Konstytucyjny status indywidualnych gospodarstw rolnych a stan wojenny
Ключевые слова:
indywidualne gospodarstwo rolne, stan wojenny, nowelizacja konstytucjiАннотация
Od przyjętego w konstytucji ustroju bądź też szerzej – reżimu politycznego, zależy ustrój własnościowy – dominujący model własności. W każdym z ustrojów mogą jednak wystąpić pewne wyłomy czynione ze względu na różnorodne uwarunkowania polityki wewnętrznej. W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uprzywilejowaną pozycję miały Państwowe Gospodarstwa Rolne i rolnicze spółdzielnie produkcyjne. Komunistom nie udało się jednak w całości skolektywizować polskiego rolnictwa na wzór Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich. Ochrona wolności i praw człowieka, w tym ochrona własności indywidualnej zawarta w ówczesnej konstytucji, miała jednak charakter bardziej propagandowy niż realny. Nie mogła ona bowiem naruszać podstawy ustroju socjalistycznego (czy też raczej komunistycznego).
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nie przewidywała gwarancji formalnych ochrony praw obywatelskich. Większy nacisk kładziono na gwarancje materialne, czyli uprawnienia o charakterze socjalnym. Lata 1980–1981 to rozwój niezależnego związku zawodowego „Solidarność”. Jego odłamem (choć formalnie niezależnym), był Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Wprowadzenie stanu wojennego miało zdławić dążenia wolnościowe polskiego społeczeństwa. Można to określić jako tak zwaną metodę „kija”. Metoda „marchewki” skierowana była natomiast do znaczącej grupy społecznej, jaką byli rolnicy indywidualni. Aby odwieść ich od działalności „kontrrewolucyjnej”, przedstawiciele partii zaproponowali uchwalenie nowelizacji konstytucji, kładącej nacisk na ochronę indywidualnych gospodarstw rolnych.
Библиографические ссылки
Konstytucja Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r. (Dz.U. 1952 nr 33, poz. 232).
Ustawa z dnia 10 lutego 1976 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (tj. Dz.U. 1976 nr 5, poz. 29).
Ustawa z dnia 20 lipca 1983 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (tj. Dz.U. 1983 nr 39, poz. 175).
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16, poz. 93, z późn. zm.).
Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. 1982 nr 11, poz. 79 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tj. Dz.U. 2023, poz. 180, z późn. zm.).
Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 1 marca 1957 r. Regulamin Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (M.P. 1957 nr 19, poz. 145)
Uchwała Rady Ministrów nr 107 z dnia 4 sierpnia 1978 r. w sprawie specjalizacji indywidualnych gospodarstw rolnych, zespołów rolników oraz kooperacji w rolnictwie (M.P. 1978 nr 30, poz. 108, z późn. zm.).
Poselski projekt ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – druk nr PRL /08/338 z dnia 12 lipca 1983 r. (VIII Kadencja – VI Sesja).
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych – druk nr 120 z dnia 3 grudnia 1981 r. (VIII Kadencja – III Sesja).
Sprawozdanie Komisji Prac Ustawodawczych o poselskim projekcie ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druk nr 347) z dnia 15 lipca 1983 r.
Sprawozdanie Stenograficzne z 38 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 14 lipca 1983 r.
Sprawozdanie Stenograficzne z 39 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 20 i 21 lipca 1983 r.
Protokół porozumienia zawartego przez Komisję Rządową i Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w dniu 31 sierpnia 1980 r. w Stoczni Gdańskiej, [w:] T. Mołdawa, Konstytucje Polskie 1918-2008, wyd. 2, Warszawa 2008, s. 272.
Protokół porozumienia zawartego dnia 18 lutego 1981 r. zawartego pomiędzy Komisją Rządową a Komitetem Strajkowym w Rzeszowie, działającym w imieniu Ogólnopolskiego Komitetu Założycielskiego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych oraz Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ; Solidarność” w Rzeszowie przy udziale przedstawicieli Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ; Solidarność”.
Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 21 listopada 1980 r. w sprawie realizacji porozumień Rządu z załogami robotniczymi (M.P. nr 27, poz. 144).
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 maja 1989 r., K 2/88, OTK 1989, poz. 1, s. 22.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 października 1989 r., K 3/88, OTK 1989, poz. 2, s. 35-35.
