Polityczne i prawne uwarunkowania uchwalenia ustawy o Sądzie Najwyższym w 1962 r.
Słowa kluczowe:
Sąd Najwyższy, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR), wymiar sprawiedliwościAbstrakt
After WW II, the Supreme Court functioned pursuant to the Law on the Organization of General Jurisdiction Courts of 1928 as a court of cassation (kasacyjny) – and after the 1949–1950 reform of the court system – as an appellate (rewizyjny) court. As a consequence of the politically-motivated appointments prevailing from the mid-1940s to mid-50s, the justices of the interwar period were replaced by new judges at the disposition of political power and executive authorities during the Stalinist period. The thaw in relations of October 1956 led to a temporary alteration of the Supreme Court’s functioning and the approach developed in judicial decisions. By 1958, the direction adopted in the judicial decisions of criminal courts had already begun to raise serious doubts among the Polish United Workers’ Party (PZPR). This fact spurred legislative work, which was completed with the enactment of the Act of 16 February 1962 on the Supreme Court. The Act was the first separate piece of legislation concerning the Supreme Court in the history of the People’s Republic of Poland (PRL). It conformed with the 1952 Constitution of the PRL in recognizing the position of the Supreme Court as the supreme judicial authority exercising supervision over all other courts of justice as far as judicial decisions are concerned, and in establishing the principle that Supreme Court justices be elected for a 5-year term. The systemic changes of the law necessitated the election of the entire bench of the Supreme Court, which allowed for a verification of the existing justices and the election of those who guaranteed a new approach to criminal law that accorded with the expectations of the party.
Bibliografia
Bereza A., Sąd Najwyższy w latach 1945–1962. Organizacja i działalność, Warszawa 2012.
Bereza A., Wpływ polskiego Października ’56 na organizację i funkcjonowanie Sądu Najwyższego (zarys problematyki), [w:] Społeczeństwo a władza. Ustrój, prawo, idee, red. J. Przygodzki i M. Ptak, Wrocław 2010.
Dzięcioł B., Działalność Najwyższego Sądu Wojskowego w 1945 roku, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1986, nr 1.
Ereciński T., Aktualne problemy ustroju sądownictwa, „Państwo i Prawo” 1981, z. 5.
Fiedorczyk P., Dylematy socjalistycznego kodyfikatora. Dokument archiwalny o pracach Komisji Kodyfikacyjnej w latach 1956–1958, „Miscellanea Historico-Iuridica”, t. VIII, 2009, (przedruk: AAN, MS 545, Przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej przy MS Jan Wasilkowski do wiceministra sprawiedliwości Stanisława Walczaka z 24 VI 1958 r., k. 41–47).
Garlicki L., Sąd Najwyższy a naczelne organy władzy państwowej w PRL, Warszawa 1977.
Garlicki L., Rybicki M., Ustrój sądów w europejskich państwach socjalistycznych, Warszawa 1976.
Garlicki L., Resich Z., Rybicki M., Włodyka S., Sąd Najwyższy w PRL, Wrocław 1983.
Garlicki L., Sejm a Sąd Najwyższy (Uwagi de lege lata i de lege ferenda), „Państwo i Prawo” 1972, nr 8–9.
Gorkin A., Usytuowanie Sądu Najwyższego ZSRR w systemie radzieckich organów państwowych, „Nowe Prawo” 1967, nr 11.
Guzy S., O potrzebie zmian w organizacji sądownictwa wojskowego (Artykuł dyskusyjny), „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1962, nr 1.
Iserles I., Polityka kadr i szkolenia pracowników wymiaru sprawiedliwości w świetle uchwał IV Plenum KC PZPR, DPP 1950, nr 6.
Kempisty H., Ustrój sądów. Komentarz, Warszawa 1966.
Kotowski S., Piasecki K., Sądy Najwyższe państw socjalistycznych, Warszawa 1988, maszynopis.
Kuciński K., Ustrojowo-polityczne koncepcje PZPR w latach 1948–1959, Warszawa 1984.
