Józef Zmitrowicz – Prominent Social Activist in Bialystok in the Years 1916–1921
Keywords:
Białystok, Polish Real Gymnasium, World War One, Michał Sopoćko, Stanisław HałkoAbstract
The main point of this publication is to present the activity of Józef Zmitrowicz in Białystok in the years 1916 1921. The author has decided to deal with this subject because the figure of Józef Zmitrowicz is little known among the inhabitants of Białystok. It is also worth highlighting, that the activity of Józef Zmitrowicz in this city is also forgotten in his official biographies. Józef Zmitrowicz (1879–1980) was a famous lawyer, educator, parliamentarian and pro-independence activist. He studied at St. Petersbourg and Kharkov. In the inter war period, he was a solicitor in Vilnius and then, after the second world war, in Olsztyn. He came from Vilnius to Białystok in November 1916. He became a teacher and director in Polish Real Gymnasium because his predecessor – priest Stanisław Hałko – was arrested by the Germans. Józef Zmitrowicz also managed a scouts group in Białystok and participated in many community initiatives. In 1919 he became a parliamentarian in the Legislative Assembly. Józef Zmitrowicz was a great patriot and a very religious person as mentioned by his protégé Michał Sopoćko – currently a blessed of the Catholic Church. I have used the publications by J. Dworakowski, M. Goławski, M. Kietliński, J. Dziemian and others while working on the biography of Józef Zmitrowicz. The parliamentary and senate transcripts as well as press articles, contained mainly in „Dziennik Białostocki”, were very helpful. While writing about the activity of Józef Zmitrowicz in Białystok, I have also used the collection of archives of the Sixth King Sigismund Augustus High School in Białystok – inheritor of the tradition of the Polish Real Gymnasium in Bialystok.
References
Archiwum VI Liceum Ogólnokształcącego w Białymstoku [ALO], Księga protokołów nr 1 posiedzeń Rady Pedagogicznej Realnych Gimnazjów Polskich w Białymstoku (1916 – 1917).
ALO, Księga protokołów nr 2 posiedzeń Rady Pedagogicznej Realnych Gimnazjów Polskich w Białymstoku (1917 – 1919).
Biblioteka Uniwersytecka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, rps 915.
Dekret o obowiązku szkolnym z 7 lutego 1919 r. (Dz. Pr. P. P. 1919 nr 14, poz. 147.).
Do czynu, „Gazeta Białostocka” 1915, nr 13(88).
Dziemian J., Życiorys kapłana kresowego: wspomnienia 1900 -1966, Biblioteka Narodowa, Magazyn Rękopisów, rps akc. 9357.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 2.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 3.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 12.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 13.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 14.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 18.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 29.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 35.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 43.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 48.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 64.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 65.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 94.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 134.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 140.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 157.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 180.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 205.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 206.
„Dziennik Białostocki” 1919, R. 1, nr 214.
„Dziennik Białostocki” 1920, R. 2, nr 36.
„Dziennik Białostocki” 1920, R. 2, nr 54.
„Dziennik Białostocki” 1920, R. 2, nr 73.
„Dziennik Białostocki” 1921, R. 3, nr 26.
„Dziennik Białostocki” 1921, R. 3, nr 31.
„Dziennik Białostocki” 1921, R. 3, nr 150.
„Dziennik Białostocki” 1921, R. 3, nr 155.
„Dziennik Białostocki” 1921, R. 3, nr 156.
„Dziennik Białostocki” 1921, R. 3, nr 187.
„Dziennik Białostocki” 1921, R. 3, nr 203.
Dziennik Urzędowy Tymczasowej Komisji Rządzącej, nr 6 (56), rok III.
„Gazeta Sądowa Warszawska” 1914, nr 27.
„Głos Poleski” 1921, R. 1, nr 6.
„Rzeczpospolita” 1921, R. 3, nr 307.
