Geneza ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26 października 1982 r.

Аннотация

Polska międzywojenna, a także okres po II wojnie światowej był bardzo kazuistyczny pod względem tworzenia prawa, czego powodem była trudna sytuacja polityczna i ekonomiczna zrujnowanego kraju. Stosowane wówczas przepisy kodeksu karnego oraz kodeksu postępowania karnego regulowały również pojedyncze przepisy dotyczące nieletnich sprawców. Celem niniejszego opracowania jest zaprezentowanie wieloletniego oraz skomplikowanego procesu tworzenia odrębnej regulacji dotyczącej postępowania w sprawach nieletnich. Jednocześnie, w poniższej pracy zostaną przedstawione nowatorskie rozwiązania prawne, a także ówczesny proces legislacyjny przedmiotowej ustawy. Podkreślić należy, iż problem dotyczący braku odrębnych norm prawnych stosowanych wobec nieletnich oraz brak sądów rodzinnych istniał nie tylko w Polsce, gdyż wiele bardziej rozwiniętych krajów zmagało się z powyższym problemem. Pierwsza propozycja ustawy miała miejsce już na początku XX w., a w następnych latach projektów dotyczących postępowania w sprawach nieletnich przybywało. Przyznać należy, iż prace nad regulacjami w sprawach nieletnich były poruszane dosyć często, jednakże żaden projekt nie został skutecznie uchwalony. Należy odnieść się krytycznie do tego, iż nieletni dopuszczający się czynów zabronionych lub zachowań o charakterze demoralizującym byli karani na podstawie przepisów oraz według zasad znajdujących się w ustawach prawnokarnych oraz w innych pojedynczych ustawach, których przepisy były wyrywkowo stosowane w przedmiotowych sprawach. Do 1982 r. stosowano przepisy kodeksu karnego, kodeksu postępowania karnego z lat 20 i 30 XX w. Ówcześni juryści nieustannie podkreślali, iż normy prawne dotyczące nieletnich powinny mieć charakter profilaktyczny i wychowawczy, a odrębne przepisy znajdujące się w uchylonym kodeksie karnym i kodeksie postępowania karnego nie odpowiadały tymże wymaganiom. Istotnie zauważyć należy, iż sprawy nieletnich powinny być poddane szczególnej ochronie oraz stosownej analizie w przypadku stosowania przestarzałych przepisów. W Polsce opisywany „głód” ustawodawczy trwał zdecydowanie za długo, gdyż pierwsza odrębna ustawa dotycząca postępowania w sprawach nieletnich powstała skutecznie dopiero w 1982 r.