Stanisława Filipina Paleolog w walce o odzyskanie i utrzymanie niepodległości. Służba kobiet w strukturach Policji Państwowej okresu międzywojennego
Słowa kluczowe:
policja kobieca, dwudziestolecie międzywojenne, niepodległość, bezpieczeństwo, przemoc seksualnaAbstrakt
Każda wojna ma swoich bohaterów, w osobie mężczyzn-żołnierzy, nie można jednak pominąć zaangażowania kobiet w walkę o niepodległość w czasie I wojny światowej, czy też ich czynnego udziału w zbrojnych zmaganiach o jej utrzymanie. Pozycja kobiety po I wojnie światowej znacznie się zmieniła. Doświadczenia wojenne pozwoliły kobietom, jeśli nie całkowicie, to choć częściowo, wyzwolić się ze sztywnych struktur, panujących w społeczeństwie patriarchalnym i zaangażować swoje siły we współdziałanie w budowaniu podstaw nowej Polski. Kluczową rolę w tych działaniach odegrała stojąca na czele powołanej w 1925 r. Policji Kobiecej Stanisława Filipina Paleolog. Funkcjonariuszki będące pod jej opieką dokładały wszelkich starań w niezawodne funkcjonowanie tworzących się struktur Policji Państwowej, walcząc m.in. z nielegalnym handlem kobietami, prostytucją, przestępczością nieletnich, handlem narkotykami. Przedmiotem analizy artykułu są działania podejmowane przez kobiety na rzecz odzyskania i utrzymania niepodległości, a w szczególności przez S. F. Paleolog. W pierwszej części artykułu zostało omówione zaangażowanie S. F. Paleolog w walkę o odzyskanie niepodległości oraz w jej obronę w latach 1914–1920. Druga część została poświęcona działalności policji kobiecej i roli jaką w niej odegrała S. F. Paleolog. Ostatnia część przekrojowo pokazuje zaangażowanie bohaterki w losy państwa w okresie II wojny światowej i jej życie po wojnie.
Bibliografia
Ustawa z dnia 24 lipca 1919 r. o policji państwowej (tekst ogłoszony Dz.Pr.P.P. 1919 r., Nr 61, poz. 363).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. - Kodeks karny (Dz.U. 1932 Nr 60 poz. 571).
Rozporządzenie Ministra Zdrowia Publicznego o nadzorze nad nierządem z 1922 r. (Dz.U. 1922, Nr 78, poz. 715).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 lipca 1927 r. o karach za handel kobietami i dziećmi oraz za inne popieranie nierządu (Dz.U. 1927, Nr 70, poz. 614).
Rozporządzeniem z dn. 20 lipca. 1935 r. o umundurowaniu i uzbrojeniu oficerów i szeregowych Policji Państwowej - kobiet (Dz.U. Nr 57, pozycja 370).
Archiwum Akt Nowych, 349/1 Nr 4.5.
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Opieki Społecznej, sygn. 236, k. 1.
Paleolog S.F., Uwagi do artykułu dr. Parey’a, „Przegląd Policyjny”, styczeń 1936, nr 1.
Sprawozdanie z działalności Polskiego Komitetu Walki z Handlem Kobietami i Dziećmi za czas od 1.04.1935 r. do 31.03.1936 r., „Eugenika Polska”. Zagadnienia rasy. Organ Polskiego Towarzystwa Eugenicznego, wrzesień 1937, t. XI, nr 3.
Sprawozdanie z działalności Polskiego Komitetu Walki z Handlem Kobietami i Dziećmi za czas od 1.04.1936 r. do 31.03.1937 r., Polski Komitet Walki z Handlem Kobietami i Dziećmi, Warszawa 1938.
Apanowicz J., Metodologia ogólna, Gdynia 2002.
Dulak D., Handel ludźmi w II Rzeczypospolitej. Zarys zjawiska, „POLIARCHIA” 2016, nr 2.
Grata P., Walka z nierządem w polityce państwa polskiego w latach 1918–1939, [w:] Metamorfozy Społeczne, t. 6: Margines społeczny Drugiej Rzeczypospolitej, red. M. Rodak, Warszawa 2013.
Głogowski A., Kobieca Policja Państwowa II RP w walce z międzynarodowym handlem ludźmi, Kraków-Warszawa 2014.
