The Polish Committee of National Liberation’s decree on the agricultural reform of the 1944 on the example of the northern Masovia – the district of Pultusk
Keywords:
The Agricultural Reform, The Polish Committee of National Liberation, District of Pultusk, territorial estate, tenementAbstract
The Agricultural Reform from of 1944 drastically changed the agricultural attitude in Poland. It had been previously announced in the Manifesto from 22nd of July by the Polish Committee of National Liberation. There were three main reasons in favour of the reform. First of all, the consolidation of power by the country folk through the closedown of the squirearchy. Secondly, the territorial estate of huge tracts of land. Finally, its endorsement by both peasants and farm labourers. In order to achieve the required goals some regulations were introduced to speed up the process of implementation. The District of Pultusk is the chosen example of the changes made, which were to rapidly spread over the agricultural landscape of post-war Poland. The changes made were visible and especially so in North Masovia where about 25 thousand hectares of the land was divided into smaller plots, including arable land, forests and wastelands. The largest group of beneficiaries were represented by the landless and smallholders. Additionally, many families migrated to the so-called Regained Lands. Here they received glebe allocations but, under distinct regulations, the West farmlands and a former Prussian’s annexation.
References
Dziennik Ustaw.
Dziennik Urzędowym Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych.
Dziennik Urzędowy Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych.
Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Pułtusku.
Archiwum Państwowe w Warszawie.
Sejm Ustawodawczy (1919-1922). Orzecznictwo Orzeczenie Sądu Najwyższego z 2 listopada 1934 r., III C 400/33 [w:] LEX, nr 376083.
Orzeczenie Sądu Najwyższego z 30 września 1953 r., I CK 2/51, „Państwo i Prawo” 1954, z. 5.
Orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 stycznia 2011 r., I OPS 3/10, „Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych” 2011, nr 2, poz.23.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 1936 r. – C I 2483/35, [w:] Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego, Orzeczenia Izby Cywilnej, Warszawa 1937.
Ajnenkiel A., Ustawodawstwo agrarne, [w:] Historia Państwa i Prawa Polski 1918-1939, cz. 1, red. F. Ryszka, red. ogólna J. Bardach, Warszawa 1962.
Albert A., Najnowsza historia Polski 1914-1993, t. 1, Warszawa 1995.
Bitner W., Janczewski S., Ustawa o wykonaniu reformy rolnej, Warszawa 1926.
Bujak F., Uwagi krytyczne o naszej reformie rolnej, Kraków 1921.
Dąbrowski F., Rozprute sztandary (rozmowa), „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2009, nr 10-11.
Dobra kultury i problemy własności. Doświadczenia Europy Środkowej po 1989 roku, red. G. Czubek, P. Kosiewski, Warszawa 2005.
Drewicz M., Prawo o wywłaszczeniu ziemian i likwidacji większych majątków ziemskich w Polsce w latach 1919-1952 jako czynnik zmiany społecznej oraz wykaz imienny nieruchomości ziemskich podlegających wykupowi przymusowemu na lata 1926-1939, Warszawa 2007.
Dymek B., Rola PPR w przeprowadzeniu reformy rolnej w województwie warszawskim (1944-1945), Siedlce 1963.
Eisler J., Zarys dziejów politycznych Polski 1944-1989, Warszawa 1992.
Epsztein T., Zmiany w strukturze wielkiej własności ziemskiej w województwie warszawskim w latach 1921-1938, [w:] Mazowsze w dwudziestoleciu międzywojennym (w granicach województwa warszawskiego), Warszawa 1998.
Gadomski S., Pułtusk i region pułtuski w okresie Polski Ludowej, [w:] Pułtusk. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, red. S. Kotarski, t. 1, Warszawa 1969.
Góra W., Reforma rolna PKWN, Warszawa 1969.
Grzybowski K., Historia państwa i prawa Polski, t. 4: Od uwłaszczenia do odrodzenia państwa, red. ogólna J. Bardach, Warszawa 1982.
