O sędziach pokoju w pracach Komisji Kodyfikacyjnej II RP
Słowa kluczowe:
Komisja Kodyfikacyjna RP, prawo o ustroju sądów powszechnych, sędziowie pokoju, wymiar sprawiedliwości w II RPAbstrakt
W artykule przedstawiono prace nad unifikacją sądownictwa polskiego w II Rzeczypospolitej w latach 1918-1928. Prowadzone były one trzytorowo. Inicjatorem pierwszych posunięć polegających na ujednolicaniu przepisów dzielnicowych, reorganizowaniu i przejmowaniu sądownictwa był rząd i Ministerstwo Sprawiedliwości. Od lutego 1919 r. działania te wspierał i zatwierdzał Sejm Ustawodawczy (później Sejm). Od listopada 1919 r. ciężar prac przejęła Komisja Kodyfikacyjna RP. Celem niniejszego artykułu ma być omówienie przebiegu prac nad prawem o ustroju sądów powszechnych w łonie Komisji Kodyfikacyjnej RP ze szczególnym uwzględnieniem przepisów dotyczących sędziów pokoju. Z tego punktu widzenia, pozwoli to na rozstrzygnięcie głównego problemu badawczego artykułu: w jakim stopniu Komisja Kodyfikacyjna RP przyczyniła się do ukształtowania instytucji sędziów pokoju zawartego w rozporządzeniu Prezydenta RP Prawo o ustroju sądownictwa z 6 lutego 1928 r. W artykule wykorzystano materiały archiwalne, protokoły z obrad Komisji Kodyfikacyjnej II RP, piśmiennictwo prawnicze II Rzeczypospolitej oraz aktualną literaturę przedmiotu.
Bibliografia
Aschenbrenner T., W sprawie reformy Sądów przysięgłych w Polsce, „Głos Adwokatow” 1934, z. 5.
Bossowski J.J., Czynnik ludowy w sądzie karnym, „Ruch Prawniczy i Ekonomiczny” 1921, z. 1.
Bross J., Sprawa Sądów przysięgłych, „Głos Adwokatow” 1933, z. 8-9.
Butterteig A., Sędziowie pokoju, „Głos Adwokatow” 1928, z. 3.
Buzek J., Projekt Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz uzasadnienie i porównanie tegoż projektu z konstytucją szwajcarską, amerykańską i francuską, Warszawa 1919.
Cybulski B., Stosunek Komisji Kodyfikacyjnej RP do laików w składach orzekających sądów powszechnych, „Studia Historyczno-Prawne, Prawo CCXIII, Acta Universitatis Wratislaviensis” 1992, nr 1384.
Czerwiński A., Ustrój sądów powszechnych, Lwów 1928.
Glaser S., Wstęp do nauki procesu karnego, Warszawa 1928.
Gołąb S., Organizacja sądów powszechnych, oprac. systematyczne z uwzględnieniem rozwoju historycznego, sądownictwa szczególnie oraz ustroju adwokatury, prokuratorii generalnej i notariatu, Kraków 1938.
Gołąb S., Rosenbluth I., Ustrój sądów powszechnych, Warszawa 1929.
Gołąb S., Uwagi krytyczne nad projektem ustawy o ustroju sądownictwa, „Ruch Prawniczy i Ekonomiczny” 1922, z. 3.
Gołąb S., Zarys polskiego procesu cywilnego. Zeszyt pierwszy. Jurysdykcja sądów powszechnych, Kraków 1932.
Grodziski S., Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1981, z. 1.
Grzybowski K., Uwagi o projekcie ustawy o sądach powszechnych, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1927, nr 38.
Hroboni J., Instytucja sądów przysięgłych w nowym kodeksie postępowania karnego, „Przegląd Prawa i Administracji” 1930, R. 55.
Jamontt J., Historia i krytyka rozporządzenia o ustroju sądów powszechnych, Warszawa 1928.
Jamontt J., Pierwsza generalna lustracja Sądów polskich w b. zaborze rosyjskim, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1927, nr 24.
Jędruszek P., Sądy Pokoju w projektowanym ustroju sądownictwa, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1924, nr 22.
Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Dział Ogólny, t. 1, z. 2, Warszawa 1920-1929.
Komisja Kodyfikacyjna. Podkomisja ustroju sądownictwa, t. 1, Lwów 1925.
Kraushar T., Sądy przysięgłych w Austrii, „Palestra” 1929, z. 2.
Kronika. Z Polskiego Towarzystwa Prawniczego we Lwowie, „Przegląd Prawa i Administracji” 1921, z. 1-6.
Krukowski S., Geneza konstytucji z 17 marca 1921 r., Warszawa 1977.
Krukowski S., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r., [w:] Konstytucje Polski, red. M. Kallas, Warszawa 1990.
Krukowski S., Nieznany projekt konstytucji polskiej z roku 1919, „Czasopismo Prawno-Historyczne 1975, t. 27, z. 2.
Kruszyński P., Kil J., Sądownictwo sędziów pokoju w drobnych sprawach karnych – perspektywa legislacyjna, „Roczniki Administracji i Prawa” 2019, nr 19(1).