Głogowski A., Kobiety w Policji Państwowej okresu międzywojennego, [w:] Kobiety w polskich służbach mundurowych. Role, zadania, wyzwania, red. E. Waśko - Owsiejczuk, Warszawa 2018.
Głogowski A., Policja Państwowa w walce z handlem kobietami, [w:] Policja Państwowa w drugiej Rzeczypospolitej. Wybrane aspekty organizacji i funkcjonowania, red. A. Tyszkiewicz, Kraków 2015.
Gołdyn P., Pogarda dla zawodu, litość dla człowieka. Społeczno‑edukacyjne formy działalności wobec kobiet zagrożonych prostytucją w Polsce (1918–1939), Kalisz 2013.
Jankowski S. M., Dziewczęta w maciejówkach, Warszawa 2012.
Kobiety - funkcjonariuszami Policji Państwowej, „Gazeta Administracji i Policji Państwowej” (GAiPP), 18.02.1925, nr 9.
Kozdrowski S., Metody i zakres gromadzenia danych do statystyki policyjnej w II Rzeczypospolitej (1919–1934 ), „Studia nad Bezpieczeństwem” 2017 nr 2.
Lipska-Toumi M., Prawo Polskie wobec zjawiska prostytucji w latach 1918 - 1939, Lublin 2014.
Markiewicz J., Kształtowanie się polskiego systemu prawa sądowego i jego twórcy w okresie międzywojennym 1919–1939 (wybrane zagadnienia), „Teka Komisji Prawniczej Polskiej Akademii Nauk. Oddział w Lublinie” 2010, t. 3.
Michalak H., Kobiety w policji, [w:] Kobiety w polskich służbach mundurowych. Role, zadania, wyzwania, red. E. Waśko-Owsiejczuk, Warszawa 2018.
Misiuk A., Historia policji w Polsce. Od X wieku do współczesności, Warszawa 2008.
Głogowski A., Kobieca Policja Państwowa II RP w walce z międzynarodowym handlem ludźmi, Kraków-Warszawa 2014.
Misiuk A., Służba śledcza Policji Państwowej. Geneza, organizacja i kierunki działania, [w:] Policja Państwowa w drugiej Rzeczypospolitej. Wybrane aspekty organizacji i funkcjonowania, red. A. Tyszkiewicz, Kraków 2015.
Piwońska H., Przysposobienie Wojskowe Kobiet – zadania i realizacja, [w:] Z dziejów Przysposobienia Wojskowego Kobiet i Wojskowej Służby Kobiet, red. E. Zawacka, Toruń 1999.
Płatek M., Czy policjantki potrzebują wsparcia przełożonych?, [w:] Kobiety w polskich służbach mundurowych. Role, zadania, wyzwania, red. E. Waśko-Owsiejczuk, Warszawa 2018.
Rodak M., Margines społeczny, [w:] Metamorfozy Społeczne t. 10: Społeczeństwo międzywojenne: nowe spojrzenie, red. J. Żarnowski, W. Mędrzecki, Warszawa 2015.
Siemieńska H., Policja kobieca, „Gazeta Polska”. Pismo codzienne, 7.05.1930, nr 123.
Spengel B., Policja Państwowa a prewencja kryminalna, [w:] Policja Państwowa w drugiej Rzeczypospolitej. Wybrane aspekty organizacji i funkcjonowania, red. A. Tyszkiewicz, Kraków 2015.
Suchenek R., Prasa i film II Rzeczypospolitej wobec handlu białymi niewolnicami, „Studia Europaea Gnesnensia” 2015, nr 11.
Winiarczyk - Kossakowska M., Kobiety w służbach mundurowych RP. Historia, teraźniejszość, specyfika przeciwdziałania dyskryminacji w grupach dyspozycyjnych, [w:] Kobiety w polskich służbach mundurowych. Role, zadania, wyzwania, red. E. Waśko-Owsiejczuk, Warszawa 2018.
Z działalności policji kobiecej, „Bluszcz”. Pismo tygodniowe, ilustrowane dla kobiet, 30.10.1926, nr 44.
Żuczkowski M., Służba Kobiet w strukturach wojskowych Polskiego Państwa Podziemnego na przykładzie Dowództwa Głównego Służby Zwycięstwu Polski i Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2015, nr 2.
