Niemiecki kodeks cywilny w pracach Komisji Kodyfikacyjnej nad Kodeksem zobowiązań z 1933 roku
Słowa kluczowe:
kodeks zobowiązań, unifikacja, kodyfikacja, BGB, Komisja Kodyfikacyjna, dwudziestolecie międzywojenne, komparatystyka prawniczaAbstrakt
Celem niniejszej pracy jest omówienie wykorzystania przez Komisję Kodyfikacyjną II RP niemieckiego kodeksu cywilnego z 1896 r. (BGB) w pracach nad Kodeksem zobowiązań z 1933 r. Tematyka kodyfikacji i unifikacji prawa prywatnego w okresie międzywojennym cieszy się wielkim zainteresowaniem wśród historyków prawa, a także dla znawców komparatystyki prawniczej. Wynika to z faktu, iż proces unifikacji i kodyfikacji prawa zobowiązań w II Rzeczypospolitej zakładał opracowanie kodeksu łączącego w sobie elementy wszystkich ustaw dawnych państw zaborczych. Dzięki temu polski kodeks zobowiązań nie zaliczał się ani do systemu romańskiego ani germańskiego. Na szczególną uwagę zasługuje wykorzystanie przez członków Komisji Kodyfikacyjnej BGB. W pracy zostanie zaprezentowany wykaz przepisów kodeksu zobowiązań, które były wzorowane wyłącznie na niemieckiej ustawie lub na BGB oraz innych kodeksach. Ponadto zostanie zaprezentowane wykorzystanie BGB na wybranych przepisach kodeksu zobowiązań. Przy ustaleniu wpływu BGB na przepisy kodeksu zobowiązań wykorzystana zostanie metoda porównawcza oraz teksty aktów normatywnych, materiały legislacyjne oraz literatura prawnicza. Szczególnie pomocne będzie uzasadnienie projektu kodeksu zobowiązań autorstwa referenta Romana Longchamps de Bérier. Tematyka poruszona w pracy może okazać się atrakcyjna dla badaczy polskich oraz niemieckich, badających wpływ BGB na rozwój polskiego prawa obligacyjnego.
Bibliografia
Ault H.J., Glendon M.A., The importance of comparative law in legal education: United State Goals and Methods of legal comparison, ,,Journal of Legal Education” 1976, vol. 27, nr 4.
Berkowitz R., Bürgerliches Gesetzbuch (BGB) of 1900: Positive Legal Science and the End of Justice, [w:] The Gift of Science. Leibniz and the Modern Legal Tradition, Cambridge (Massachusetts) 2005.
Borkowska-Bagińska E., O doświadczenia kodyfikacji prawa cywilnego w II Rzeczypospolitej dla współczesnego ustawodawcy, ,,Czasy Nowożytne” 2002, t. 12.
Borkowska-Bagińska E., Między zbiorem a kodeksem. Refleksje o kodyfikacji i myśli kodyfikacyjnej Oświadczenia, [w:] Historia integra. Księga pamiątkowa ofiarowana prof. Stanisławowi Salmonowiczowi w siedemdziesięciolecie urodzin, red. D. Jancka, R. Łaszewski, Toruń 2001.
Dajczak W., Kodeks zobowiązań jako lekcja metody prawnoporównawczej, [w:] ,,Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2014, z. 4
Derek M., Indywidualizm czy socjologizm? Zasada swobody umów w projektach polskiego kodeksu zobowiązań z 1933 roku na tle porównawczym, ,,Czasopismo Prawno-Historyczne” 2015, t. LXVII, z. 2.
Deroussin D., Code des obligations et des contrats franco-italien de 1927 : chant du cygnet de la culture juridique latine?, ,,Clio Themis. Revue electronique d’histoire du droit” 2009, N. 2.
Domański L., System kodeksu zobowiązań, ,,Nowy Kodeks Zobowiązań” 1934, nr 4.
Domański L., Instytucje kodeksu zobowiązań. Komentarz teoretyczno-praktyczny: część ogólna T. 1-2, Warszawa 1936.
Dunin K., Nowy kodeks cywilny szwajcarski, ,,Gazeta Sądowa Warszawska” 1908, nr 45.
Falkowska [Moszyńska] A.M., Charakter i zakres odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi w kodeksie zobowiązań z 1933 r., ,,Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Suwalsko-Mazurskiej im. Papieża Jana Pawła II w Suwałkach” 2008, T. 9, nr 17.
