Czy twórczość Jana Kochanowskiego może być źródłem poznania prawa?
Słowa kluczowe:
Sejm Polski XVI w., Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich, źródła poznania prawaAbstrakt
Poznawcza funkcja dzieł literackich pozostaje z reguły w bezpośrednim związku z kontekstem społecznym, historycznym czy kulturowym, stanowiąc odzwierciedlenie za pomocą fikcji literackiej wiedzy o tym, co miało rzeczywiście miejsce, względnie tego, co mogłoby zaistnieć, będąc w utworze literackim wyrazem projekcji rzeczywistości. W tym znaczeniu możliwe jest odniesienie się przez twórcę dzieła literackiego do właściwych rzeczywistości, w których działał, stosunków prawnych, ale także ustrojowych, jeśli ich przedstawienie w prezentowanym dziele ma znaczenie dla tworzącej je fikcji literackiej. Jeśli więc przyjąć, że projekcja literacka, nawet fikcyjna, przedstawia ciąg wydarzeń, a jednocześnie osadzona jest w określonych, właściwych dla czasu powstania utworu kontekście, w tym wypadku obejmującym także właściwe epoce stosunki prawne i ustrojowe, dzieło literackie może w ten sposób wypełniać funkcję poznawczą w zakresie poznania dziejów prawa czy ustroju. W oparciu o te założenia zbadaniu poddana została tragedia Jana Kochanowskiego Odprawa posłów greckich, zaprezentowana w 1578 r. w obecności pary królewskiej podczas uroczystości weselnych ówczesnego podkanclerzego koronnego, Jana Zamoyskiego z Krystyną Radziwiłł. Obowiązujący pogląd, że dzieło J. Kochanowskiego odzwierciedlało w sferze swojej fikcji literackiej przebieg obrad dawnego Sejmu polskiego z II poł. XVI w., który posłużył ich twórcy do prezentacji kwestii politycznych i ideowych ówczesnej epoki, został poddany weryfikacji w odniesieniu do koncepcji źródeł poznania prawa. Rezultatem badania dzieła literackiego J. Kochanowskiego, zwłaszcza tych części, w których można było wykazać odniesienie się przez autora do kwestii prawnych i ustrojowych jest uznanie, że sposób ich prezentacji może być potraktowany jako szczególne, historyczne źródło poznania prawa, w którym istotną rolę, na zasadzie instrumentu, służącego jego poznaniu, odgrywa kontekst historyczny, ale także polityczny, będący podstawą fikcji literackiej.
Bibliografia
Bardach J., Sejm dawnej Rzeczypospolitej, [w:] Dzieje Sejmu Polskiego, red. J. Bardach, Warszawa 1993.
Bardach J., Sejm dawnej Rzeczypospolitej jako najwyższy organ reprezentacyjny, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, t. 35, 1983, z. 1, s. 135-147
Dubas-Urwanowicz E., Król i szlachta na sejmach batoriańskich. Konflikty i kompromisy, [w:] Między monarchią a demokracją. Studia z dziejów Polski XV – XVIII wieku, red. A. Sucheni-Grabowska, M. Żaryń, Warszawa 1994.
Dubas-Urwanowicz E., O nowy kształt Rzeczypospolitej. Kryzys polityczny w państwie w latach 1576-1586, Warszawa 2013.
Dzięgielewski J., Kryzys staropolskiego parlamentaryzmu a regulacje proceduralne, w: Studia historyczno-prawne. Prace dedykowane Profesorowi Janowi Seredyce w siedemdziesiątą rocznicę urodzin i w czterdziestopięcielecie pracy naukowej, pod redakcją J. Dorobisza, Włodzimierza Kaczorowskiego, Opole 2004.
Dzięgielewski J., Procesy destrukcyjne w ustroju mieszanym Rzeczypospolitej, w: Dziedzictwo Pierwszej Rzeczypospolitej w doświadczeniu politycznym Polski i Europy, red. J. Ekes, Nowy Sącz 2005.