Kuzior S., Art. 18 Przepisów tymczasowych o urządzeniu sądownictwa w Królestwie Polskim a sędziowie pokoju-nieprawnicy, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1925, nr 27.
Kuzior S., Instytucja ławników w sądach pokoju Królestwa Polskiego, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1925, nr 51.
Lityński A., Wydział Karny Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczypospolitej, Katowice 1991.
Lubodziecki S., Z powodu projektu ustawy o sądach zwyczajnych, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1924, nr 12 i 13.
Malec D., Pierwsza nowelizacja rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 6 lutego 1928 r. –prawo o ustroju sądów powszechnych w debacie sejmowej w 1928 r., „Studia Iuridica Lublinensia” 2016, t. 25, nr 3.
Materniak-Pawłowska M., Ustrój sądownictwa powszechnego w II Rzeczypospolitej, Poznań 2003.
Merz E., „Elita” w Sądach Przysięgłych, „Głos Adwokatow” 1935, z. 2.
Milewski S., Redzik A., Themis i Pheme. Czasopiśmiennictwo prawnicze w Polsce do 1939 roku, Warszawa 2011.
Miszewski W., Sędzia pokoju, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1937, R. 17, I półrocze.
Mohyluk M., Porządkowanie prawa w II Rzeczypospolitej: Komisja Kodyfikacyjna i Rada prawnicza, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1999, z. 1-2.
Mohyluk M., Prawo o ustroju sądów powszechnych w pracach Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczypospolitej, Białystok 2004.
Nagorski Z., Prawo o ustroju sądów powszechnych z dn. 6 lutego 1928 według jednolitego tekstu z dn. 5 listopada wraz z ustawami i rozporządzeniami związkowymi i wykonawczymi oraz orzecznictwem Sądu Najwyższego, Warszawa 1933.
Najdus W., Zygmunt Marek prawnik i polityk 1872–1931, Warszawa 1992.
Nestorowicz W., Sądy przysięgłych w Anglii i na kontynencie Europy, „Głos Sądownictwa” 1937, nr 9.
Piotrowski R, (red.), Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, Warszawa 2021.
Pogłodek A. (red.), Instytucja sędziego pokoju w wybranych państwach europejskich, Warszawa 2020.
Prace departamentów i Biur Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego wykonane lub przygotowane przez czas jej istnienia tj. od dnia 15 stycznia do 1 września 1917 r., Warszawa 1918.
Projekty konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1920.
Przejmowanie wymiaru sprawiedliwości przez organa polskie po I wojnie światowej, [w:] Dzieje wymiaru sprawiedliwości, red. T. Maciejewski, Koszalin 1999.
Radwański Z., Kształtowanie się polskiego systemu prawnego w pierwszych latach II Rzeczypospolitej,
„Czasopismo Prawno-Historyczne” 1969, z. 1, s. 33.
Rappaport E.S., Czy zalecić należy udział czynnika społecznego w ustroju sądownictwa karnego państw słowiańskich, Warszawa 1933.
Rappaport E.S., Zagadnienie kodyfikacji prawa karnego w Polsce, „Kwartalnik Prawa Cywilnego i Karnego” 1920, t. 3.
Redzik A., Prawo prywatne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, Warszawa 2009.
Roman Longchamps de Berier (1883–1941), „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2006, z. 1.
Rożycki S., Sądy przysięgłych: przeszłość a teraźniejszość, „Głos Sądownictwa” 1937, nr 5.
Rybicki M., Ławnicy ludowi w sądach PRL, Warszawa 1968.
Sojka-Zielińska K., Organizacja prac nad kodyfikacją prawa cywilnego w Polsce międzywojennej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1975, z. 2.
Stachańczyk P., Sąd przysięgłych w ustawodawstwie karnym i doktrynie w Polsce w latach 1918–1929, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 1989, z. 1.
Stachańczyk P., Spór o sądy przysięgłych w Polsce (1930–1938), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze” 1992, z. 141.
Suleja W., Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998.
Szwarc W., Działania TRS i RR na rzecz przejęcia cywilnego zarządu w Królestwie Polskim (1917–1918), [w:] Studia z historii państwa, prawa i idei, red. A. Korobowicz, H. Olszewski, Lublin 1997.
Tezy wyjaśniające do prawa o ustroju sądów powszechnych, Złoczów 1928.
Włodyka S., Historia państwa i prawa Polski, t. 5, cz. II, red. F. Ryszka, Warszawa 1968.
Wniosek nagły posła d-ra Zgmunta Marka i tow., „Gazeta Sądowa Warszawska” 1919, nr 16.
Wone T.W., W obronie sądów przysięgłych, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1928, nr 51.
Wusatowski Z., Prawo o ustroju sądów powszechnych, Warszawa–Krakow 1929.
Dz.Pr.P.P., nr 17, poz. 220.
Dz.Pr.P.P., nr 44, poz. 315.
Dz.U. 1917, nr 12, poz. 93.
Rozporządzenie Prezydenta RP z 6 lutego 1928 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych.
Projekt Ustawy z 2021 r. o sądach pokoju oraz o zmianie niektórych innych ustaw, https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/Projekty/9-020-577-2021/$file/9-020-577-2021.pdf [01.12.2021].