Falkowska (Moszyńska), O pracach kodyfikacyjnych słów kilka: prace nad kształtem instytucji rękojmi w kodeksie zobowiązań, [w:] Świat, Europa, mała Ojczyzna, studia ofiarowane profesorowi Stanisławowi Grodziskiemu w 80-lecie urodzin, red. M. Małecki, Bielsko-Biała 2009.
Falkowska [Moszyńska] A.M., Międzynarodowe ujednolicenie prawa zobowiązań w okresie międzywojennym, ,,Studia Iuridica Toruniensia” 2012, t. 11.
Falkowska (Moszyńska) A.M., Szwajcarski kodeks zobowiązań w pracach Komisji Rzeczypospolitej w okresie dwudziestolecia międzywojennego, ,,Studia Iuridica Toruniensia” 2008, T. 4.
Falkowska [Moszyńska] A.M., W kierunku wspólnego kodeksu zobowiązań: projekt francusko-włoski z 1927 r., [w:] Koncepcja integracji w Europie w XX i XXI wieku, [T. 2:] Prawo, stosunki międzynarodowe, red. D. Bunikowski, R. Musiałkiewicz, Toruń 2008.
Falkowska [Moszyńska] A.M., Wpływ praw obcych na kodeks zobowiązań z 1933 roku na podstawie wybranych instytucji prawa obligacyjnego, [w:] Korzenie i tradycje współczesnego prawa cywilnego w zjednoczonej Europie, red. A. Karabowicz, M. Strusa, Kraków 2005.
Falkowska-Szemta [Moszyńska] A.M., Regulacja w zakresie odpowiedzialności sprzedawcy z tytuły rękojmi za wady i braki przedmiotu świadczenia w austriackim kodeksie cywilnym z 1811 r. (ABGB) i jego wpływ na przepisy polskiego kodeksu zobowiązań z 1933 r., ,,Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Suwalsk-Mazurskiej im. Papieża Jana Pawła II w Suwałkach” 2006, T. 7, nr 14.
Fierich F.X., Komisja Kodyfikacyjna w Rzeczypospolitej Polskiej, ,,Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny” 1925, z. 3.
Fierich F.X., Rzut oka na najważniejsze zadania prac kodyfikacyjnych, ,,Kwartalnik Prawa Cywilnego i Karnego” 1919, R. II.
Freund E.,, The New German Civil Code, ,,Harvard Law Review” 1900, vol. 13, nr 8.
Gordley J, Comparative Law and Legal History, [w:] The Oxford Handbook of Comparative law, red. M. Reimann, R. Zimmermann, New York 2006.
Gordley J., Comparative Legal Research: Its Function in the Development of Harmonized Law, ,,The American Journal of Comparative Law” 1995, vol. 43, nr 4.
Górnicki L., Godność osobista pracownika pod rządami kodeksu zobowiązań z 1933 r., [w:] Honor, cześć, godność: aspekty historyczno-prawne, red. P. Wiązek, Wrocław 2016.
Górnicki L., Komisja Kodyfikacyjna II RP: pozycja ustrojowa, podejmowanie decyzji, [w:] ,,Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 2019.
Górnicki L., Metoda opracowania i koncepcja kodeksu zobowiązań z 1934 roku, ,,Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 2008.
Górnicki L., Organizacyjne zagadnienia kodyfikacji prawa handlowego w Komisji Kodyfikacyjnej II RP (1919-1939), ,,Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 2003.
Górnicki L., Pogranicza systemów prawnych, w szczególności pozaborowych, w pracach nad kodyfikacjami prawa cywilnego i handlowego w II RP, ,,Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 2017.
Górnicki L., Prawo cywilne w pracach Komisji Kodyfikacyjnej, Wrocław 2000.
Górnicki L., Prawo jako czynnik integracji państwa w latach Ii Rzeczypospolitej, ,, Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 2011.
Górnicki L., Rola parlamentu w powstaniu i działalności Komisji Kodyfikacyjnej II RP w zakresie kodyfikacji praw prywatnego, [w:] Zgromadzenia stanowe i organy przedstawicielskie w dziejach; Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Marianowi Ptakowi, red. J. Koredczuk, P. Wiązek, Wrocław 2020.
Górnicki L., Wpływ obcych ustawodawstw i doktryny prawa na polską kodyfikację prawa prywatnego w Drugiej Rzeczypospolitej, ,,Zeszyty Prawnicze TBSP UJ’’ 2005, z. 13.
