The “advocate” of the People and Military Defender. Remarks on Mieczyslaw Maslanko (1903–1986)
Keywords:
bar association in communist Poland, court-martial defence attorneys, secret register of attorneys, Supreme Council of Attorneys, political trials in communist Poland, courts-martial in communist Poland, secret trialsAbstract
Mieczysław (Moses) Maślanko (1903–1986) was one of the most prominent personalities among the lawyers of communist Poland between 1945 and 1956. He was born in Warsaw in a Jewish family. In Warsaw, he finished his secondary education and graduated from the law department of Warsaw University in 1926. Between 1927 and 1933, he took a court and defence attorney internship and became a registered attorney. During the German occupation of Poland in 1939–1945, he was persecuted by the Germans. Until 1943, he was kept prisoner in the Warsaw Ghetto where he was appointed Chairman of the Disciplinary Court at the Judenrat. Between April 1943 and May 1945, he was imprisoned in the Majdanek concentration camp, Auschwitz concentration camp, and Sachsenhausen concentration camp. Upon his return to Warsaw, he resumed his work as attorney. He specialised in criminal cases. The communist authorities allowed him to participate in the court trials of the regime opponents. He defended (participated) in political trials before military courts and before the so-called “secret courts-martial” which in fact were a travesty of justice. He was admitted to the register of court-martial attorneys and his name showed also in the “secret registers”, i.e. of attorneys who were authorised to participate in secret trials. His contribution to the most famous trials of the opponents of the communist regime was to support the statements of the prosecution. In 1946-1956, he was a member of the Supreme Council of Attorneys (Bar association) which was in fact filled by way of a decision of the Minister of Justice. After 1956, the attorneys representation bodies filed several disciplinary cases against him. After 1956, he continued to work as a criminal defence attorney.
References
AAN, Sprawozdanie Komisji dla zbadania działalności tzw. sekcji tajnej Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy.
AORAW, akta osobowe MM, Henryka Nowogródzkiego i Mieczysława Prószyńskiego; akta KOW.
ANRA, protokoły posiedzeń 1946–1956.
Bereś W., Burnetko K., Marek Edelman. Życie. Do końca, wyd. 2, Warszawa 2013.
Błażyński Z., Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii, wyd. 3, Londyn 1986.
Bombicki M., Księża przed sądami specjalnymi 1944–1954, Poznań 1993.
Bombicki M., Zbrodnie prawa. Wyroki sądów wojskowych w latach 1944–1954, Poznań 1993.
Chrzanowski W. [C. Leopold, K. Lechicki], Więźniowie polityczni w Polsce 1945–1956, Paryż 1984.
Dembowski P.F., Chrześcijanie w getcie warszawskim. Epitafium dla zapomnianych, Włocławek 2008.
Edelman M., Social activist (pamiętnik mówiony), Web of Stories, part 72–74, http://www.webofstories.com/play/marek.edelman/74;jsessionid=866EC79695A1B69D3F9C6C00B3A3DE1D.
Engelking B., Leociak J., Getto Warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, wyd. 2, Warszawa 2013.
Fieldorf M., Zachuta L., Generał „Nil”. August Emil Fieldorf. Fakty, dokumenty, relacje, Warszawa 1993.
Gałęzowski M., Proces i śmierć ppłk. Wacława Lipińskiego, „Zeszyty Historyczne WiN-u”, nr 14 z 2000.
Gombiński S. (Mawult J.), Wspomnienia policjanta z warszawskiego getta, Warszawa 2010.
Jak pracują obce wywiady w Polsce. Proces Turnera, Warszawa 1951.
Jarosz D., Pasztor M., Robineau, Bassaler i inni. Z dziejów stosunków polsko-francuskich w latach 1948–1953, Toruń 2001.
Jaworski C., informacja ustna.
Kauba K., Krzywe zwierciadło (proces J. Rzepeckiego – relacje prasowe i rzeczywistość), [w:] „Niepodległość i Pamięć”, nr 1: Więźniowie polityczni 1944–1956, red. B. Otwinowska, z. 1.
Korboński S., W imieniu Kremla, Warszawa 1997.
Krall H., Zdążyć przed Panem Bogiem, Warszawa 1997.
Kto zawinił? Proces o zabójstwo śp. Bolesława Ścibiorka, według stenogramu ułożył S. Krajewski, Warszawa 1947.
Kulińska L., Dzieje Komitetu Ziem Wschodnich na tle losów ludności polskich Kresów w latach 1943–1947, t. I, Kraków 2002.
Lachert Z., Pamiętnik, mps.
Leski K., Życie niewłaściwie urozmaicone. Wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK, Gdańsk 2009.
Lipiński P., Nietoperz cicho śmignął, [w:] Towarzysze Niejasnego, Warszawa 2003.
Marat S., Snopkiewicz J., Zbrodnia. Sprawa generała Fieldorfa – Nila, Warszawa 1989.
Maślanko M., Granice uprawnień instancji rewizyjnej, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1947, nr 1.
Maślanko M., Kilka uwag o szczególnym zasięgu ustawy karnej pod względem czasu, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1948, nr 1.
Maślanko M., Obrońca oskarżonego w świetle dekretu z dnia 13.V 1953 r. o zmianie niektórych przepisów Kodeksu Wojskowego Postępowania Karnego, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1953, nr 2.
Maślanko M., Oddanie pod sąd a KWPK, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1951, nr 1–2.
Maślanko M., Prywatne oskarżenie w postępowaniu przed sądami wojskowymi w świetle KKWP, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1947, nr 4.
Maślanko M., Stanowisko obrońcy na tle noweli do KWPK wg dekretu z dnia 21 grudnia 1955 r., „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1956, nr 2.
