Charakterystyka działalności poselskiej Hermana Liebermana w latach 1922–1926 dotyczącej Najwyższego Trybunału Administracyjnego

Autor

  • Mateusz Ułanowicz Uniwersytet w Białymstoku

Słowa kluczowe:

Herman Lieberman, Najwyższy Trybunał Administracyjny, II Rzeczpospolita, rządy prawa, administracja

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie działalności poselskiej Hermana Liebermana w latach 1922–1926 dotyczącej uchwalenia oraz nowelizacji ustawy z 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym. Najważniejszą przyczyną zbadania tego problemu jest fakt, iż aktywność parlamentarna Hermana Liebermana, skupiająca się na pierwszym polskim sądzie administracyjnym, została pominięta w jego wspomnieniach, jak również w oficjalnej biografii parlamentarzysty, napisanej przez Artura Leinwalda. Poza tym, temat tego artykułu wpisuje się w setną rocznicę powstania Najwyższego Trybunału Administracyjnego. Publikacja ta pokazuje również, w jaki sposób Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oraz Najwyższy Trybunał Administracyjny funkcjonowały przed dokonaniem zamachu stanu w maju 1926 r. Po tym wydarzeniu nowa władza wykonawcza stopniowo zmuszała ten sąd do współpracy z rządem oraz do wspierania polityki państwa. Najwięcej źródeł, dotyczących działalności parlamentarnej Hermana Liebermana w dwudziestoleciu międzywojennym, znajduje się na stronie internetowej Biblioteki Sejmowej. Dlatego też metodologia napisania tego tekstu polegała na analizie projektów aktów prawnych oraz protokołów posiedzeń Sejmu, Komisji Konstytucyjnej oraz Komisji Prawniczej. Dokumenty te udowadniają, że Herman Lieberman był bardzo zaangażowany w prace legislacyjne, dotyczące Najwyższego Trybunału Administracyjnego. Ich weryfikacja wiedzie do konkluzji, iż poseł był wielkim zwolennikiem rozpoczęcia funkcjonowania tego sądu w Polsce. Wynika z nich również, że Herman Lieberman widział w Najwyższym Trybunale Administracyjnym gwarancję ochrony podstawowych praw i wolności człowieka.

Biogram autora

  • Mateusz Ułanowicz - Uniwersytet w Białymstoku

    ORCID: 0000-0002-5970-9378

    Mateusz Ułanowicz – Uniwersytet w Białymstoku – Szkoła Doktorska Nauk Społecznych – Wydział Prawa – Katedra Nauk Historyczno-Prawnych, Teorii i Filozofii Prawa oraz Komparatystyki Prawniczej – Pracownia Historii Prawa

Bibliografia

Ustawa z 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1921 nr 44, poz. 267).

Ustawa z dnia 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. 1922 nr 67, poz. 600).

Ustawa z dnia 28 maja 1924 r. w przedmiocie rozciągnięcia mocy obowiązującej ustaw o Najwyższym Trybunale Administracyjnym na obszar województwa śląskiego (Dz.U. 1924 nr 50, poz. 506).

Ustawa z dnia 25 marca 1926 r. o zmianie niektórych przepisów ustawy z dnia 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. 1926 nr 37, poz. 237).

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. 1928 nr 12, poz. 93).

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 lutego 1928 r. o zmianie i uzupełnieniu przepisów, dotyczących ustroju Najwyższego Trybunału Administracyjnego, oraz o stosunku służbowym sędziów Najwyższego Trybunału Administracyjnego (Dz.U. 1928 nr 13, poz. 94).

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz. U. 1932 nr 94, poz. 806).

Wyrok SN z dnia 25 maja 2023 r., II KK 453/22.

Sejm Ustawodawczy, Sprawozdanie komisji konstytucyjnej o projekcie ustawy o Najwyższym Trybunale Administracyjnym, druk nr 3553.

Sejm Ustawodawczy, Sprawozdanie stenograficzne z 287 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 21 lutego 1922 r., CCLXXXVII/1 – CCLXXXVII/76.

Sejm Ustawodawczy, Sprawozdanie stenograficzne z 332 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 28 lipca 1922 r., CCCXXXII/1 – CCCXXXII/90.

Sejm Ustawodawczy, Sprawozdanie stenograficzne z 333 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 3 sierpnia 1922 r., CCCXXXIII/1 – CCCXXXIII/68.

Sejm Ustawodawczy, Wniosek w sprawie projektu ustawy o Najwyższym Trybunale Administracyjnym, druk nr 3323.

