Status prawny zawodnika w Polsce w dobie późnego socjalizmu i w pierwszych latach po transformacji ustrojowej (lata 1984-1996)
Słowa kluczowe:
kultura fizyczna, sport, sportowiec, socjalizm, transformacja ustrojowa, prawo sportoweAbstrakt
Głównym zamierzeniem niniejszego artykułu jest przedstawienie analizy prawnej statusu prawnego zawodnika w Polsce w latach 1984-1996, czyli w okresie, w którym dokonywała się gruntowna transformacja systemu sportowego. W publikacji wykorzystano przede wszystkim metodę historyczną oraz formalno-dogmatyczną. Ponadto autor przeprowadził wywiad z wieloletnim kustoszem Muzeum Legii Warszawa i kibicem sportowym, doskonale zorientowanym w realiach ówczesnego sportu w Polsce, co wzbogaca rozważania teoretyczno-prawne o walor praktyczny. Dokonane badania uwzględniają znaczenie aspektów politycznych, w szczególności ustrojowych i gospodarczych, z okresu późnego socjalizmu oraz pierwszych lat po transformacji ustrojowej w Polsce, a także ich konsekwencje w kontekście ochrony prawnej sportowców. Autor zwraca w nich w szczególności uwagę na poważne implikacje interwencjonistycznego modelu regulacyjnego w sporcie przyjętego na mocy ustawy z dnia 3 czerwca 1984 r. o kulturze fizycznej dla całego sektora sportowego. W artykule przedstawiono główne zadania i znaczenie państwa w kreowaniu rzeczywistości sportowej, w tym w szczególności pozycji polskich sportowców. W publikacji zawarto ponadto teoretyczno-prawne i praktyczne rozważania nad amatorskim statusem sportu w dobie socjalizmu. W przedmiotowych badaniach dokonano również porównania ram instytucjonalno-prawnych zawartych w dwóch podstawowych ustawach regulujących stricte sferę sportu z tamtego okresu, tj. w ustawie z dnia 3 czerwca 1984 r. o kulturze fizycznej oraz w ustawie z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej. Autor podejmuje się oceny konkretnych rozwiązań prawnych z punktu widzenia rywalizacji polskiego sportu na arenie światowej z dynamicznie rozwijającym się sportem profesjonalnym.
Bibliografia
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24, poz. 141).
Ustawa z dnia 3 lipca 1984 r. o kulturze fizycznej (Dz.U. 1984 nr 34, poz. 181).
Rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 2 września 1985 r. w sprawie zasad i trybu zaliczania okresów pobierania stypendiów sportowych do okresów zatrudniania (Dz.U 1985 nr 46, poz. 234).
Ustawy z dnia 12 listopada 1985 r. o zmianach w organizacji oraz zakresie działania niektórych naczelnych i centralnych organów administracji państwowej (Dz.U. z 1985 nr 50, poz. 262).
Ustawa z dnia 30 maja 1989 r. o zmianie upoważnień do wydawania aktów wykonawczych (Dz.U. 1989 nr 35, poz. 192).
Ustawa z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (Dz.U. 1996 nr 25, poz. 113).
Ustawa z dnia 4 listopada 1999 r. o zmianie ustawy o kulturze fizycznej (Dz.U. 1999 nr 96, poz. 1106).
Wyrok ETS z dnia 15 grudnia 1995 r. w sprawie C-415/93 Union royale belge des sociétés de football association ASBL v Jean-Marc Bosman, Royal club liégeois SA v Jean-Marc Bosman and others and Union des associations européennes de football (UEFA) v Jean-Marc Bosman, Zb. Orz. UE 1995 I-04921.
Chełmecki J. (red.), Społeczno-edukacyjne oblicza współczesnego sportu i olimpizmu, Warszawa 2009.
Gmur M., Bojkot Igrzysk Olimpijskich w Moskwie i Los Angeles w świetle tygodnika ”Sportowiec”, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica. - [Z.]” 2010, nr 85.
Kazimierczak M., Kosiewicz J., Sport i turystyka. Uwarunkowania historyczne i wyzwania współczesności, Poznań 2013.
Klisiński J., Ekonomika kultury fizycznej i sportu, Katowice 1986.
Klisiński M., Szwaja M., Sport w polityce władz partyjnych i państwowych w schyłkowym okresie Polski Ludowej (1980–1989), „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna” 2013, t. XII, nr 1.
Łuczak M., Oszustwo dopingowe w sporcie wyczynowym wśród kobiet w latach 1950-2017, „Rozprawy Naukowe AWF we Wrocławiu” 2018, nr 60.
Matras T., Bojkot igrzysk olimpijskich w Moskwie w 1980 r. przykładem wykorzystania sportu w celach politycznych w świetle wybranych źródeł drukowanych, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna” 2011, t. 10.
Nowakowski A., Propozycje zmian modelu organizacyjnego kultury fizycznej w Polsce w 1981 r. Kartka z najnowszych dziejów kultury fizycznej, „Prace Naukowe WSP w Częstochowie” 2000, z. 3.
Pasko A., Społeczno-polityczne aspekty sportu w ZSRR i krajach bloku socjalistycznego do 1989 r., „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna” 2012, nr 11.
Pasko A., Sport wyczynowy w polityce państwa 1944-1989, Kraków 2012.
Pilarski S., „Odmówił powrotu do kraju” – ucieczki piłkarzy z PRL na Zachód, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2014, nr 2 (24).
Riordan J., Sport in Soviet Society. Development of sport and physical education in Russia and the USSR, Cambridge 1977.
Szymański L. (red.), Tradycje a współczesny rozwój kultury fizycznej w Polsce, Wrocław 1993.
Szymański L., Kultura fizyczna i turystyka w polityce Polski Ludowej 1944–1989, Wrocław 2004.
Szymański L., Kultura fizyczna w polityce PRL w latach 1980–1989, „Wychowanie Fizyczne i Sport” 1999, t. XLIII, nr 1-2.
Wojtaszyn D., Sport w cieniu polityki. Instrumentalizacja sportu w NRD, Wrocław 2011.
