The Problems of Decisions Annulment of Military District Courts in the Practice of Functioning of the Branch of the Institute of National Remembrance in Bialystok
Keywords:
military district courts in Poland, Institute of National Remembrance (Poland), communism, repression, annulmentAbstract
The subject of this article is the activity of the Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation (CNDP), located in the Bialystok Branch of the Institute of National Remembrance (IPN), in the area of annulling the rulings of Military District Courts (MDC). It presents the tasks of the Commission and the legal acts regulating the procedure of invalidating the rulings of MDCs functioning in People's Poland in the years 1946–1955. The following part enumerates and discusses the structure and competences of the MDCs, with particular emphasis on the one functioning in Bialystok. Thanks to the available prosecution files of the IPN and the source materials from the IPN Archives in Bialystok, the author could present examples of three different rulings issued by the MDC in Bialystok. The cases were analyzed and their course of action during the years of the MDCs operation was shown. It was pointed out that in two cases, the rulings of the MDC were overturned by the Bialystok Regional Court primarily because they were based not on the provisions of the existing law, but on the communist ideology. The last presented case is an example that, according to the court's assessment, there were no grounds for overturning a ruling made during the Stalinist period. The author used the available lists of criminal cases from 1991–2007 and the internal statistics of the Bialystok District Court conducted after 2007, to present the scale associated with the annulment of judgments of MDCs. The number of annulled rulings of the Bialystok MDC was also analyzed in relation to the rejected applications that had no grounds for consideration in favor of convicts in 1946–1955.
References
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 19 marca 1928 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1928 nr 33, poz. 313.).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny (Dz.U. 1932 nr 60, poz. 571).
Dekret z dnia 23 września 1944 r. – Kodeks Karny Wojska Polskiego (Dz.U. 1944 nr 6, poz. 27).
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 30 października 1944 r. o ochronie Państwa (Dz.U. 1944 nr 10, poz. 50).
Dekret z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz.U. 1946 nr 30, poz. 192).
Ustawa z dnia 5 kwietnia 1955 r. o przekazaniu sądom powszechnym dotychczasowej właściwości sądów wojskowych w sprawach karnych osób cywilnych, funkcjonariuszów organów bezpieczeństwa publicznego, Milicji Obywatelskiej i Służby Więziennej (Dz.U. 1955 nr 15, poz. 83).
Ustawa z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (tj. Dz.U. 2021, poz. 1693).
Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (tj. Dz.U. 2023, poz. 102).
Uchwała SN z 12.03.1992 r., I KZP 5/92, OSNKW 1992, nr 5-6, poz. 36.
Postanowienie Sądu Okręgowego III Wydział Karny w Białymstoku z dnia 9 grudnia 2021 r., sygn. III Ko 335/21.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 lutego 2022 r., sygn. II AKz 1/22.
Postanowienie Sądu Okręgowego III Wydział Karny w Białymstoku z dnia 20 października 2022 r., sygn. III Ko 61/22.
Postanowienie Sądu Okręgowego w Białymstoku III Wydział Karny z dnia 26 października 2022 r., III Ko 439/22.
Postanowienie Sądu Okręgowego w Białymstoku III Wydział Karny z dnia 9 listopada 2022 r., sygn. III Ko 491/22.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku, Akta w sprawie karnej przeciwko A. W., J. K., R. K. oskarżonym o to, że usiłowali przemocą zmienić ustrój Państwa Polskiego, tj. o popełnienie przestępstwa z art. 86 § 2 Kodeksu karnego Wojska Polskiego, sygn. 212/3827.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku, Akta w sprawie karnej przeciwko J. M. oskarżonego o czyn z art. 4 § 1 Dekretu z 1946 roku o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa, sygn. 212/1757.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku, Akta w sprawie karnej przeciwko K. N. oskarżonego o to, że należał do związku, który miał na celu obalenie demokratycznego ustroju Państwa Polskiego tj. o czyn z art. 1 dekretu o ochronie państwa z 30 października 1944 r., dalej o czyn z art. 4 § 1 dekretu o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa, dalej o czyn z art. 23 § 1 w zw. z art. 24 § 1 tego dekretu oraz o czyn z art. 9 też tego dekretu, sygn. 212/2964.
Akta Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku, Akta prokuratorskie dotyczące sprawy o unieważnienie orzeczenia WSR w Białymstoku skazującego K. N. za działalność niepodległościową, sygn. Ns 39.2022.
Akta Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku, Akta prokuratorskie dotyczące sprawy o unieważnienie orzeczenia WSR w Białymstoku skazującego R. K. za działalność niepodległościową, sygn. Ns 47.2022.
Akta Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku, Akta prokuratorskie dotyczące sprawy o unieważnienie orzeczenia WSR w Białymstoku skazującego J. M. za działalność niepodległościową, sygn. Ns 78.2020.
Lityński A., Historia Prawa Polski Ludowej, Warszawa 2007.
Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 1999.
Łapiński P., Sądownictwo wojskowe w województwie białostockim w latach 1944-1955, [w:] Polska północno-wschodnia w okresie stalinizmu – spojrzenie z perspektywy półwiecza, red. K. Sychowicz, E. Świętochowska-Bobowik, W. Wilczewski, Białystok-Warszawa 2009.
Musiał F., Polityka czy sprawiedliwość? Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie (1946-1955), Kraków 2005.
Piątek P., Przestępcze wymuszenie zeznań w postępowaniach przygotowawczych prowadzonych przez organy bezpieczeństwa publicznego w latach 1944-1956. Studium kryminologiczno-prawne, Katowice-Warszawa 2018.
Pogorzelska T., Wojskowy Sąd Rejonowy w Białymstoku 1946–1955. Organizacja, funkcjonowanie kancelarii i archiwizacja dokumentacji, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2012, t. 5.
Romanowska E., W krótce już stanę przed innym sądem. Prawnicy II Rzeczpospolitej represjonowani w Polsce w latach 1944-1956, Warszawa 2020.
Stanowska M., Rehabilitacja osób represjonowanych w latach 1944–1956 za działalność na rzecz niepodległości Polski w praktyce sądów warszawskich, [w:] Studia i Analizy Sądu Najwyższego. Materiały naukowe, tom VI, Warszawa 2018.
Szwagrzyk K., Sędzia, który zabił braci Marchelów, „Biuletyn IPN” 2005, nr 12.
Tuleya I., Ustawa o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Komentarz praktyczny, Poznań 2012.
Słownik pojęć używanych w resorcie, https://katalog.bip.ipn.gov.pl/slownik/.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Miscellanea Historico-Iuridica
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
