Trybunał Ludowy jako organ wymiaru (nie)sprawiedliwości III Rzeszy
Słowa kluczowe:
Trybunał Ludowy, III Rzesza, wymiar sprawiedliwościAbstrakt
W artykule opisano zagadnienia związane z powstaniem i działalnością Trybunału Ludowego – niemieckiego sądu karnego istniejącego w latach 1934–1945, orzekającego głównie w sprawach politycznych. W niniejszej pracy przedstawiono i omówiono genezę oraz ustrój Trybunału, sposób ukształtowania postępowania przed nim, zakres jego właściwości rzeczowej i miejscowej czy rolę, jaką pełnił w praktyce. Na uwadze mieć jednocześnie trzeba, że na przestrzeni czasu pozycja Trybunału Ludowego stopniowo ewoluowała, a zmianom podlegał nie tylko jego skład, ale też zakres właściwości, który stale rozszerzano, obejmując nim coraz to kolejne czyny. Rozważania zawarte w pracy poświęcono także w części przedstawieniu sylwetek sędziów orzekających w Trybunale i ich powojennym losom. Pomimo ważnej roli Trybunału Ludowego, jaką ten odegrał w wymiarze sprawiedliwości III Rzeszy, w rodzimej literaturze nie zgłębiano szczegółowo tematyki związanej z jego istnieniem. Dotychczasowe wypowiedzi przede wszystkim referowały się do obcej literatury, pomijając w zasadzie analizę aktów prawnych. Z tego też względu w niniejszej pracy zastosowano nie tylko metodę historycznoprawną, ale i formalno-dogmatyczną, szeroko odwołując się przy tym do aktów normatywnych rangi ustawowej i podustawowej stanowiących podstawę działalności Trybunału.
Bibliografia
Wyrok Sądu Rzeszy z dnia 23 grudnia 1933 r., sygn. akt XII H 42/33.
Wyrok Trybunału Ludowego z dnia 22 lutego 1943 r., sygn. akt 1 H 47/43.
Wyrok Trybunału Wojskowego USA nr III z dnia 3 grudnia 1947 r., sprawa The United States of America vs. Josef Altstötter, et al.
Form W., Neugebauer W., Schiller T., NS-Justiz und politische Verfolgung in Österreich 1938-1945. Analysen zu den Verfahren vor dem Volksgerichtshof und dem Oberlandesgericht Wien, Monachium 2006.
Graczyk K., Sądy specjalne III Rzeszy jako „sądy doraźne frontu wewnętrznego” (1933-1945), „Miscellanea Historico-Iuridica” 2019, t. XVIII, z. 2.
Graczyk K., Wyrok niemieckiego Trybunału Ludowego z 1943 r. w sprawie kłamstwa katyńskiego, „Z Dziejów Prawa” 2015, t. 8, nr 16.
Grądzka-Rejak M., Namysło A., Prawodawstwo niemieckie wobec Polaków i Żydów na terenie Generalnego Gubernatorstwa oraz ziem wcielonych do III Rzeszy. Analiza porównawcza, [w:] Stan badań nad pomocą Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką. Przegląd piśmiennictwa, red. T. Domański, A. Gontarek, Warszawa-Kielce 2022.
Kulesza W., Crimen laesae iustitiae. Odpowiedzialność karna sędziów i prokuratorów za zbrodnie sądowe według prawa norymberskiego, niemieckiego, austriackiego i polskiego, Łódź 2013.
Kulesza W., Odpowiedzialność karna za zbrodnie sądowe sędziów III Rzeszy w Niemczech Zachodnich i Wschodnich, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2021, t. LXXIII, z. 2.
Kurkowska E., Procedura karna na ziemiach polskich okupowanych przez Niemcy w czasie II wojny światowej, „Studia Iuridica Lublinensia” 2012, t. XVII.
Lankheit K.A., Todesurteile am laufenden Band, https://www.faz.net/aktuell/politik/politische-buecher/roland-freisler-todesurteile-am-laufenden-band-13486709.html.
Marxen K., Terror und Normalität – Der Volksgerichtshof in zeitgeschichtlicher Perspektive, „Humboldt Forum Recht” 2005, nr 9.
Ryszka F., Państwo stanu wyjątkowego. Rzecz o systemie państwa i prawa Trzeciej Rzeszy, Warszawa 2021.
Skorupka J., O sprawiedliwości procesu karnego, Warszawa 2013.
Schädler S., „Justizkrise” und „Justizreform” im Nationalsozialismus. Das Reichsjustizministerium unter Reichsjustizminister Thierack (1942-1945), Tybinga 2009.
Wagner W., Der Volksgerichtshof im nationalsozialistischen Staat. Mit einem Forschungsbericht für die Jahre 1975 bis 2010, Monachium 2011.
Wichert W., Ustawa o pełnomocnictwach (Ermächtigungsgesetz) z 23 marca 1933 roku jako katalizator budowy państwa wodzowskiego w Niemczech, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2019, t. 41, nr 4.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