Górnicki L., Zagadnienia systematyki kodyfikacji prawa cywilnego i handlowego w racach Komisji Kodyfikacyjnej (1919-1939), ,,Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2004, z. 3.
Górnicki L., Zasada uspołecznienia pewnych stosunków umownych w kodeksie zobowiązań z 1933 roku, [w:] Zasady prawne w dziejach prawa publicznego i prywatnego, red. M. Podkowski, Wrocław 2015.
Grodziski S., Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej, ,,Czasopismo Prawno-Historyczne” 1981, t. XXXI, z. 2.
Grodziski S., Prace nad kodyfikacją i unifikacją polskiego prawa prywatnego (1919-1947), ,,Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1992, z. 1-4.
Grodziski S., W osiemdziesięciolecie Komisji Kodyfikacyjnej (Geneza i struktura), ,,Państwo i Prawo” 2000, z. 4
Grodziski S., Z dziejów unifikacji prawa prywatnego, ,,Czasopismo Prawo-Historyczne” 1985, z. 2.
Halberda J., Instytucja niesłusznego zbogacenia w Kodeksie zobowiązań z 1933 r. na tle współczesnych kodyfikacji, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2012, nr 5.
Halberda J., Nienależne świadczenie w polskim Kodeksie zobowiązań z 1933 r. na tle porównawczym, ,,Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2016, t. 9, z. 1
Haponiuk D., Uwagi o pracach nad polskim kodeksem zobowiązań z 1933 r. ze szczególnym uwzględnieniem zasady słuszności, ,,Miscellanea Historico-Iuridica” 2018, t. XVII, z. 1.
Hug W., The history of comparative law, ,,Harvard Law Review” 1932, vol. 45, nr 6.
Jastrzębski R., Wpływ polskiej tradycji prawnej na kodyfikację prawa prywatnego (1919-1939), [w:] Między tradycją a nowoczesnością. Prawo polskie w 100-lecie odzyskania niepodległości, red. Ł. Pisarczyk, Warszawa 2019.
Jaworski W.L., Nowożytny Kodeks Cywilny. Referat na Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej dnia 6 grudnia 1921 r., Kraków 1922.
Jędrejek G., Polski kodeks zobowiązań z 1933 roku powstanie, źródła, znaczenie dla europejskiego prawa obligacyjnego, ,,Roczniki Nauk Prawnych” 2001, t. XI, z. 1.
Kaczmarek Z., Marszałkowie Senatu II Rzeczypospolitej, Warszawa 1992.
Kola K., Działalność Komisji Kodyfikacyjnej w obszarze prawa zobowiązań. Refleksje z okazji 80 rocznicy Kodeksu zobowiązań, ,,Palestra” 2013, nr 9-10.
Konic H., Nowe prawo o zobowiązaniach w Szwajcarii, ,,Gazeta Sądowa Warszawska” 1912, nr 24.
Koschembahr-Łyskowski I., W sprawie naszego prawa cywilnego, Warszawa 1925.
Korzonek J., Rossenbluth I., Kodeks zobowiązań – komentarz, Kraków 1934.
Lityński A., Długa droga kodyfikowania prawa cywilnego w Polsce, ,,Czasopismo Prawno-Historyczne” 2001, z. 1.
Lityński A., Pół wieku kodyfikacji prawa w Polsce (1919-1969), Tychy 2001.
Lityński A., Wydział Karny Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczypospolitej. Dzieje prac nad częścią ogólną kodeksu karnego, Katowice 1991.
Longchamps de Bérier R., L’unification internationale du droit des obligations, ,,Revue polonaise de legislation civile et criminelle” 1929, t. II.
Longchamps de Bérier R., Ujednolicenie prawa obligacyjnego państw słowiańskich, ,,Przegląd Prawa i Administracji” 1933.
Longchamps de Bérier R., Uzasadnienie projektu Kodeksu Zobowiązań T. I, Warszawa 1936.
Longchamps de Bérier R., Uzasadnienie projektu Kodeksu Zobowiązań z. 7, Warszawa 1937.
Longchamps de Bérier R., Uzasadnienie projektu Kodeksu Zobowiązań z. 8, Warszawa 1939.
Longchamps de Bérier R., Zjednoczenie prawa obligacyjnego w państwach słowiańskich. Referat I Zjeździe Prawników Państw Słowiańskich w Bratysławie, ,,Przegląd Prawa i Administracji” 1933.
Luney P.R. Jr., Traditions and foreign influences: systems of law in China and Japan, [w:] ,,Law and contemporary problems” 1989, 52.
