O potrzebie studiów nad historią prawa
Przemyślenia na tle rozważań Tomasza Opalińskiego zawartych w monografii "Stan chłopski w Księstwie Warszawskim w świetle akt sądowych"
Słowa kluczowe:
Księstwo Warszawskie, chłopi, ustrój społeczny, nauki historycznoprawne, sądy pokojuAbstrakt
Studia nad historią ustroju i prawa wiążą się z koniecznością przedstawienia dawnych instytucji prawnych we współczesny sposób. Wymaga to od badacza dobrego opanowania języka prawniczego i naukowej terminologii. Artykuł stanowi próbę analizy właściwości opracowań poruszających tematykę historycznoprawną na przykładzie pracy Tomasza Opalińskiego zatytułowanej Stan chłopski w Księstwie Warszawskim w świetle akt sądowych. Autor opisał w niej sytuację chłopów w latach 1808–1815 w świetle dokumentacji sądów pokoju. Zagadnienie to jest doniosłe, gdyż Konstytucja Księstwa Warszawskiego, znosząc „niewolę”, wprowadziła równość wszystkich obywateli wobec prawa, co umożliwiło ustanowienie sądów powszechnych. W badaniach zastosowano metodę historycznoprawną. Książka składa się z czterech rozdziałów i licznych aneksów, a przedstawione treści zostały uporządkowane według kryterium przedmiotowo-chronologicznego. Autor omówił w nich zagadnienia ogólne (w tym organizację sądownictwa w Koronie Królestwa Polskiego i w Księstwie Warszawskim), akta sądowe, główne problemy społeczne i gospodarcze chłopów oraz relacje międzystanowe (pomiędzy chłopami, chłopami i szlachtą, chłopami i mieszczanami, chłopami i Żydami, a także chłopami i duchownymi).
Bibliografia
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Komisja Rządząca (zespół 174), seria 2, sygn. 102 (mszps).
Archiwum Państwowe w Częstochowie, Kancelaria Antoniego Truszkowskiego (zespół 35), sygn. 1.
Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Grodzisku Mazowieckim, Kancelaria Karola Paciorkowskiego (zespół 148), sygn. 2.
Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Łowiczu, Kancelaria Benedykta Tańskiego (zespół 278), sygn. 1, 2.
Notariusze publiczni w Księstwie Warszawskim, 10 marca 1809 roku, [w:] Wydział Sprawiedliwości w Xięstwie Warszawskiem, Warszawa 1809.
[Zawisza K.], Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego (1666-1721), oprac. J. Bartoszewicz, Warszawa 1862.
Ustawa konstytucyjna Księstwa Warszawskiego, 1807 r., Dz.P.K.W. nr 1, Warszawa 1808.
Ustawa z dnia 17 marca 1921 roku Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1921 nr 44, poz. 267).
Dekret Fryderyka Augusta z 11 lipca 1809 roku, Dz.P.K.W. nr 12, Warszawa 1810.
Abramski A., Huras A., Sądy kapturowe (1572-1764). Studium z dziejów sądownictwa i prawa sądowego podczas bezkrólewi w Rzeczypospolitej szlacheckiej, Sosnowiec 2010.
Bednaruk W., Trybunał Koronny. Szlachecki sąd najwyższy w latach 1578-1794, Lublin 2008.
Bedrij M., Kopni sudy na ukrajinskich zemlach u XIV–XVIII st. Istorykoprawowe doslidżennia, Lviv 2014.
Cieślak M., Zagadnienia dowodowe w procesie karnym, red. S. Waltoś, przy współpracy M. Rusinka, S. Steinborna, Kraków 2011.
Eidintas A., Bumblauskas A., Kulakauskas A., Tamošaitis M., Historia Litwy, Wilno 2013.
Kanecki O., Sądy kapturowe Wielkiego Księstwa Litewskiego (1572-1764), Sopot 2020.
Kocójowa M., Przewodnik po zbiorach rękopisów w Wilnie, Kraków 1993.
Kowalska S., Podstawy prawne działalności notariuszy kaliskich w okresie międzywojennym, [w:] Dziedzictwo kulturowe Miasta Kalisza i regionu południowej Wielkopolski, red. eadem, t. III, Poznań-Kalisz 2013.
Opaliński T., Stan chłopski w Księstwie Warszawskim w świetle akt sądowych, Warszawa 2020.
Pietrzyk-Reeves D., O pojęciu „Rzeczpospolita” (res publica) w polskiej myśli politycznej XVI wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2010, t. 62, z. 1.
Pomianowski P.Z., Tomasz Opaliński, Stan chłopski w Księstwie Warszawskim, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2020, ss. 195, "Czasopismo Prawno-Historyczne” 2021, t. 73, z. 1.
Rosner A., Sędziowie i urzędnicy sądów pokoju w Księstwie Warszawskim, „Przegląd Historyczny” 1988, t. 79, z. 4.
Sobociński W., Historia ustroju i prawa Księstwa Warszawskiego, Toruń 1964.
Sobociński W., Senkowska-Gluck M., Stosowanie dawnego prawa polskiego i praw zaborczych, [w:] Historia ustroju i prawa Polski, t. 3: Od rozbiorów do uwłaszczenia, red. J. Bardach, M. Senkowska-Gluck, Warszawa 1981.
Staszewski J., Wettynowie, Olsztyn 2005.
Winiarz A., Szkolnictwo Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (1807-1831), Lublin 2002.
Zakrzewski A.B., Wielkie Księstwo Litewskie (XVI-XVIII w.). Prawo-ustrój-społeczeństwo, Warszawa 2013.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
