Parlamentarny system rządów w Polsce i Niemczech po I wojnie światowej
Słowa kluczowe:
parlamentarny system rządów, II Rzeczpospolita, Republika Weimarska, konstytucja marcowa, konstytucja weimarskaAbstrakt
Koniec I wojny światowej zbiegł się w Polsce i Niemczech z narodzinami parlamentarnego systemu rządów. O ile jednak Polska przyjęła klasyczne urządzenia ustrojowe zaczerpnięte z dominującym wówczas wzorcem a la française, o tyle Niemcy zdecydowali się na stworzenie oryginalnego systemu rządów parlamentarnych, z silną pozycją prezydenta wybieranego w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Okazało się niebawem, iż w obu państwach zaszedł przypadek „demokracji, która przyszła za wcześnie”. Dość szybko nastąpił kryzys i upadek rządów parlamentarnych. Przedmiotem analizy podjętej przez autorkę jest refleksja nad rozwiązaniami niemieckiej konstytucji z 1919 r. i polskiej konstytucji marcowej (1921) kształtującymi parlamentarny system rządów ze szczególnym uwzględnieniem przesłanek, które doprowadziły do kryzysu i upadku demokracji parlamentarnej.
Bibliografia
Ajnenkiel A., Spór o model parlamentaryzmu polskiego do 1926 r., Warszawa 1972.
Bożek M., Geneza i założenia Konstytucji Weimarskiej, [w:] Ustrój polityczny państwa: Polska, Europa, świat. Prace ofiarowane Profesorowi Tadeuszowi Mołdawie z okazji siedemdziesięciolecia urodzin, red. S. Sulewski, J. Szymanek, Warszawa 2013.
Bożek M., Instytucja kontrasygnaty na gruncie niemieckiego konstytucjonalizmu monarchicznego, [w:] Z dziejów prawa, cz. 7, red. A. Lityński, M. Mikołajczyk, W. Organiściak, Katowice 2005.
Bożek M., Prezydenckie prawo kontroli konstytucyjności ustaw w Republice Federalnej Niemiec, [w:] Księga pamiątkowa profesora Marcina Kudeja, red. A. Łabno, E. Zwierzchowski, Katowice 2009.
Bożek M., Wybory prezydenta w Republice Weimarskiej – teoria i praktyka, [w:] Z dziejów prawa, część 6, red. A. Lityński, Katowice 2005.
Bożyk S., Zasady wyboru prezydenta w aktach konstytucyjnych Rzeczypospolitej Polskiej (1921-1997), [w:] O prawie, i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Lityńskiemu w czterdziestopięciolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin. Księga II, red. M. Mikołajczyk [et al.], Białystok-Katowice 2010.
Czajowski J., Konstytucja marcowa: podział władz i jednolitość władzy (1921-1926), [w:] Prawo –- władza – społeczeństwo – polityka. Księga jubileuszowa profesora Krzysztofa Pałeckiego, red. M. Borucka-Arctowa, Toruń 2006.
Czajowski J., Senat Rzeczypospolitej Polskiej pierwszej kadencji 1922-1927. Pozycja prawnokonstytucyjna i praktyka ustrojowa, Warszawa 1999.
Deryng A., Akty rządowe głowy państwa, Lwów 1934.
Dunaj K., Demokracja bezpośrednia w Republice Weimarskiej: regulacje konstytucyjne i praktyka ustrojowa, [w:] Konstytucja – ustrój polityczny – system organów państwowych. Prace ofiarowane Profesorowi Marianowi Grzybowskiemu, red. S. Bożyk, A. Jamróz, Białystok 2010.
Dunaj K., O specyficznych postaciach politycznej odpowiedzialności prezydenta, [w:] Z zagadnień współczesnych społeczeństw demokratycznych. Profesorowi Eugeniuszowi Zwierzchowskiemu, red. A. Jamróz, S. Bożyk, Białystok 2006.
Dunaj K., Weimarski model prezydentury, Warszawa 2010.
Freytagh-Loringhoven A., Die Weimarer Verfassung in Lehre und Wirklichkeit, München 1924.
Giese F., Verfassung des Deutschen Reiches von 11. August 1919. Taschenausgabe für Studium und Praxis, Berlin 1925.
Grzybowski K., Dyktatura Prezydenta Rzeszy, „Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne” 1933, t. XXVIII.
Grzybowski K., Moderator imperii, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1963, z. 2.
Hatschek J., Das Reichsstaatsrecht, Berlin 1923.
Komarnicki W., Polskie prawo polityczne (Geneza i system), Warszawa 1922.
Kotłowski T., Historia Republiki Weimarskiej, Poznań 2004.
Krukowski S., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r., [w:] Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, t. 2, red. M. Kallas, Warszawa 1990.
Kulig A., Dwie prowizoryczne Konstytucje lutowe z 1919 roku: polska i niemiecka, [w:] Ustroje: historia i współczesność. Polska – Europa – Ameryka Łacińska. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Jackowi Czajowskiemu, red. M. Grzybowski, G. Kuca, P. Mikuli, Kraków 2013.
Kulig A., Kształtowanie formy rządów u progu niepodległej Polski (1917-1926), Warszawa 2013.
Pietrzak M., Druga Rzeczpospolita, [w:] J. Bardach, B. Leśnodorski, M. Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2009.
Pietrzak M., Rządy parlamentarne w Polsce w latach 1919-1926, Warszawa 1969.
Poetzsch-Heffer F., Handkommentar der Reichsverfassung von 11 August 1919, Berlin 1928.
Pohl H., Die Zustandichkeiten des Reichspräsidenten, [w:] Handbuch des deutschen Staatsrechts, Band 1, Hrsg. G. Anschütz, R. Thoma, Tübingen 1930.
Richter D., Verfassungsrechtliche Wege zur Rettung der Weimarer Republik: Die Vortragsnotiz aus der Wehrmachtabteilung des Reichswehrministeriums betreffend Vorgehen gegen den Reichstag von 20. Januar 1933, Baden-Baden 1998.
Schmitt C., Der Hüter der Verfassung, Berlin 1996.
Starzyński S., Współczesny ustrój prawno-polityczny Polski i innych krajów słowiańskich, Lwów 1928.
Stern K., Das Staatsrecht der Bundesrepublik Deutschland, Band V: Die geschichtlichen Grundlagen des Deutschen Staatsrechts, München 2000.
Szymanek J., Arbitraż polityczny głowy państwa, Warszawa 2009.
Troitzsch W., Die Staatsrechtliche Stellung des Reichspräsidenten, „Preuβisches Verwaltungsblatt“ 1925/26, Band 47, nr 3.
Wąsicki J., Rzesza a kraje niemieckie 1919-1949. Między unitaryzmem a federalizmem, Poznań 1977.
Witkowski Z., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej 1921-1935, Warszawa 1987.
Witkowski Z., Zakres konstytucjonalizacji zasad ustrojowych w polskich aktach konstytucyjnych XX wieku, [w:] Konstytucjonalizacja zasad i instytucji ustrojowych, red. P. Sarnecki, Warszawa 1997.
Zwierzchowski E., Prawnoustrojowe stanowisko kanclerza NRF, Katowice 1972.