Malaspina E.F., Introduction to Swiss Civil Law. The History of the Swiss Civil Code, Zürich 2018, https://www.ius.uzh.ch/dam/jcr:2b247c70-ee4f-4bc4-8495-4555e53f050a/History%20of%20ZGB_HS18%20(Fiocchi).pdf [dostęp: 20.03.2021].
Mazuryk M., Sadowski I., Organizacja i funkcjonowanie komisji kodyfikacyjnej prawa cywilnego w latach 1919-1989. Zarys problematyki, ,,Rocznik Nauk Prawnych” 2013, nr 23, z. 1.
Mohyluk M., Porządkowanie prawa w II Rzeczypospolitej: Komisja Kodyfikacyjna i Rada Prawnicza, ,,Czasopismo Prawno-Historyczne” 1999, t. LI, z. 1–2.
Moniuszko A., Pomianowski P.Z., Zerwana więź. Tradycje dawnego prawa polskiego w XIX i XX wieku, [w:] Między tradycją a nowoczesnością. Prawo polskie w 100-lecie odzyskania niepodległości, Warszawa 2019.
Petraniuk J.S., Charakterystyka polskiego prawa zobowiązań okresu II Rzeczypospolitej, [w:] Synteza Prawa Polskiego 1918–1939, red. T. Guz, J. Głuchowski, M.R. Pałubska, Warszawa 2013.
Pietrzak M., Z problematyki kodyfikacji prawa w II Rzeczypospolitej, [w:] Partykularyzm a unifikacja prawa w Polsce w Polsce (XV-XX w.), red. T. Maciejewski, Gdańsk 1994.
Płaza S., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym cz. 3 Okres międzywojenny, Kraków 2001.
Płaza S., Kodyfikacja prawa w Polsce międzywojennej, ,,Czasopismo Prawno-Historyczne” 2005, t. LVII 2005, z. 1.
Radwański Z., Kształtowanie się polskiego systemu prawnego w pierwszych latach II Rzeczypospolitej, ,,Czasopismo Prawno-Historyczne” 1969, t. XXI, z. 1.
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2016.
Rosett A., Unification, Harmonization, Restatement, Codification and Reform in International Commercial Law, ,,The American Journal of Comparative Law” 1992, vol. 40, nr 3.
Salmonowicz S., Kodyfikacje i myśl kodyfikacyjna XVII i XVIII wieku, [w:] Dzieje kodyfikacji prawa. Materiały na konferencję historyków prawa w Karpaczu, Poznań 1974.
Schmitthoff M., The science of comparative law, ,,The Cambridge Law Journal” 1939, vol. 7 nr 1.
Schuster E.J., The Swiss Civil Code, ,,Journal of Comparative Legislation and International Law” 1923, vol. 5, No. 4.
Sitnicki Z., Kodyfikacja a unifikacja, ,,Przegląd Sądowy” 1929, z. 4.
Smithers W.W., The German Civil Code, ,,The American Law Register” 1902.
Sójka-Zielińska K., Organizacja prac nad kodyfikacją prawa cywilnego w Polsce międzywojennej, ,,Czasopismo Prawno-Historyczne” 1975, t. XXVII, z. 2.
Sójka-Zielińska K., Wielkie kodyfikacje cywilne. Historia i współczesność, Warszawa 2009.
Stawarska-Rippel, Kodeks zobowiązań w pierwszych latach Polski Ludowej, ,,Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2004, nr 3.
Sucharitkul S., Unification of Private Law and Codification of International Law, ,,Uniform Law Review” 1998, vol. 3, z. 2-3.
Szafrański W., Pojęcie kodyfikacji w ujęciu historycznym, [w:] Prawo wobec wyzwań współczesności Tom II, red. P. Wiliński, Poznań 2005.
Uruszczak W., Europejskie kodeksy prawa doby renesansu, ,,Czasopismo Prawno-Historyczne” T. XL, 1988, z.1.
Zimmermann R., The German Civil Code and the Development of Private Law in Germany, ,,Oxford U Comparative L Forum” 2006, https://ouclf.law.ox.ac.uk/the-german-civil-code-and-the-development-of-private-law-in-germany/ [dostęp: 10.03.2021].
Zimmermann R., The New German Law of Obligation, New York 2005.
Zweigert K., Kötz H., An Introduction to Comparative Law. Volume I: The Framework, Amsterdam-New York-Oxford 1977.