Leśko T., Uwagi na tle ustawy o Sądzie Najwyższym (głos w dyskusji), „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1962, nr 2.
Lityński A., Historia prawa Polski Ludowej, Warszawa 2013.
Lityński A., O praworządności „ludowej” w Polsce 1944–1956 teoretycznych uwag kilka, [w:] Z dziejów prawa, t. 1(8), Katowice 2006.
Mazur M., Resich Z., Sąd Najwyższy w okresie XX-lecia Polski Ludowej, „Nowe Prawo” 1964, nr 7–8.
Mazur M., W rocznicę ustawy o Sądzie Najwyższym, „Nowe Prawo” 1963, nr 4–5.
Mendyka S., Głos w dyskusji nad potrzebą reformy ustroju sądownictwa wojskowego, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1962, nr 2.
Mołdawa T., Ludzie władzy 1944–1991, Warszawa 1991.
Paluch M., Sąd Najwyższy PRL, [w:] XXV lat wymiaru sprawiedliwości PRL, Warszawa 1969.
Polan-Haraschin J., W sprawie zmian organizacyjnych w sądownictwie wojskowym (Głos w dyskusji), „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1962, nr 1.
Resich Z., Ustawa o Sądzie Najwyższym, „Państwo i Prawo” 1962, z. 5–6.
Resich Z., Pozycja Sądu Najwyższego w PRL, „Nowe Prawo” 1969, nr 4.
Resich Z., Sąd Najwyższy w systemie organów wymiaru sprawiedliwości, „Nowe Prawo” 1982, nr 9–10.
Resich Z., XX-lecie Trybunału Ubezpieczeń Społecznych, „Nowe Prawo” 1966, nr 9.
Rusek F., Wymiar sprawiedliwości PRL w budownictwie socjalizmu, [w:] XXV lat wymiaru sprawiedliwości PRL, Warszawa 1969.
Sieracki W., Z żałobnej karty, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1985, nr 2.
Stanowska M., Sprawy polityczne z lat 1944–56 w świetle orzeczeń rehabilitacyjnych Sądu Najwyższego w latach 1988–91, „Studia Iuridica” 1995, nr 27.
Stanowska M., Orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach rehabilitacyjnych w latach 1988–1991, „Archiwum Kryminologii” 1993, t. XIX.
Stanowska M., Próby rozliczenia z przeszłością w wymiarze sprawiedliwości, [w:] Ius et lex. Księga jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza, red. A. Dębiński, A. Grześkowiak, K. Wiak, Lublin 2002.
Strzembosz A., Stanowska M., Sędziowie warszawscy w czasie próby 1981–1988, Warszawa 2005.
Sypniewski T., Rada Państwa w systemie organów władzy państwowej Polski Ludowej (1947–1989), Toruń 2010.
Szmulik B., Sąd Najwyższy w PRL, [w:] W kręgu nowożytnej i najnowszej historii ustroju Polski. Księga dedykowana Profesorowi Marianowi Kallasowi, red. S. Godek, D. Makiłła, M. Wilczek-Karczewska, Warszawa 2010.
Szwagrzyk K., Zbrodnie w majestacie prawa 1944–1956, Warszawa 2000.
Walczak R., Sprawowanie kierowniczej roli partii w sądach i prokuraturze w Polsce Ludowej (studium politologiczne), Warszawa 1987.
Walczak R., Przewodnia rola partii w sądach powszechnych w Polsce Ludowej, [w:] Przewodnia rola partii a niezawisłość sędziowska („Biblioteka Sędziego” nr 58), Warszawa 1987.
Wasilkowska R., O potrzebie i kierunkach zmian przepisów o Sądzie Najwyższym, „Nowe Prawo” 1981, nr 4.
Włodyka S., Funkcje Sądu Najwyższego, „Zeszyty Naukowe UJ” 1965, z. 31.
Włodyka S., Organizacja wymiaru sprawiedliwości PRL, Warszawa 1963.
„Prawo i Życie” 1962, nr 12.
Z żałobnej karty , „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1985, nr 2, i 1986, nr 3 (oprac. W. Sieracki).
