„Dyktat wersalski” i jego kontestacja w Republice Weimarskiej

Аннотация

Przegrana przez Niemcy I wojna światowa spowodowała konieczność przyjęcia warunków pokoju, które zostały określone postanowieniami traktatu wersalskiego, podpisanego 28 czerwca 1919 r. Został on opracowany przez zwycięskie mocarstwa, a Niemcy zostały zmuszone do przyjęcia jego postanowień. Z tego tytułu w dobie Republiki Weimarskiej określano układ pokojowy jako „dyktat wersalski”. Oponowały przeciwko mu wszystkie siły polityczne, a konieczność jego podpisania spowodowała pierwszy po rewolucji listopadowej kryzys rządowy (ustąpienie gabinetu Philippa Scheidemanna w czerwcu 1919 r.). Z biegiem czasu kurczyło się grono zwolenników republiki i demokracji parlamentarnej. Krytycy przemian dokonanych po upadku monarchii Hohenzollernów oskarżali socjaldemokratów, którzy stanowili podstawę tzw. koalicji weimarskiej, o sprowadzenie na Niemcy nieszczęścia w postaci krzywdzącego i haniebnego układu pokojowego. Z kontestacji „dyktatu wersalskiego” największą korzyść osiągnęli naziści. Po objęciu władzy Adolf Hitler doprowadził do rewizji traktatu wersalskiego metodą faktów dokonanych, co ostatecznie spowodowało wybuch II wojny światowej. Przedmiotem rozważań w niniejszym artykule jest analiza okoliczności, w jakich doszło do podpisania traktatu wersalskiego, przedstawienie jego postanowień oraz wpływ powszechnego sprzeciwu wobec narzuconego układu pokojowego na kierunek ewolucji systemu politycznego Republiki Weimarskiej.