Women’s Participation in the Public Life of the Second Polish Republic
Keywords:
Second Polish Republic, women, public life, public rightsAbstract
The Second Polish Republic, which came into being in November 1918, adopted the legislation of the partitioning states which deprived women of the right to participate in public life. Alongside with regaining independence, women obtained full election rights and had their representatives in all parliaments of inter-war Poland. The principle of gender equality was raised to the constitutional level by the Basic Law (Constitution) passed in 1921. In the following years of the inter-war period, women obtained the possibility to be employed as civil servants, barristers, judges and prosecutors. In spite of the formal equality, public authorities avoided appointing women to more important posts and tolerated practices which were in breach of the Constitution and aimed at limiting the participation of women in public life. The lack of an organ appointed to inspect the compatibility of bills with the constitution and weakness of women’s communities was obviously conducive to this process. The full realisation of the gender equality principle, both in the field of legislation and the practice of everyday life, would take place after the Second World War.
References
Dekret Tymczasowego Naczelnika Państwa z dnia 28 listopada 1918 r. o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego (Dz.P.P.P. 1918 nr 18).
Dekret Tymczasowego Naczelnika Państwa: o wyborach do rad miejskich na terenie dawnego Królestwa Kongresowego z 18 grudnia 1918 r. (Dz.P.P.P. nr 20, poz. 58).
Dekret Tymczasowego Naczelnika Państwa z Dnia 24 grudnia 1918 r. Statut tymczasowy Palestry Państwa Polskiego (Dz.P.P.P. 1918 nr 22, poz. 75).
Dekret Tymczasowego Naczelnika Państwa z dnia 8 lutego 1919 r. o aplikacji sądowej (Dz.P.P.P. nr 18, poz. 225).
Dekret Tymczasowego Naczelnika Państwa z 14 lutego 1919 r. o samorządzie miejskim (Dz.P.P.P. 1919 nr 13, poz. 140).
Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. nr 44, 267).
Ustawa z dnia 1 lipca 1921 r. w przedmiocie zmiany niektórych przepisów obowiązującego w b. Królestwie Polskiem prawa cywilnego, dotyczących praw kobiet (Dz.U. nr 64, poz. 397).
Ustawa z dnia 17 lutego 1922 r. o państwowej służbie cywilnej (Dz.U. nr 21, poz. 164).
Ustawa z dnia 29 marca 1926 r. w sprawie rozwiązania stosunku służby nauczycielskiej wskutek zawarcia przez nauczycielkę związku małżeńskiego (Dz.U.Śl. 1926 nr 8, poz. 12).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 lutego 1928 r. prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. nr 12, poz. 93).
Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. nr 35, poz. 294).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 28 października 1933 r. w sprawie zmiany ustawy z dnia 1 lipca 1926 r. o stosunkach służbowych nauczycieli i rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 marca 1928 r. w sprawie o kwalifikacjach zawodowych nauczycieli szkół powszechnych (Dz.U. nr 85, poz. 600).
Ustawa z dnia 22 czerwca 1934 r. o stosunkach służbowych śląskich funkcjonariuszów publicznych (Dz.U.Śl. nr 18, poz. 37).
Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. (Dz.U. nr 30, poz. 227).
Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 r. o zmianie ustawy o stosunkach służbowych nauczycieli (Dz.U. nr 27, poz. 243).
Sprawozdanie stenograficzne z 138 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego w dniu 20 kwietnia 1920 r.
Sprawozdanie stenograficzne z 134 posiedzenia I Sejmu Śląskiego z 29 III 1926, łam 3.
Chojnowski A., Moralność i polityka. Kobiece lobby w Bezpartyjnym Bloku Współpracy z Rządem, [w:] Kobieta i świat polityki, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1996.
Chojnowski A., Aktywność kobiet w życiu politycznym, [w:] Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2000.
Chojnowski A., Kobiety i polityka w Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Kobieta i świat polityki, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1996.
Fuszara M., Kobiety w polityce, Warszawa 2007.
Gawin M., Głosy krytyczne w sprawie zawodowej kwestii kobiet 1918–1939, [w:] Kobieta i praca. Wiek XIX i XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2000.
Glimos-Nagórska A., Tradycjonalizm śląski a równouprawnienie kobiet. Praca zawodowa i życie codzienne nauczycielek województwa śląskiego (1922–1939), [w:] Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, Warszawa 2000.
Hass L., Aktywność wyborcza kobiet w pierwszym dziesięcioleciu Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Kobieta i świat polityki, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1996.
Historia państwa i prawa polskiego, red. J. Bardach, B. Leśnodorski, M. Pietrzak, Warszawa 1996.
Kałwa D., Kobieta aktywna w Polsce międzywojennej. Dylematy środowisk kobiecych, Kraków 2001.
Kondracka M., Kobiety na uniwersytetach, [w:] Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2000.
Krukowski S., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r., [w:] Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, red. M. Kallas, Warszawa 1990.
Ludwikowski R., Prawo konstytucyjne porównawcze, Toruń 2000.
Łuszkiewicz G., Kobiety w samorządzie miejskim drugiej Rzeczypospolitej. Próba portretu zbiorowego, [w:] Kobieta i świat polityki, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1996.
Materniak-Pawłowska M., Zawód sędziego w Polsce w latach 1918–1939, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2011, nr 1.
Materniak-Pawłowska M., Adwokatura w II Rzeczypospolitej. Zagadnienia prawno-ustrojowe, Poznań 2009.
Milewski Z., Zanim kobieta została adwokatem, „Palestra” 2002, nr 1–2.
Mohyluk M., Prawo o ustroju sądów powszechnych w pracach Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczypospolitej, Białystok 2004.
Niewiadomska-Cudak M., Kobiety w polskich organach kolegialnych w latach 1919–2011, Toruń 2013.
Nowak A., Wójcik M., Kobieta w rodzinie w II Rzeczypospolitej, Katowice 2000.
Perkowska U., Studentki Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1894–1939, [w:] Kobieta i kultura, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1996.
Pietrzak M., Sytuacja prawna kobiet w Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2000.
Piłsudska A., Wyznania gorszycielki, oprac. A. Tuszyńska, Warszawa 1992.
Podkowski M., Udział kobiet w parlamentach Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Pozycja prawna kobiet w dziejach, red. S. Rogowski, Wrocław 2010.
Stypułkowska M., Trudna droga kobiet do wykonywania zawodów prawniczych, „Palestra” 1994, nr 9–10.
Śliwa M., Kobiety w parlamencie Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Kobieta i świat polityki, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1996.
Śliwa M., Udział kobiet w wyborach i ich działalność parlamentarna, [w:] Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2000.
Tarnowska A., Narodziny trzeciej „płci”. Kobieta w prawie publicznym II RP, [w:] Płeć w życiu publicznym, red. M. Jeziński, M. Wincławska, B. Brodzińska, Toruń 2009.
Wanatowicz W., Ludność napływowa na Górnym Śląsku w latach 1922–1939, Katowice 1982.
Wapiński R., Kobiety i życie publiczne – przemiany pokoleniowe, [w:] Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2000.
Wawrzykowska-Wierciochowa D., Od prządki do astronautki, Warszawa 1963.
Żarnowski J., Kobiety w strukturze społeczno-zawodowej Polski międzywojennej, [w:] Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2000.
