W stulecie zamachu na prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. Sprawa Stanisława Steigera w świetle lwowskich materiałów archiwalnych

Аннотация

Utworzone w Galicji Wschodniej sądownictwo doraźne miało być narzędziem do likwidacji powtarzających się poważnych przestępstw. Idea ta szybko została wypaczona, a prokuratorzy chętnie posługiwali się tym środkiem w jednostkowych przypadkach. Ofiarą tego systemu padł Stanisław Steiger, który został oskarżony o przeprowadzenie zamachu na prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w 1924 roku. Tego studenta prawa wplątano do niebezpiecznej gry, w której stawką było nie tylko jego życie, ale także dobre imię Policji Państwowej oraz przyszłość Galicji Wschodniej. Przeprowadzone dwa procesy sądowe pokazały, jak z oczywistej sprawy zamieniła się ona w niezwykle skomplikowaną. Ujawniły także machinę policyjnej manipulacji, zmierzającej do ujawnienia spisku komunistycznego albo żydowsko‑komunistycznego.

Artykuł przedstawia przebieg postępowań przygotowawczych oraz sądowych na podstawie analizy zgromadzonego w Państwowym Archiwum Obwodu Lwowskiego (Дepжaвний аpxiв Львiвcькoї облacтi) materiału źródłowego. Ujawnia on szczegóły pracy policji, sędziego śledczego i prokuratora, natomiast stenogramy z rozpraw zawarte na łamach prasy przedstawiają przyjęte przez strony linie obrony i oskarżenia. Całościowy pogląd na sprawę pozwala na dostrzeżenie trudnego sąsiedztwa, opartego na lokalnych relacjach narodowościowych w Galicji Wschodniej. Zawiły jest również aspekt międzynarodowy – sprawa Stanisława Steigera była korzystna dla wywiadu niemieckiego, ochraniającego prawdziwego zamachowca i próbującego dyskredytować Polskę w oczach Ligi Narodów. Niewyjaśnionym wątkiem pozostaje postawa emigracyjnego przedstawicielstwa ukraińskiego, które finalnie nie mogło albo nie potrafiło wykorzystać toczącego się procesu do zwrócenia uwagi zachodniej opinii publicznej na problem narodowościowy w Galicji Wschodniej.