Rebus sic stantibus Clause (Article 269 Code of Obligations) in the Conditions of the German Occupation in the General Government. The Perspective of the Polish (Non-German) Courts Legal Theses
Keywords:
civil law, rebus sic stantibus, General Government, World War II, Code of ObligationsAbstract
The article aims to examine how the rebus sic stantibus clause (Article 269 of the Code of Obligations) was interpreted by Polish (non-German) courts in the General Government. The legal theses issued by these courts will be examined. It was an institution that was used to unify the jurisprudence, regarding the liquidation of the Supreme Court. The period of war and occupation was an extraordinary situation, that undoubtedly influenced the contractual relations between the parties. In the Code of obligations of 1933, the Polish legislator introduced the rebus sic stantibus clause, which allowed for judicial interference in contractual relations in the event of extraordinary accidents. It is interesting how the legal order of the General Government reacted to these circumstances. The paper uses archival sources, in which legal theses of Polish (non-German) courts, regarding the issue of the article, were found. Legal theses were not officially published, hence the need to select and develop archival material. A review of the most significant dogmatic-legal and historical-legal literature on the issue of the rebus sic stantibus clause is also presented in the paper. The next problem discussed will be whether Polish (non-German) courts complied with the conditions of application of Art. 269 of the Code of Obligations, including those developed by pre-war jurisprudence and doctrine. The problem is what, in the light of the jurisprudence, under the conditions of occupation, was meant by „extraordinary accidents”, whether the courts interpreted this notion narrowly or broadly. The research hypothesis of the article assumes that Polish (non-German) courts during the German occupation used the rebus sic stantibus clause only after meeting the conditions specified by the legal order.
References
Archiwum Państwowe w Kielcach, Sąd Okręgowy w Kielcach 1939-1945: 6.
Archiwum Państwowe w Lublinie, Sąd Apelacyjny w Lublinie 1918-1944: sygn. 13/5, 13/8.
Archiwum Państwowe w Radomiu, Sąd Apelacyjny w Radomiu 1939-1945: 5.
Ustawa z dnia 11 kwietnia 1924 r. o ochronie lokatorów (t.j. Dz.U. 1936 nr 39, poz. 297).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r. - Kodeks Postępowania Cywilnego (t.j. Dz.U. 1932 nr 112, poz. 934).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. - Kodeks zobowiązań (Dz.U. 1933 nr 82, poz. 598, z późn. zm.).
Rozporządzenie o sprawach mieszkaniowych z 3 marca 1941 roku, (Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa, nr 16, s. 75).
Zarządzenie o gospodarce zbożem i paszą w roku gospodarczym 1941/1942 z 17 lipca 1941 r. (Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa, nr 64, s. 419).
Bieluk J., Nadzwyczajna zmiana stosunków i jej wpływ na zobowiązania (klauzula rebus sic stantibus). Komentarz praktyczny z orzecznictwem, Warszawa 2020.
Brzozowski A., Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania. Klauzula rebus sic stantibus, Warszawa 2014.
Brzozowski A., Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania w prawie polskim (na tle niektórych państw obcych), Warszawa 1992.
Danek K., Wpływ zmiany stosunków na zobowiązania umowne według Kodeksu Zobowiązań na tle Kodeksu Cywilnego i Austriackiego, „Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny” 1937.
Gawlik Z., Klauzula rebus sic stantibus w znowelizowanym kodekscie cywilnym, „Nowe Prawo” 1990, nr 10-12.
Gawlik Z., Wpływ zmiany stosunków na zobowiązania de lege lata i de lege ferenda, „Rzeszowskie Zeszyty Naukowe” 1987, nr 3.
Gawlik Z., W sprawie klauzuli rebus sic stantibus w kodeksie cywilnym, „Państwo i Prawo” 1990, nr 3.
Jarkowska A., Criminal cases involving Jews heard in Krakow District Court in the period 1939-1944. A contribution to further research, „Holocaust Studies. A Journal of Cultre and History” 2021, https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/17504902.2021.1914959.
Jastrzębski R., Geneza i znaczenie klauzuli rebus sic stantibus w polskim prawie prywatnym, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2010, t. XIII, https://repozytorium.ka.edu.pl/handle/11315/27811.
Jastrzębski R., Kodeks cywilny austriacki (ABGB) a wykonanie zobowiązań pieniężnych w II Rzeczypospolitej, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2013, t. 6, z. 3, http://www.ejournals.eu/Krakowskie-Studia-z-Historii-Panstwa-i-Prawa/2013/Tom-6-Zeszyt-3-2013/art/2291/.
Jastrzębski R., Reforma rolna po drugiej wojnie światowej. Ustawodawstwo państwa polskiego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2018, t. 70, nr 1, https://pressto.amu.edu.pl/index.php/cph/article/view/15180.
