Geneza i założenia pierwszej konstytucji Republiki Finlandii z 1919 r.
Słowa kluczowe:
Finlandia, geneza republiki, konstytucja z 1919 r., zasady ustroju, system rządówAbstrakt
W dziejach konstytucjonalizmu nader istotny etap stanowiło przyjęcie nowych konstytucji w wielu państwach europejskich na przestrzeni kilku lat po zakończeniu I wojny światowej. Były to w zdecydowanej większości te państwa, które w tamtym historycznym momencie uzyskały niepodległość wskutek rozpadu dwóch wielkich imperiów: Cesarstwa Rosyjskiego oraz Austro-Węgier. Ustanowione wówczas konstytucje praktycznie wszędzie deklarowały liberalno-demokratyczny model ustroju politycznego, czego przykładem może być chociażby konstytucja marcowa w II RP czy też ustawy zasadnicze Czechosłowacji, Litwy, Łotwy oraz Estonii. Zaliczają się do nich także ówczesne regulacje konstytucyjne w Republice Finlandii, których analiza jest zasadniczym celem niniejszego opracowania. W pierwszej kolejności niezbędne jest ukazanie genezy przyjętych rozwiązań prawnoustrojowych i wzorców, które przesądziły o ich ostatecznym kształcie. Szczególną uwagę poświęcić jednak należy zasadom i podstawowym instytucjom ustroju państwowego Finlandii ukształtowanym w treści Aktu o Formie Rządu z 1919 r., który nie był zresztą wtedy jedynym aktem rangi konstytucyjnej określającym system ustrojowy tego państwa. Warto też postawić pytanie, dlaczego przyjęta w tamtym okresie pierwsza konstytucja Republiki Finlandii, w odróżnieniu od ówczesnych konstytucji znacznej części państw europejskich (w tym II Rzeczypospolitej), nie została zastąpiona w latach trzydziestych całkowicie nową ustawą zasadniczą, stwarzającą podstawy autorytarnego systemu rządów. Uwagi zaprezentowane w tym artykule są wynikiem analizy fińskich aktów konstytucyjnych dwudziestolecia międzywojennego oraz dostępnej literatury historyczno-prawnej i prawno-ustrojowej.
Bibliografia
Andren N., Government and Politics in the Nordic Countries: Denmark, Finland, Iceland, Norway, Sweden, Uppsala 1964.
Bożyk S., Ewolucja pozycji ustrojowej prezydenta Republiki Finlandii, [w:] Ustroje. Tradycje i porównania. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. Marianowi Grzybowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. P. Mikuli, A. Kulig, J. Karp, G. Kuca, Warszawa 2015.
Ciemniewski K., Zasady ustroju politycznego Finlandii, Bydgoszcz 1971.
Cieślak T., Historia Finlandii, Wrocław 1983.
Endemann H., Das Regierungssystem Finnlands: die finnische Regierungsform von 1919 im Vergleich mit der Weimarer Reichsverfassung, Frankfurt am Main 1999.
Gebethner S., O genezie i ewolucji prezydencjalizmu w Finlandii. Refleksje konstytucjonalisty i politologa, [w:] Współczesne przemiany ustrojowe w Polsce i w świecie. Prace ofiarowane profesorowi Jerzemu Stembrowiczowi w 65 rocznicę urodzin, red. L. Garlicki, A. Gwiżdż, H. Izdebski, M. Konarski, Warszawa 1987.
Grzybowski M., Eduskunta. Parlament Finlandii, Warszawa 2001.
Grzybowski M., Finlandia. Zarys systemu ustrojowego, Kraków 2007.
Grzybowski M., Systemy polityczne współczesnej Skandynawii, Warszawa 1989.
Grzybowski M., Współczesny parlamentaryzm skandynawski, Krakow 1988.
Gwiżdż A., Finlandia, [w:] Konstytucje Finlandii, Włoch, Niemieckiej Republiki Federalnej, Francji, red. A. Burda, M. Rybicki, Wrocław 1971.
Herlitz N., Elements of Nordic Public Law, Stockholm 1969.
Jussila O., Hentila S., Nevakivi J., Historia polityczna Finlandii 1809–1999, Kraków 2001.
Mannerheim C.G., Wspomnienia, Warszawa 2017.
Nousiainen J., The Finnish Political System, Cambridge 1971.
Nousiainen J., The Finnish System of Government: From a Mixed Constitution to Parliamentarism, [w:] The Constitution of Finland, Helsinki 2001.
Osiński J., Prezydent Republiki Finlandii, [w:] Prezydent w państwach współczesnych, red. J. Osiński, Warszawa 2009.
Puntila L.A., Political History of Finland 1809-1966, Helsinki 1974.
Serzhanova V., Suomen perustuslaki. Ustawa zasadnicza Finlandii, Rzeszów 2017.
Serzhanova V., System konstytucyjny Finlandii, Warszawa 2021.
Serzhanova V., Wapińska D., Ewolucja konstytucjonalizmu w Finlandii, [w:] Aktualne problemy reform konstytucyjnych, red. S. Bożyk, Białystok 2013.
Szpoper D., Niedoszła próba ograniczania samodzierżawia. Aleksander I i warszawski projekt konstytucji dla Imperium Rosyjskiego z lat 1918–1920, „Prawo i Więź” 2020, nr 4.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