Sejm I Kadencji, Interpelacja posłów ze Z. P. P. S. do p. Prezesa Rady Ministrów w sprawie pozostawania nadal w urzędzie Ministra Sprawiedliwości Nowodworskiego i to tak w urzędzie ministra resortowego, jak i na stanowisku członka Trybunału Administracyjnego.

Sejm I Kadencji, Projekt ustawy w przedmiocie rozciągnięcia mocy obowiązującej ustaw o Najwyższym Trybunale Administracyjnym na obszar województwa śląskiego, druk nr 962.

Sejm I Kadencji, Projekt ustawy o zmianie niektórych przepisów ustawy z dnia 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym, druk nr 1787.

Sejm I Kadencji, Sprawozdanie komisji konstytucyjnej o projekcie ustawy w sprawie zmiany niektórych przepisów ustawy z dnia 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym, druk nr 2221.

Sejm I Kadencji, Sprawozdanie komisji konstytucyjnej w sprawie poprawek Senatu do przyjętego przez Sejm w dniu 30 grudnia 1925 r. projektu ustawy o zmianie niektórych przepisów ustawy z dnia 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym, druk nr 2356.

Sejm I Kadencji, Sprawozdanie stenograficzne z 101 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 21 lutego 1924 r., CI/1 – CI/64.

Sejm I Kadencji, Sprawozdanie stenograficzne z 121 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 23 maja 1924 r., CXXI/1 – CXXI/40.

Sejm I Kadencji, Sprawozdanie stenograficzne z 185 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 19 marca 1925 r., CLXXXV/1 – CLXXXV/56.

Sejm I Kadencji, Sprawozdanie stenograficzne z 264 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 29 grudnia 1925 r., CCLXIV/1 – CCLXIV/56.

Sejm I Kadencji, Sprawozdanie stenograficzne z 265 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 30 grudnia 1925 r., CCLXV/1 – CCLXV/54.

Sejm I Kadencji, Sprawozdanie stenograficzne z 279 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 25 marca 1926 r., CCLXXIX/1 – CCLXXIX/56.

Lieberman H., Pamiętniki, Warszawa 1996.

Składkowski F.S., Strzępy meldunków, Warszawa 1988.

Adamiak B., Borkowski J., Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 2015.

Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 1998.

Brzoza Cz., Stepan K., Aneks. Reprezentacja polska w parlamencie wiedeńskim w latach 1848-1918, [w:] Buszko J., Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, Warszawa 1996.

Buszko J., Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, Warszawa 1996.

Czartoryska J., Działalność parlamentarna Hermana Liebermana, „Rocznik Przemyski”, t. XLVIII, z. 4, Przemyśl 2012.

Dziadzio A., Kariera zawodowa sędziów austriackiego Trybunału Administracyjnego w II Rzeczypospolitej Polskiej, „Miscellanea Historico-Iuridica”, t. XIV, z. I, Białystok 2015.

Fiedorczyk P., Podstawy prawne działalności Najwyższego Trybunału Administracyjnego w II Rzeczypospolitej, [w:] Miscellanea Historico-Iuridica Bialostocensia, red. P. Fiedorczyk i A. Nowakowski, Białystok 1995.

Garlicki A., Przedmowa, [w:] Lieberman H., Pamiętniki, Warszawa 1996.

Leinwand A., Poseł Herman Lieberman, Kraków 1983.

Malec D., Geneza i pozycja prawnoustrojowa Najwyższego Trybunału Administracyjnego, [w:] W 95. rocznicę utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego, red. A. Rossmanith, Warszawa 2019.

Malec D., Najwyższy Trybunał Administracyjny 1922–1939 w świetle własnego orzecznictwa, Warszawa-Kraków 1999.

Redzik A., Początki sądownictwa administracyjnego w monarchii habsburskiej w świetle prasy z epoki i opinii prawników galicyjskich. Próba utworzenia sądownictwa administracyjnego w Galicji w 1907 r., [w:] W 95. rocznicę utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego, red. A. Rossmanith, Warszawa 2019.

Szafrański W., Dzień z życia Najwyższego Trybunału Administracyjnego, [w:] W 95. rocznicę utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego, red. A. Rossmanith, Warszawa 2019.

Pobrania

Opublikowane

2023-12-30

Jak cytować

Charakterystyka działalności poselskiej Hermana Liebermana w latach 1922–1926 dotyczącej Najwyższego Trybunału Administracyjnego. (2023). Miscellanea Historico-Iuridica, 22(1), 149-170. https://miscellanea.uwb.edu.pl/article/view/757

Podobne artykuły

21-30 z 433

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.