Sejm Ustawodawczy, Interpelacja posła J. Zmitrowicza i innych z Klubu N. Z. L. do Pana Ministra Robót Publicznych w sprawie rozpoczęcia wiosną 1921 r. robót koło budowy nowego gmachu na potrzeby instytucji publicznych w Białymstoku, druk nr 1611.
Sejm Ustawodawczy, Interpelacja posła J. Zmitrowicza i innych z Klubu N. Z. L. do Pana Ministra Spraw Wojskowych w sprawie internowanych Ignacego i Kazimierza braci Kondziorów, robotników z Białegostoku, druk nr 1612.
Sejm Ustawodawczy, Interpelacja posłów: J. Zmitrowicza, N. Hryckiewicza H. Łosia i kol. z Klubu N. Z. L. do Pana Ministra Rol. i D. P. oraz Pana Prezesa Gł. Urzędu Ziemskiego w sprawie przyspieszenia rządowej akcji parcelacyjnej w powiatach: Białostockim, Bielskim i Sokólskim, druk nr 1683.
Sejm Ustawodawczy, Interpelacja posła Zmitrowicza i tow. do Pana Ministra Komunikacji w sprawie konieczności poprawienia warunków jazdy na linii Warszawa – Białystok – Grodno – Suwałki, druk nr 2435.
Sejm Ustawodawczy, Tymczasowy regulamin obrad Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej z uwzględnieniem zmian, wprowadzonych uchwałami Sejmu z dn. 24-III. 1920 do art. 43, z dn. 21-I. 1921 do art. 56, 57 i 61, oraz z dnia 1 marca 1921 r. do art. 65, druk nr 1.
Sejm Ustawodawczy, Skład osobowy Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 20 stycznia 1920 r., druk nr 1551.
Sejm Ustawodawczy, Sprawozdanie stenograficzne z 71 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 17 lipca 1919 r., LXXI/1 – LXXI/100.
Sejm Ustawodawczy, Sprawozdanie stenograficzne z 83 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 1 sierpnia 1919 r., LXXXIII/1 – LXXXIII/142.
Sejm Ustawodawczy, Sprawozdanie stenograficzne z 84 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 2 sierpnia 1919 r., LXXXIV/1 – LXXXIV/62.
Sejm Ustawodawczy, Sprawozdanie stenograficzne z 128 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 9 marca 1920 r., CXXVIII/1 – CXXVIII/66.
Sejm Ustawodawczy, Sprawozdanie stenograficzne z 137 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 27 marca 1920 r., CXXXVII/1 – CXXXVII/8.
Sejm Ustawodawczy, Sprawozdanie stenograficzne z 197 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 16 grudnia 1920 r., CXCVII/1 – CXCVII/66
Sejm Ustawodawczy, Sprawozdanie stenograficzne z 228 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 20 maja 1921 r., CCXXVIII/1 – CCXXVIII/72.
Sejm Ustawodawczy, Sprawozdanie stenograficzne z 242 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 8 lipca 1921 r., CCXLII/1 – CCXLII/92.
Sejm Ustawodawczy, Sprawozdanie stenograficzne z 281 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 27 stycznia 1922 r., CCLXXXI/1 – CCLXXXI/58.
Sejm Ustawodawczy, Wniosek nagły posłów Zmitrowicza, ks. Hałki i tow. W sprawie upaństwowienia dwóch polskich szkół średnich w Białymstoku, druk nr 858.
Sejm Ustawodawczy, Wniosek nagły posłów J. Zmitrowicza, H. Łosia, Ks. Dra. Hałki i innych w sprawie zaopatrzenia m. Białegostoku i przemysłowych miasteczek pow. Białostockiego w środki żywności i w ogóle przedmioty pierwszej potrzeby, druk nr 1450.
Sejm Ustawodawczy, Wniosek nagły ks. posła Hałki i tow. z Narodowo Chrześcijańskiego Klubu Robotniczego w sprawie wykończenia gmachu przy państwowem gimnazjum w Białymstoku, druk nr 1586.