Herman A., Od PKWN do własności. Restytucja mienia przejętego dekretem reformy rolnej, Warszawa 2010.
Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku., red. I. Kostrowicka, Z. Landau, J. Tomaszewski, Warszawa 1978.
Historia państwa i prawa Polski, t. 3, Od rozbiorów do uwłaszczenia, red. J. Bardach, M. Senkowska-Gluck, red. ogólna J. Bardach, Warszawa 1981.
Jakóbczyk W., Uwłaszczenie chłopów w Wielkopolsce w XIX w., Warszawa 1951.
Jakubowski W., Chłopi polscy 1944-1948. Perspektywa psychologiczna, Pułtusk – Warszawa 2000.
Jastrzębski R., Konstytucyjność aktów ustawodawczych w II RP, „Przegląd Sejmowy” 2010, nr 2.
Jastrzębski R., Wpływ siły nabywczej pieniądza na wykonanie zobowiązań prywatno-prawnych w II Rzeczypospolitej, Warszawa 2009.
Jaśkiewicz K., Lista strat ziemiaństwa 1939-1956, Warszawa 1995.
Jaworski W.L., Reforma rolna, Kraków 1926.
Kacprzak K., Mieszkańcy powiatu pułtuskiego skazani przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie w latach 1946-1955, [w:] Pułtusk. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, red. J. Szczepański, t. 8, Pułtusk 2009.
Kacprzak K., Straty osobowe powiatu pułtuskiego w latach 1944-1952, [w:] Powiat pułtuski w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych: Materiały z sesji naukowej „Represje i opór przeciw rządom komunistycznym w powiecie Pułtusk po 1944 r.”, red. K. Krajewski, Warszawa 2007.
Kociubiński T., Powojenne Przekształcenia własnościowe w świetle konstytucji, Warszawa 2013.
Kołodziej E., Spółdzielnie produkcyjne w powiecie pułtuskim w latach 1949-1955, [w:] Pułtusk. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, red. J. Szczepański, t. 6, Pułtusk 2005.
Komarnicki W., Polskie prawo polityczne, Warszawa 1922.
Koseski A., Szczepański J., Pułtusk w XIX-XX wieku. Materiały źródłowe 1795-1956, Pułtusk 2003.
Krajewski K., Kalendarium akcji zbrojnych podziemia niepodległościowego na terenie powiatu pułtuskiego w latach 1945-1951, [w:] Powiat pułtuski w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych: Materiały z sesji naukowej „Represje i opór przeciw rządom komunistycznym w powiecie Pułtusk po 1944 r.”, red. K. Krajewski, Warszawa 2007.
Krajewski K., Podziemie niepodległościowe w powiecie pułtuskim po 1944 r., [w:] Powiat pułtuski w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych: Materiały z sesji naukowej „Represje i opór przeciw rządom komunistycznym w powiecie Pułtusk po 1944 r.”, red. K. Krajewski, Warszawa 2007.
Longchamps F., Prawo agrarne, Warszawa 1949.
Łebiński T., Ustawa o wykonaniu reformy rolnej, Poznań 1937.
Łukaszewski W., Działalność PPR – PZPR w powiecie pułtuskim w latach 1945-1954, [w:] Powiat pułtuski w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych: Materiały z sesji naukowej „Represje i opór przeciw rządom komunistycznym w powiecie Pułtusk po 1944 r.”, red. K. Krajewski, Warszawa 2007.
Madajczyk Cz., Sprawa reformy rolnej w Polsce 1939-1944. Programy – Taktyka, Warszawa 1961.
Malec D., Najwyższy Trybunał Administracyjny 1922-1939 w świetle własnego orzecznictwa, Warszawa 1999.
Mały Rocznik Statystyczny, Warszawa 1939.
Materniak-Pawłowska M., Ustrój sądownictwa powszechnego w II Rzeczypospolitej, Poznań 2003.
Mieszczanowski M., Struktura agrarna Polski międzywojennej, Warszawa 1960.
Ohanowicz A., Ustawa o wykonaniu reformy rolnej i inne ustawy rolne, Poznań 1926.