Jędrejek G., Polski kodeks zobowiązań z 1933 roku. Powstanie, źródła, znaczenie dla europejskiego prawa obligacyjnego, „Roczniki Nauk Prawnych” 2001, t. XI, z. 1, https://ojs.tnkul.pl/index.php/rnp/article/download/7283/7281.
Korzonek J., Rosenblüth I., Kodeks zobowiązań. Komentarz, t. I-II, Kraków 1937.
Liebeskind A., Wpływ zmiany stosunków na treść zobowiązania, „Głos Adwokatów” 1935, zeszyty VII-VIII i IX-X.
Longchamps de Bérier R., Polskie prawo cywilne. Zobowiązania, Lwów 1939.
Longchamps de Bérier R., Zobowiązania, Poznań 1948.
Marczak-Oborski S., Teatr czasu wojny 1939-1945, Warszawa 1967.
Mielnik H., Charakter tez prawnych polskich (nieniemieckich) sądów apelacyjnych w Generalnym Gubernatorstwie w okresie II wojny światowej, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2020, t. XLII, z. 3, https://repozytorium.uni.wroc.pl/Content/128588/PDF/10_Mielnik_H_Charakter_tez_prawnych_polskich_nieniemieckich_sadow_apelacyjnych_w_Generalnym_Gubernatorstwie.pdf.
Mielnik H., Legal theses of the Kraków Court of Appeal in 1940-1943, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2021, Tom 14 (2021), z. 1, https://www.ejournals.eu/pliki/art/18830/.
Mielnik H., Prawo sprawdzenia prawomocnych orzeczeń sądów polskich (nieniemieckich) w Generalnym Gubernatorstwie w okresie II wojny światowej. Orzecznictwo Wyższego Sądu Niemieckiego w Radomiu, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2020, t. 72, z. 1, https://pressto.amu.edu.pl/index.php/cph/article/view/24096.
Mielnik H., Sądownictwo polskie (nieniemieckie) w dystrykcie lubelskim Generalnego Gubernatorstwa w latach 1939-1944, Lublin 2020.
Mielnik H., Tezy prawne z zakresu prawa karnego wydawane przez polskie (nieniemieckie) sądy apelacyjne w Generalnym Gubernatorstwie (1940–1943), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2021, t. LXXIII, z. 1, https://pressto.amu.edu.pl/index.php/cph/article/view/28662.
Mielnik H., The legal status of the Jews in proceedings before the Polish (non-German) courts in the Lublin district of the General Government during World War II, Acta historico-iuridica Pilsnensia 2018: Stát a právo v běhu času, red. Villem Knoll, Plzen 2019.
Mielnik H., The Problems of Confiscation of Private Property in the Legal Theses of Polish (non-German) Courts of Appeal in General Government During World War II, [w:] Stosowanie prawa. Historia, praktyka, społeczeństwo, red. Z. Kopania, Łódź-Kraków 2021.
Mielnik H., The role of the legal theses of Polish (non-German) courts of appeal in the General Government (1940-1944), „Journal on European History of Law” 2021, t. XII, nr 1.
Przybyłowski K., Klauzula „rebus sic stantibus” w rozwoju historycznym, Lwów 1926.
Przybyłowski K., Wpływ zmiany stosunków na zobowiązania („Clausula rebus sic stantibus” – jej renesans w dobie współczesnej), „Przegląd Prawa i Administracji” 1926, r. 51.
Robaczyński W., Powrót klauzuli rebus sic stantibus, „Palestra” 1991, t. 35, nr 11-12.
Robaczyński W., Sądowa zmiana umowy, Warszawa 1998.
Rosenblüth I., Zmiana zobowiązań ze względu na nadzwyczajne wypadki, „Nowy Kodeks Zobowiązań” dodatek do „Gazety Sądowej Warszawskiej” 1935, nr 16.
Rundstein S., Niemożność wykonania zobowiązań a wojna, „Themis Polska” 1918.
Szarota T., Okupowanej Warszawy dzień powszedni, Warszawa 2010.
Szulczyński A., Sądownictwo polskie w Generalnym Gubernatorstwie 1939-1945, Warszawa 2020.
Wrzyszcz A., O organizacji okupacyjnego sądownictwa polskiego w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939-1945, „Zeszyty Majdanka” 1992, t. XIV.
Wrzyszcz A., Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939-1945. Organizacja i funkcjonowanie, Lublin 2008.
Zarzycki Z., Rozwód w świetle akt Sądu Okręgowego w Krakowie w latach 1918-1945, Kraków 2010.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Miscellanea Historico-Iuridica
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