Sejm Ustawodawczy, Wniosek nagły posłów Zmitrowicza, Łosia i innych z Klubów N. Z. L., N. Z. R., Zj. M., N. Ch. K. R. w sprawie wydelegowania komisji śledczej dla zbadania działalności administracji w pow. Białostockim, druk nr 1678.
Sejm Ustawodawczy, Wniosek nagły posłów J. Zmitrowicza, H. Łosia i innych z Klubu N. Z. L. w sprawie podziału koni zdemobilizowanych i uzyskanych od państw zwyciężonych, druk nr 2733.
Sejm Ustawodawczy, Wniosek nagły posła J. Zmitrowicza i kol. z Klubu N. Z. L. w sprawie dania możności Polakom z pod zaboru Rosyjskiego dochodzenia praw majątkowych utraconych w procesach, które przegrane zostały z powodu wrogiej polskości tendencji politycznej, druk nr 2739.
Skorowidz osobowy do Sprawozdań Stenograficznych z posiedzeń plenarnych Sejmu, Kancelaria Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa 1965.
Sulimierski F., Chlebowski B., Walewski W., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. I, Warszawa 1880.
Sprawozdanie ze Stanu Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie w roku 1913, Wilno 1914.
Ustawa tymczasowa z dnia 2 sierpnia 1919 r. o organizacji władz administracyjnych II instancji (Dz. Pr .P. P. 1919 nr 65 poz. 395.).
„Zjednoczenie” w okresie dziesięciolecia, Białystok 1929.
„Życie nowogródzkie – tygodnik poświęcony sprawom województwa nowogródzkiego”, R. 2, nr 6.
Ciereszko H., Życie i działalność księdza Michała Sopoćki (1888-1975). Pełna biografia Apostoła Miłosierdzia Bożego, Kraków 2006.
Dolistowska M., Z historii ulicy Warszawskiej w Białymstoku – „Kamienica Pana Trębickiego”, [w:] „Białostocczyzna” 1996, nr 44(4).
Dworakowski J., Pierwsze lata harcerstwa, [w:] Początki harcerstwa w Białymstoku 1913-1923, Białystok 2003.
Dworakowski J., Wskrzeszenie polskiego szkolnictwa średniego w Białymstoku (1915-1919), [w:] W kręgu Eugenii i Zbigniewa Troczewskich, red. Z. Czajkowska, Białystok 1995.
Dworakowski J., Z dziejów harcerstwa na Białostocczyźnie (1913-1918), [w:] „Białostocczyzna” 1989, nr 3(15).
Fiedorczyk P., Dzieje budynku Wydziału Prawa, „Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku” 2007, nr 10, Białystok 2007.
Goławski M., Szkolnictwo powszechne w Białymstoku, Białystok 1934.
Goławski M., Towarzystwo Pomocy Szkół Polskich w Białymstoku, [w:] Jednodniówka: 29 listopada 1935 roku dwudziestopięciolecie istnienia Państwowego Gimnazjum im. Kr. Zygmunta Augusta w Białymstoku, Białystok 1935.
Goławski M., Wspomnienia ucznia z lat 1915-1920, [w:] Jednodniówka: 29 listopada 1935 roku dwudziestopięciolecie istnienia Państwowego Gimnazjum im. Kr. Zygmunta Augusta w Białymstoku, Białystok 1935.
Hałko S., Gimnazjum w latach 1915-1935 r., [w:] Jednodniówka: 29 listopada 1935 roku dwudziestopięciolecie istnienia Państwowego Gimnazjum im. Kr. Zygmunta Augusta w Białymstoku, Białystok 1935.
Kietliński M., Powstanie i działalność Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Spółdzielczego „Zjednoczenie” w Białymstoku w latach 1919-1945, [w:] „Białostocczyzna” 1997, nr 48(4).
Kietliński M., Szkolnictwo średnie ogólnokształcące w Białymstoku w okresie międzywojennym, „Białostocczyzna” 1999, nr 53(1).