Dzięgielewski J., Sejmy elekcyjne. Elektorzy. Elekcje 1573-1674, Pułtusk 2003.
Ekes J., Trójpodział władzy i zgoda wszystkich. Naczelne zasady „ustroju mieszanego” w staropolskiej refleksji politycznej, Siedlce 2001.
Grodziski S., O nową syntezę historii źródeł prawa polskiego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1974, t. 26, z. 1.
Grodziski S., Sejm dawnej Rzeczypospolitej jako najwyższy organ ustawodawczy. Konstytucja sejmowe - pojęcie i próba systematyki, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1983, T. 35, z. 1.
Grzybowski K., Teoria reprezentacji w Polsce epoki Odrodzenia, Warszawa 1959.
Kochanowski J., Odprawa posłów greckich, Opr. T. Ulewicz, wyd. 10, zupełnie zmienione, Wrocław 1962, s. XLIII-XLVI.
Kieniewicz L., Senat za Stefana Batorego, Warszawa 2000.
Koehler K., Wstęp, [w:] Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego, Kraków 2007.
Kotarski E., „Odprawa posłów greckich” Jana Kochanowskiego, Warszawa 1991.
Kriegseisen W., Sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej (do 1763 roku). Geneza i kryzys władzy ustawodawczej, Warszawa 1995.
Kutrzeba S., Historja źródeł dawnego prawa polskiego, T. 1, Lwów 1926.
Kutrzeba S., Sejm Walny Dawnej Rzeczpospolitej, Warszawa 1923.
Makiłła D., Artykuły henrykowskie (1573-1576). Zakres wprowadzanych zmian w ustroju Rzeczypospolitej oraz ich ocena, w: Rok 1573. Dokonania przodków sprzed 440 lat, red. J. Dzięgielewski, K. Koehler, D. Muszytowska, Warszawa 2014.
Makiłła D., Artykuły henrykowskie (1573-1578). Geneza – Obowiązywanie – Stosowanie. Studium historyczno-prawne, Warszawa 2012.
Makiłła D., O doktrynalnych źródłach konstytucjonalizmu w XVI-wiecznej Polsce, w: Retoryka, polityka, religia w Pierwszej Rzeczpospolitej. Wybrane zagadnienia, red. Ł. Cybulski, K. Koehler, Warszawa 2019.
Olszewski H., Sejm dawnej Rzeczypospolitej jako podmiot władzy i centrum kultury prawnej, [w:] W pięćsetlecie konstytucji Nihil Novi. Z dziejów stanowienia prawa w Polsce, red. A. Ajnenkiel, Warszawa 2006.
Olszewski H., Funkcjonowanie sejmu dawnej Rzeczypospolitej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1983, t. 35, z. 1.
Olszewski H., Sejm Rzeczypospolitej Obojga Narodów w: Społeczeństwo obywatelskie i jego reprezentacja [1493-1993], red. J. Bardach, przy współpracy W. Sudnik, Warszawa 1995.
Sucheni-Grabowska A., Kilka uwag o miejscu króla w sejmach „złotego wieku” , „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 945, Historia 66, 1988.
Sucheni-Grabowska A., Sejm w latach 1540-1587, [w:] Historia sejmu polskiego, t. 1, red. J. Michalski, Warszawa 1984.
Ulewicz T., Wstęp, [w:] Jan Kochanowski, Odprawa posłów.
Uruszczak W., Kultura polityczna i prawna w sejmie polskim czasów odrodzenia, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1980, t. 32, 1980, z. 2.
Uruszczak W., Sejm walny koronny w latach 1506-1540, Warszawa 1980; tenże: Sejm walny w epoce Złotego Wieku [1493-1569] w: Społeczeństwo obywatelskie i jego reprezentacja [1493-1993], red. J. Bardach, przy współpracy W. Sudnik, Warszawa 1995.
Uruszczak W., System władzy w Polsce ostatnich Jagiellonów [1506-1572], „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1986, t. 38, z. 2.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
