Ewolucja instytucji prawnej więzi członkowskiej w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej (unii kredytowej)
Słowa kluczowe:
ewolucja, geneza, spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa, unia kredytowa, więź społecznaAbstrakt
Celem artykułu jest zbadanie ewolucji instytucji prawnej więzi członkowskiej w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej (unii kredytowej) w prawie polskim. Teza badawcza artykułu stanowi, że wymóg połączenia członków więzią społeczną (członkowską) istniał w historycznych spółdzielniach (kasach) oszczędnościowo-pożyczkowych. Teza badawcza stanowi także, że w ewolucji więzi członkowskiej funkcjonowała więź terytorialna, oparta na miejscu zamieszkania członków spółdzielni. Artykuł został przygotowany przy posłużeniu się metodą historycznoprawną, metodą dogmatycznoprawną i prawno-porównawczą. W artykule przedstawiono genezę spółdzielni (kas) oszczędnościowo-pożyczkowych w Polsce. W ramach genezy tego typu spółdzielni zidentyfikowano wymóg istnienia więzi społecznej między jej członkami, określając ją jako warunki członkostwa i otrzymywania usług finansowych ze strony spółdzielni (kasy). W tym celu przedstawiono model spółdzielni oszczędnościowo – pożyczkowej Fryderyka Wilhelma Raiffeisena, sytuację spółdzielni oszczędnościowo – kredytowych w Polsce po wejściu w życie dekretu z dnia 25 października 1948 r. o reformie bankowej, regulację więzi członkowskiej w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych w na gruncie ustawy z 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych i w obecnym stanie prawnym, w świetle ustawy z dnia 5 listopada 2009 o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Analizę historycznoprawną i dogmatycznoprawną uzupełniają wnioski wynikające z zastosowania metody prawno-porównawczej, w ramach której odwołano się do ustawodawstwa Stanów Zjednoczonych Ameryki, Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Litwy. We wnioskach wskazano, że więź terytorialna istniała w różnych postaciach przed wprowadzeniem ustawodawstwa spółdzielczego i na gruncie historycznego prawa spółdzielczego, a obecnie wymóg tej więzi dotyczy członkostwa wspólnot mieszkaniowych i jednostek organizacyjnych kościołów oraz związków wyznaniowych o charakterze terytorialnym w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.
Bibliografia
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78, poz. 483, z późń zm.).
Dekret Naczelnika Państwa z dnia 8 lutego 1919 r. w przedmiocie zatwierdzania statutów zrzeszeń handlowo-przemysłowych o kapitale zmiennym (Dz.Pr.P.P. 1919 nr 17, poz. 223).
Ustawa z dnia 29 października 1920 r. o spółdzielniach (Dz.U. 1920 nr 111, poz. 733).
Dekretu z dnia 25 października 1948 r. o reformie bankowej (Dz.U. 1948 nr 52, poz.412, z późń zm.).
Ustawa z dnia 19 maja 1957 r. o zmianie dekretu z dnia 25 października 1948 r. o reformie bankowej (Dz.U. 1957 nr 31, poz. 136).
Ustawa z dnia 13 kwietnia 1960 r. o prawie bankowym (Dz.U. 1960 nr 20, poz. 121).
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. 2023, poz. 1610, z późń zm.).
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. 2023, poz. 1465).
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. 2021, poz. 648, z późń zm.).
Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych w pierwotnym brzmieniu (Dz.U. 1991 nr 55, poz. 234).
Ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz.U. 1996 nr 1, poz. 2, z późń. zm.).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (t.j. Dz.U.2023, poz. 488, z późń zm.).
Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw (Dz.U. 2001 nr 8, poz. 64).
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. 2023 poz. 571).
Ustawa z dnia 1 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz o zmianie innych ustaw (Dz.U. 2004 nr 91, poz. 870).
Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (t.j. Dz.U. 2023, poz. 1278, z późń. zm.).
Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o ogólnoeuropejskim produkcie emerytalnym (Dz.U. 2023, poz. 1843.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kasy oszczędnościowo-kredytowych (Dz.U. 1992 nr 100, poz. 502, z późń. zm.).
Wyrok TK z dnia 12 stycznia 2012 r., Kp 10/09, OTK-A 2012, nr 1, poz. 4.
Aschhoff Gunther, The Banking Principles of Hermann Schulze‑Delitzsch and Friedrich Wilhelm Raiffeisen, [w:] German Yearbook on Business History, red. Wolfram Engels, Hans Pohl, Berlin–Heidelberg 1982.
Bierecki Dominik, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 21, Prawo spółdzielcze, red. Krzysztof Pietrzykowski, Warszawa 2020.
Bierecki Dominik, Członkostwo w spółdzielczej kasie oszczędnościowo‑kredytowej, Sopot 2013.
Bierecki Dominik, New regulation on Membership and Investor Shares in Credit Unions. Comparative Interpretation of Polish Credit Unions Law, “Review of European and Comparative Law” 2024, Vol. 56, No. 1.
Bierecki Dominik, Pałka Piotr, Prawo spółdzielcze. Komentarz, Warszawa 2024.