Maślanko M., Wiążący rozkaz bezprawny w świetle KKWP, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1947, nr 2–3.
Maślanko M., Zagadnienia proceduralne w postępowaniu doraźnym przed sądami wojskowymi w świetle dekretu z dnia 25.VI 1946 r., „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1949, nr 1.
Mazur E., Po prostu człowiek (Materiały dotyczące pomocy niesionej Żydom w czasie okupacji hitlerowskiej w Warszawie), „Palestra” 1968, nr 11.
Moczarski, Rozmowy z katem, oprac. A.K. Kunert, wstęp: N. Davies, Kraków 2009.
Musiał F., Między prawdą a propagandą. Przebieg procesu krakowskiego na sali sądowej i w propagandzie komunistycznej (11 VIII–10 IX 1947 r.), „Zeszyty Historyczne WiN-u” z 2002, nr 18.
Musiał F., „Rehabilitacje” – wspomnienia Józefa Waszkiewicza, sędziego NSW, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2005, nr 1/2.
Musiał F., Skazani na śmierć przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie 1946–1955, Kraków 2005.
Noszczak B., Polityka władz PRL wobec izolowanego biskupa Czesława Kaczmarka (1953–1956), „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej”, t. 2, Warszawa 2009.
Nowogródzki H., Impresje bardzo warszawskie, „Palestra” 1977, nr 1.
Obywatelska Służba Ocalenia, „Gazeta Sądowa i Penitencjarna” 1968, nr 17.
Panecki M., Kazimierz Pużak (1883–1950). Biografia polityczna, Warszawa 2010.
Pasek W., Bolesława Kontryma życie zuchwałe. Biografia żołnierza i policjanta 1898–1953, Warszawa 2006.
Pieliński H., Dyskutujemy o procesach politycznych. Część III, „Palestra” 1990, nr 8–9.
Pociej W., Nie wygłoszone przemówienie w procesie rehabilitacyjnym Adama Doboszyńskiego, [w:] „Białe Plamy”, t. 5, Warszawa 1989.
Podemski S., Prawda o Maślance, [w:] Pitaval PRL-u, Warszawa 2006.
Poksiński J., Represje wobec oficerów Wojska Polskiego 1949–1956, Warszawa 2007.
Polak-Pałkiewicz E., Prosto w oczy. Z Janem Olszewskim rozmawia Ewa Polak-Pałkiewicz, Warszawa 1997.
Poradowska W., Relacja na temat procesu Szymona Poradowskiego i innych. Proces Adama Doboszyńskiego. Stenogram z rozprawy sądowej, Warszawa 1949.
Proces Krakowski. Niepokólczycki, Mierzwa i inni przed Sądem Rzeczypospolitej, Warszawa 1948.
Proces księdza biskupa Kaczmarka i innych członków ośrodka antypaństwowego i antyludowego. Stenogram procesu odbytego przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie w dniach 14.IX.–21.IX. 1953 r., Warszawa 1953.
Proces Romana Romkowskiego, Józefa Różańskiego i Anatola Fejgina w 1957 roku, oprac., wybór i przyg. do druku M. Jabłonowski i W. Janowski, Warszawa 2011.
Protokół narady partyjnej aktywu partyjnego Najwyższego Sądu Wojskowego i Zarządu Sądownictwa Wojskowego przeprowadzonej w dniach 20 i 21 listopada 1956, [w:] J. Poksiński, ‘My, sędziowie nie od Boga...’. Z dziejów Sądownictwa Wojskowego PRL 1944–1956. Materiały i dokumenty, Warszawa 1996.
Przebieg obrad [III Zjazdu ZPD], „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1950, nr 8–9.
Rawicz J., Doktor Łokietek i Tata Tasiemka. Dzieje gangu, wyd. 1, Warszawa 1968.
Rek T., Adwokatura, jej funkcje i oblicze, Warszawa 1953.
Roman W., Oficer do zleceń, Warszawa 1989.
Rościszewski A., informacja ustna.
Szereszewska H., Krzyż i mezuza, Warszawa 1993.
Wojtczak-Korolko D., Relacja na temat procesu Kazimierza Wojtczaka i innych.
Wojtczak K., Wspomnienia więzienne 1945–1947, rks.
Wróbel J., Słojewski M., Zbrodnie sądowe z oskarżenia o kolaborację z nazistami. Procesy kierownictwa PKB, „Startu” i Okręgowego KWP przed Sądem Wojewódzkim w Warszawie, [w:] Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944–1956, red. W. Kulesza i A. Rzepliński, wyd. 2, Warszawa 2001.
W służbie obcego wywiadu. Stenogram rozprawy sądowej przeciwko działaczom siatki szpiegowskiej KPOPP i „Stoczni”, oprac. R. Juryś, Warszawa 1948.
Wysocki W.J., Oskarżenie Witolda Pileckiego i współtowarzyszy. Charakter śledztwa, procesu publicznego i procesów odpryskowych, [w:] Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944–1956, red. W. Kulesza i A. Rzepliński, wyd. 2, Warszawa 2001.
Zagadnienia prawne Konstytucji PRL. Materiały Sesji Naukowej PAN 4–9 lipca 1953, t. III, red. S. Grzybowski, Warszawa 1954.
Zybert E., Historia i kronika Naczelnej Rady Adwokackiej w okresie od 1.I 1946 do 30.VI 1970 r., mps powiel.
Żbikowski A., Sąd Społeczny przy CKŻP. Wojenne rozliczenia społeczności żydowskiejw Polsce, Warszawa 2014.
