Ewolucja systemu kontroli państwowej w Rosji Radzieckiej i Związku Radzieckim w latach 1917–1953
Słowa kluczowe:
kontrola państwowa, Związek Radziecki, komunizm, stalinizmAbstrakt
Zagadnienie kontroli odgrywało istotną rolę w ideologii komunistycznej. Koncepcję kontroli robotniczej komuniści próbowali wcielić w życie jeszcze przed Rewolucją Październikową. W historii kontroli państwowej w Związku Radzieckim kluczową rolę odegrały czasy stalinowskie. Lenin, chociaż będący twórcą i głównym ideologiem nowo powstałego państwa, ze względu na swoją chorobę i śmierć niedługo po zakończeniu wojny domowej w Rosji, nie miał możliwości wprowadzenia w życie sporej części głoszonych przez siebie postulatów. Stosunkowo długi, bo niemal 30-letni okres rządów Stalina (lata 1924–1953) oraz zakres władzy, jaką udało mu się uzyskać, umożliwiły mu realizację leninowskich idei wedle własnej wizji. Wypracowane w latach 1917–1953 wzorce kontroli państwowej były w dużej mierze powielane w następnych latach istnienia Związku Radzieckiego. Ze względu na ekspansję komunizmu po II wojnie światowej były również przejmowane przez inne kraje socjalistyczne. Celem tej publikacji jest ukazanie charakterystycznych cech dla poszczególnych etapów ewolucji systemu kontroli państwowej w Rosji Radzieckiej i Związku Radzieckim w latach 1917–1953 oraz wskazanie czynników, które determinowały te zmiany.
Bibliografia
Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików): krótki kurs, Warszawa 1955.
Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego w rezolucjach i uchwałach zjazdów, konferencyj i posiedzeń plenarnych KC. Część I 1898-1924, Warszawa 1956.
Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego w rezolucjach i uchwałach zjazdów, konferencyj i posiedzeń plenarnych KC. Część II 1924-1930, Warszawa 1957.
Djilas M., Nowa klasa, Warszawa 1957.
Figes O., Tragedia narodu. Rewolucja rosyjska 1891-1924, Wrocław 2009.
Lenin W.I., Grozi rozprężenie [w:] Lenin. Dzieła. Tom 24, Warszawa 1952.
Lenin W.I., Grożąca katastrofa i jak z nią walczyć, Warszawa 1952.
Lenin W.I., Jak powinniśmy zreorganizować Inspekcję Robotniczo-Chłopską [w:] Lenin. Dzieła. Tom 33, Warszawa 1957.
Lenin W.I., Lepiej mniej, ale lepiej [w:] Lenin. Dzieła. Tom 33, Warszawa 1957.
Lenin W.I., List do J.W. Stalina w sprawie opracowania ustawy o Inspekcji Robotniczo-Chłopskiej [w:] Lenin W.I., O usprawnieniu aparatu państwowego oraz o walce z biurokratyzmem i mi-tręgą w urzędowaniu. Listy i notatki 1917-1922, Warszawa 1950.
Lenin W.I., Notatka dla J.W. Stalina w sprawie reorganizacji kontroli państwowej [w:] Lenin W.I., O usprawnieniu aparatu państwowego oraz o walce z biurokratyzmem i mitręgą w urzędo-waniu. Listy i notatki 1917-1922, Warszawa 1950.
Lenin W.I., O ekonomicznych środkach walki z rozprężeniem [w:] Lenin. Dzieła. Tom 24, Warszawa 1952.
Lenin W.I., O „podwójnym” podporządkowaniu i o praworządności [w:] Lenin. Dzieła. Tom 33, Warszawa 1957.
Lenin W.I., Państwo a rewolucja, Warszawa 1953.
Lenin W.I., Szkic przepisów dotyczących zarządzania instytucjami radzieckimi [w:] Lenin W.I., O usprawnieniu aparatu państwowego oraz o walce z biurokratyzmem i mitręgą w urzędowa-niu. Listy i notatki 1917-1922, Warszawa 1950.
Lenin W.I., W sprawie zadań RKI, ich pojmowania i wykonania [w:] Leni W.I., O usprawnieniu aparatu państwowego oraz o walce z biurokratyzmem i mitręgą w urzędowaniu. Listy i no-tatki 1917-1922, Warszawa 1950.
Łuniew A.E. [tłum. T. Raabe i Sz. Zylberberg], Kontrola Państwowa w ZSRR, Warszawa 1952.
Marks K., Kapitał: krytyka ekonomii politycznej. Tom 3 [w]: Karol Marks, Fryderyk Engels. Dzieła. Tom 25. Część 2, Warszawa 1984.
Marks K., Engels F., Manifest Partii Komunistycznej, Warszawa 2018.
Skodlarski J., Historia gospodarcza, Warszawa 2012.
Stalin J.W., O brakach w pracy partyjnej i o środkach likwidacji trockistowskich i innych dwuli-cowców: referat i słowo końcowe wygłoszone na plenum KC WKP(b) 3-5 marca 1937 r., Warszawa 1952.
Stalin J.W., O projekcie konstytucji ZSRR: referat na nadzwyczajnym VIII wszechzwiązkowym zjeź-dzie Rad 25 listopada 1936 r., Warszawa 1949.
Stalin J.W., Przemówienie na otwarcie pierwszej ogólnorosyjskiej narady odpowiedzialnych pra-cowników Inspekcji Robotniczo-Chłopskiej [w:] Stalin. Dzieła. Tom 4, Warszawa 1953.
Stalin J.W., Zagadnienia Leninizmu, Moskwa 1953.
Stalin J.W., Dzierżyński F.E., Sprawozdanie Komisji KC Partii i Rady Obrony dla towarzysza Le-nina o przyczynach upadku Permu w grudniu 1918 roku [w:] Stalin. Dzieła. Tom 4, War-szawa 1953.
Sylwestrzak A., Kontrola w państwie socjalistycznym, Warszawa 1985.
Sylwestrzak A., Kontrola państwowa w europejskich krajach socjalistycznych, Warszawa 1986.
Trocki L.D., Zdradzona rewolucja: czym jest ZSRR i dokąd zmierza?, Pruszków 1991.
Witkowski Z.(red.), Prawo konstytucyjne, Toruń 1998.
Wraga R., Ustrój sowiecki: marksizm a stalinizm, komunizm a sowietyzacja, Rzym 1945.
Zand H., Taktyka bolszewików w okresie pokojowego rozwoju rewolucji 27 luty - 4 lipiec 1917, Łódź 1962.