Bierecki Dominik, The De Lege Ferenda Propositions Regarding the Membership in the Cooperative in Poland, „Prawo i Więź” 2019, nr 3.
Bierzanek Remigiusz, Prawo spółdzielcze w zarysie, Warszawa 1984.
Chmielewski Zygmunt, Podręcznik spółdzielczości, Warszawa 1936.
Dąbrowski Karol, Dąbrowski Tomasz, Uwagi o spółdzielczości niemieckiej w I połowie XXI wieku, „Rocznik Samorządowy” 2014, nr 3.
Głuchowski Piotr, Umowa rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo‑kredytowej, Warszawa 2009.
Hansmann Henry, Kraakman Reinier, Organizational law as asset partitioning, „European Economic Law Review” 2000, No. 44.
Hansmann Henry, Kraakman Reinier, The Essential Role of Organizational Law, „The Yale Law Journal” 2000, Vol. 110, No. 3.
Herbet Andrzej, Pawłowski Szymon, Zakrzewski Piotr, Spółdzielcze kasy oszczędnościowo‑kredytowe. Komentarz, Warszawa 2014.
Hiez David, What does the social and solidarity economy mean in French law?, „Revue Internationale de L’Économie Sociale” 2019, Vol. 353, No. 3.
Jedliński Adam, Bierecki Grzegorz, Spółdzielcze kasy oszczędnościowo‑kredytowe – zarys systemowego ujęcia, Sopot 2002.
Jedliński Adam, Członkostwo w spółdzielczej kasie oszczędnościowo‑kredytowej, Warszawa 2002.
Jedliński Adam, Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo‑Kredytowa – zagadnienia konstrukcji prawnej, Sopot 2001.
Jedliński Adam, Pietrzykowski Krzysztof, Komentarz do ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo‑kredytowych, Gdańsk 1998.
Kruczalak‑Jankowska Joanna, Sikorski Grzegorz, Evolution of the Legal Regulation of Cooperatives in Polish Law, „Prawo i Więź” 2019, nr 3.
Łączyński Zenon, Ustawa o spółdzielniach, Kraków–Warszawa 1939.
Ossowski Janusz, Jałmużna i kredyt, Sopot 2005.
Ossowski Janusz, Społeczne instytucje oszczędności i kredytu w Polsce do 1939 roku, Sopot 2017.
Pismo Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 24 czerwca 2013 r., DLB/DLB_WL1/708/31/1/2013/WK, Odpowiedź na pismo Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo‑Kredytowej w sprawie zmiany zakresu stosowania przepisów ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo‑kredytowych, LEX.
Ruczkowski Piotr, Ustrój prawny kas Stefczyka w latach 1920–1939, „Rocznik Samorządowy” 2013, t. 2.
Schaffer Jack, Historical Dictionary of the Cooperative Movement, Lanham, Maryland–Toronto–Plymouth 1999.
Suchoń Aneta, Spółdzielczość rolnicza w Niemczech, „Przegląd Prawa Rolnego” 2012, nr 1.
Thugutt Stanisław, Porównawcze ustawodawstwo spółdzielcze, Warszawa 1931.
Thugutt Stanisław, Spółdzielczość – zarys ideologii, Warszawa 1937.
Tomaszewski Władysław, Pół wieku Polskich Spółek Zarobkowych i Gospodarczych w W. Ks. Poznańskiem, Prusach Zachodnich i na Górnym Śląsku. Ich powstanie, organizacya i rozwój od r. 1861 – 1910, t. 1, Poznań 1912.
Chapter 181 - NONSTOCK CORPORATIONS, https://casetext.com/statute/wisconsin-statutes/partnerships-and-corporations-transportation-utilities-banks-savings-associations/chapter-181-nonstock-corporations.
Credit Unions Act 1979, https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1979/34.
Georgia Compiled Rules & Regulations, https://www.law.cornell.edu/regulations/georgia/Ga-Comp-R--Regs-R-80-2-8-.01.
Join World Council – Direct Membership, https://www.woccu.org/member_services/our_network/membership/join.
National Credit Union Admin. v. First Nat. Bank & Trust Co., 522 U.S. 479 (1998), https://supreme.justia.com/cases/federal/us/522/479/.
PUBLIC LAW 105–219—AUG. 7, 1998, https://www.congress.gov/105/plaws/publ219/PLAW-105publ219.pdf.
REPUBLIC OF LITHUANIA LAW ON CREDIT UNIONS 21 February 1995 No. I-796 (As amended by 2 December 1997 No. VIII-551) Vilnius, https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.71010?jfwid=bkaxlykv.
SECTION 451-A Qualifications for membership Banking (BNK) CHAPTER 2, ARTICLE 11, https://www.nysenate.gov/legislation/laws/BNK/451-A.
Słownik Języka Polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/.
Statut spółkowej kasy oszczędności i pożyczek w ... spółki zarejestrowanej z nieograniczoną poręką, 1907, https://sbc.org.pl/dlibra/publication/336497?language=en.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
