„Karzące ramię sprawiedliwości” – prokuratorzy tzw. sądów doraźnych białostockiego okręgu sądowego
Słowa kluczowe:
sądy doraźne, prokuratorzy wojskowi, Korpus Bezpieczeństwa Publicznego, podziemie niepodległościoweAbstrakt
Od lutego do końca czerwca 1946 r. na terenie województwa białostockiego funkcjonowały tzw. sądy doraźne. Orzekały one pod szyldem Wydziału do Spraw Doraźnych Sądu Okręgowego w Białymstoku. We wzmiankowanym okresie w 104 rozpatrzonych sprawach osądziły 191 osób i wydały 100 wyroków śmierci. W roli oskarżycieli publicznych wystąpiło w nich pięciu wojskowych oddelegowanych formalnie do sądownictwa powszechnego. Byli to: mjr Czesław Łapiński, kpt. Alfons Lisewski, mjr Antoni Mamroth, ppor. Jerzy Kopyciński oraz kpt. Jan Gutkowski. Choć większość z nich (czterech) legitymowała się przedwojennym wykształceniem prawniczym, żaden nie miał doświadczenia prokuratorskiego. Zanim przybyli w charakterze prokuratorów do białostockiego wydziału doraźnego, po wojnie pełnili już jednak służbę w wojskowej prokuraturze na stanowiskach podprokuratorów. Po zakończeniu delegacji wszyscy z wyjątkiem Lisewskiego pozostali w strukturach wojskowego wymiaru sprawiedliwości. Kopyciński, który jako jedyny nie miał wykształcenia prawniczego i go nie uzupełnił, do końca pracy w wojskowej prokuraturze (do 1952 r.) był tylko oficerem śledczym.
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie.
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku.
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu.
Okręgowa Rada Adwokacka w Warszawie.
Borowiec J., Wojskowa Prokuratura sądów doraźnych w województwie rzeszowskim maj-czerwiec 1946, [w:] Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944-1956, red. W. Kulesza, A. Rzepliński, Warszawa 2000.
Fiedorczyk P., Niewiński K., Wróbel W., Z dziejów Sądu Okręgowego w Białymstoku, Białystok 2019.
Gierasimiuk U., Kobiety – funkcjonariusze Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Białymstoku w pierwszych latach działalności: zarys problematyki, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2014, t. 7.
Łopatecki K., Powstanie i funkcjonowanie wydziałów do spraw doraźnych działających przy Sądzie Okręgowym w Białymstoku (II-VI 1946 r.), „Z Dziejów Prawa” 2019, t. 12(20).
Turlejska M., Te pokolenia żałobami czarne… Skazani na śmierć i ich sędziowie, Warszawa 1990.
Szwagrzyk K., Sędzia-śmierć. Działalność sędziego Włodzimierza Ostapowicza na Białostocczyźnie (1946-1947), „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2005, nr 12.
Wasilkowski C., Postępowanie doraźne: zakres – kary – orzekanie – tryb, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1945, nr 2.
Wąs P., Szafarze śmierci. Sędziowie sądów doraźnych Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (luty – czerwiec 1946 r.), „Biuletyn IPN” 2022, nr 1-2.
Jakubowski G., Sądownictwo powszechne w Polsce w latach 1944-1950, Warszawa 2002.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