Kontekst lokalny i fakty o charakterze ogólnopolskim, [w:] Historia i współczesność olsztyńskiej adwokatury (1951-2015). Kalendarium wydarzeń, wywiady wspomnienia, Izba Adwokacka w Olsztynie, Olsztyn 2015.
Lechowski A., Białystok w latach 1864-1918, [w:] Historia Białegostoku, red. A.Cz. Dobroński, Białystok 2021.
Majecki H., Białystok w okresie II Rzeczypospolitej. Wybrane problemy, [w:] Studia i materiały do dziejów miasta Białegostoku, T. IV, red. H. Majecki, Białystok 1985.
Maksimiuk D., Józef Zmitrowicz – pedagog, prawnik, parlamentarzysta i wileński patriota, [w:] „Kurier Wileński” 2020, nr 13(37).
Milewski J. J., Białostocczyzna – początki niepodległości, [w:] „Białostocczyzna” 1989, nr 13(1).
Miodowski A., Próby wyzwolenia Białegostoku na przełomie 1918/1919 r., [w:] Białystok w 80-leciu. W rocznice odzyskania niepodległości 19 II 1919-19 II 1999, red. C. Kuklo, Białystok 2000.
Pankiewicz E., Białystok w zaraniu niepodległości, [w:] „Białostocczyzna” 1994, nr 35(3).
Piórkowski S., Historia szkoły w latach 1915-1919, [w:] Drugie imienia Jabłonowskiej, red. S. Piórkowski, Białystok 2009.
Rzepecki T., Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919 r., Poznań 1920.
Tyszuk W., Białystok i jego społeczeństwo na tle wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920, [w:] „Rocznik Białostocki”, T. XIX, Białystok 2014.
Sadowska J., Odbudowa szkolnictwa w Białymstoku w pierwszym roku po odzyskaniu niepodległości w świetle „Dziennika Białostockiego”, „Białostocczyzna” 1995, nr 40(4).
Sokół Z., Czasopiśmiennictwo białostockie w latach 1919-1939, [w:] Studia i materiały do dziejów miasta Białegostoku, T. I, red. J. Antoniewicz, J. Jok, Białystok 1968.
Sokół Z., Miejska Biblioteka Publiczna w Białymstoku (1918-1943), [w:] „Rocznik Białostocki” 1993, T. XVIII.
Sopoćko M., Dziennik, Białystok 2010.
Sopoćko M., Wspomnienia, Białystok 2018.
Szot A., Szkolnictwo Polskie na Białostocczyźnie w latach 1915-1919 (w okresie okupacji niemieckiej), „Nasza przeszłość” 2005, nr 104.
Tarkowski M., Adwokatura wileńska 1918-1939, Gdańsk 2014.
W. L., Piętnastolecie państwowego szkolnictwa średniego w Białymstoku, [w:] „Głos uczniowski” 1933, nr 1.
Żuk R., Wspomnienia o dziekanach Izby Olsztyńskiej oraz szczególnie zasłużonych zmarłych adwokatach, [w:] Historia i współczesność olsztyńskiej adwokatury (1951-2015). Kalendarium wydarzeń, wywiady wspomnienia, Izba Adwokacka w Olsztynie, Olsztyn 2015.
Żukowski P. M., „Moje wspomnienia”. Przedstawienie wybranych fragmentów pamiętnika Ignacego Dzierżyńskiego, rodzonego brata Feliksa, dotyczące głównie dziejów szkolnictwa na przełomie XIX i XX wieku, [w:] „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” 2014, R. LXIV.
Życka L., Krótki rys dziejów tajnej oświaty polskiej na ziemi wileńskiej od 1880 do 1919, Wilno 1932.
Żylińska-Żyłkiewicz H., Z dziejów Gimnazjum Państwowego im. Anny z Sapiehów Jabłonowskiej w Białymstoku (1915-1939), „Białostocczyzna” 1998, nr 51(3).
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Miscellanea Historico-Iuridica
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
