prawnych, Warszawa 1956.
Radwański Z., Najem lokali w świetle przepisów kodeksu cywilnego a prawo lokalowe, „Państwo i Prawo” 1966, z. 2.
Radwański Z., Najem mieszkań w świetle publicznej gospodarki lokalami, Warszawa 1961.
Radwański Z., Prawo cywilne PRL, „Czasopismo Prawno – Historyczne” 1995, t. XLVII, z. 1 i 2.
Skąpski J., Zagadnienia cywilistyczne prawa lokalowego, „Nowe Prawo” 1957, Nr 7-8.
Stelmachowski A., Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1969.
Zapart J., Polityka mieszkaniowa w Polsce. Zarys przemian, Wrocław 1999.