Pajewska M., Szczepański J., Powiat pułtuski. Przeszłość i teraźniejszość, Pułtusk 2013.
Pawlak W., Prawo rolne PRL, cz. 1: Przebudowa ustroju rolnego, Poznań 1968.
Pietrzak M., Sąd Najwyższy w II RP, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1981, z. 1.
Pruszyński J., Dziedzictwo kultury polskiej. Jego straty i ochrona prawna, t. 2, Zakamycze 2001.
Reforma rolna 1944-1945 czy komunistyczna zbrodnia?: dokumenty i materiały, świadectwa, wnioski, Poznań 2009.
Reforma rolna PKWN. Materiały i dokumenty, red. W. Góra, Warszawa 1959.
Reprywatyzacja w systemie prawa, Materiały z konferencji zorganizowanej przez Komisję Ustawodawczą Senatu we współpracy z Ministerstwem Skarbu Państwa, Warszawa 1999, online: ww2.senat.pl/k4/agenda/seminar/a/980609.pdf.
Rutkowski S., Historia gospodarcza Polski, t. 2, Poznań 1950.
Rudnicki Sz., Działalność polityczna polskich konserwatystów 1918-1926, Wrocław 1981.
Słabek H., Polityka agrarna PPR, Warszawa 1967.
Stanulewicz M., Reforma rolna jako próba regulacji stosunków agrarnych w Polsce. Koncepcje i próby ich realizacji w latach 1918-1944, [w:] Reformy rolne w Polsce międzywojennej i powojennej. Prawo – realizacja – skutki – problemy reprywatyzacyjne, red. E. Borkowska-Bagieńska, W. Szafrański, Poznań 2008.
Stark H., Stein E., Reforma rolna, Kraków 1939.
Studnicki W., Przewroty i reformy agrarne Europy powojennej i Polski, Warszawa 1927.
Suchoń A., Kowalczyk M., Analiza przepisów dekretu PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej wraz z późniejszymi zmianami oraz innych aktów prawnych na podstawie których nastąpiło przejęcie nieruchomości ziemskich i lasów, [w:] Reformy rolne w Polsce międzywojennej i powojennej, red. E. Borkowska-Bagieńska, W. Szafrański, Poznań 2008.
Szczepański J., Powiat pułtuski w podziałach administracyjnych XIX i XX w., Pułtusk 1993.
Szczepański J., Pułtusk w latach II Rzeczpospolitej, [w:] Dzieje miasta Pułtuska, red. J. Kazimierski, R. Kołodziejczyk, J. Szczepański, Warszawa 1992.
Szczepański J., Społeczeństwo powiatu pułtuskiego w raportach władz partyjnych i administracyjnych z lat 1945-1950, [w:] Powiat pułtuski w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych: Materiały z sesji naukowej „Represje i opór przeciw rządom komunistycznym w powiecie Pułtusk po 1944 r.”, red. K. Krajewski, Warszawa 2007.
Szulc R., Najwięksi właściciele dóbr ziemskich w powiecie pułtuskim w I połowie XX w., [w:] Pułtusk. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, red. J. Szczepański, t. 6, Pułtusk 2005.
Śreniowski S., Uwłaszczenie chłopów w Polsce, Warszawa 1956.
Świątkowski H., Prawo rolne, Warszawa 1962.
Taraszewski J., Reforma Rolna na południowym Mazowszu w latach 1944-1947, Góra Kalwaria 2010.
Turkowski R., Wieś w polityce władz komunistycznych w powiecie pułtuskim w latach 1944 – 1956, [w:] Powiat pułtuski w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych: Materiały z sesji naukowej „Represje i opór przeciw rządom komunistycznym w powiecie Pułtusk po 1944 r.”, red. K. Krajewski, Warszawa 2007.
Wachowska-Kucharczyk B., Właściciele dóbr Moszyn w powiecie pułtuskim, [w:] Pułtusk. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, red. J. Szczepański, t. 6, Pułtusk 2005.