Bożyk Stanisław, Etapy rozwoju współczesnego polskiego konstytucjonalizmu, [w:] Prawo konstytucyjne, red. Stanisław Bożyk, Białystok 2014.
Bużowicz Mateusz, Ewolucja prawa własności w Polsce Ludowej w latach 1944–1956, „Studia Erasmiana Wratislaviensia = Wrocławskie Studia Erazmiańskie: zeszyt naukowy studentów, doktorantów i pracowników Uniwersytetu Wrocławskiego” 2016, z. X.
Dawidowicz Anna, Pojęcie „jednostka gospodarki uspołecznionej” a ustawodawstwo dotyczące reformy gospodarczej, „Palestra” 1987, nr 31/5 (353).
Fiedorczyk Piotr, O potrzebie badań nad historią prawa Polski Ludowej, [w:] Wielka zmiana. Historia wobec wyzwań. Pamiętnik XX Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Lublinie 18–20 września 2019 roku, t. 3, Wiek XX i XXI, red. M. Mazur, J. Pomorski, Warszawa – Lublin 2021.
Holzer Jerzy, Solidarność 1980–1981. Geneza i historia, Warszawa 1990.
Jamróz Lech, Wybrane konstytucyjne prawa i wolności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w latach 1986–1997, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2009, t. VIII.
Kaźmierczyk Aneta, Michałowska Kinga, Ewolucja prawa własności w okresie transformacji gospodarczych przełomu XX i XXI wieku, „Zmiany prawodawstwa gospodarczego w okresie transformacji ustrojowej w Polsce (Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu)” 2014, nr 362.
Kuisz Jarosław, Charakter prawny porozumień sierpniowych 1980–1981, Warszawa 2009.
Machnikowska Anna, Polityka finansowa wobec rolnictwa w Polsce Ludowej, [w:] Podstawy materialne państwa. Zagadnienia prawno-historyczne, Daniel Bogacz, Marek Tkaczuk, Szczecin 2006.
Machnikowska Anna, Prawo własności w Polsce w latach 1944–1981. Studium historycznoprawne, Gdańsk 2010.
Mazurek Małgorzata, Polska Ludowa – typowa czy wyjątkowa, [w:] Wielka zmiana. Historia wobec wyzwań. Pamiętnik XX Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Lublinie 18–20 września 2019 roku, t. 3, Wiek XX i XXI, red. Mariusz Mazur, Jan Pomorski, Warszawa–Lublin 2021.
Pańko Walerian, O prawie własności i jego współczesnych funkcjach, Katowice 2016.
Persak Krzysztof, „Troskliwy opiekun i światły doradca Polski Ludowej” – poprawki Józefa Stalina do Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 roku, [w:] PRL. Trwanie i zmiana, red. Dariusz Stola, Marcin Zaremba, Warszawa 2003.
Stelmachowski Andrzej, Zdziennicki Bohdan, Prawo rolne, Warszawa 1987.
Szymaniak Adam, Prawa obywatelskie w Konstytucjach z 1952 r. i 1997 r. Analiza porównawcza, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2001, z. 3.
Wasilkowski Jan (przewodniczący komitetu redakcyjnego), Zagadnienia prawne konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: materiały z Sesji Naukowej PAN 4–9 lipca 1953 r., t. I, Polska Akademia Nauk. Komitet Nauk Prawnych, Warszawa 1954.
Wasilkowski Jan (przewodniczący komitetu redakcyjnego), Zagadnienia prawne Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: materiały z Sesji Naukowej PAN z 4–9 lipca 1953 r., t. III, Polska Akademia Nauk. Komitet Nauk Prawnych, Warszawa 1954.
Leszczyński Adam, Łagodny liberał? Raczej stalinista. Dobry gospodarz? Jego PRL okazał się bublem. Rozmowa z dr Marcinem Zarembą, „Gazeta Wyborcza”, 4.01.2013, https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,13145556,bankrut-gierek.html.
Senat Prawa i wolności obywatelskie w Polsce po 1918 r. w świetle rozwiązań konstytucyjnych – zarys historyczno-prawny, https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/25/plik/ot-607.pdf.
Założenie ustrojowe Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/zalozenia-ustrojowe-polskiej-rzeczpospolitej-ludowej.
Загрузки
Опубликован
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2024 Miscellanea Historico-Iuridica
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-ShareAlike» («Атрибуция — На тех же условиях») 4.0 Всемирная.
