Wpływ wojny z Rosją na kształt i funkcjonowanie sądownictwa na terenie Wilna w latach 1655–1660
Słowa kluczowe:
Wilno, okupacja moskiewska, sądy miejskie, izba sądowa, magistratAbstrakt
Skutkiem sukcesów Rosji odniesionych w toczonej w połowie XVII w. wojnie z Wielkim Księstwem Litewskim było zajęcie znacznej części jego terytorium. Wola umocnienia przez najeźdźcę wpływów na zdobytych terenach doprowadziła do dokonania zmian w ustroju Litwy. W ich wyniku utworzono w latach 1655–1656 nową organizację sądownictwa, która nie została jednak ujednolicona na obszarze całego państwa. Powstałe wówczas w Wilnie organy rosyjskie współistniały z litewskim wymiarem sprawiedliwości. Celem artykułu jest przedstawienie ich organizacji i funkcjonowania od momentu utworzenia, aż do wyzwolenia miasta w 1660 r. W badaniach została wykorzystana metoda historyczno-prawna.
Bibliografia
XVII a. vidurio Maskvos okupacijos Lietuvoje šaltiniai, t. 1: 1657-1662 Vilniaus miesto tarybos knyga, sudarė E. Meilus, parengė: M. Čiurinskas, A. Kaminskas, E. Meilus, Vilnius 2011; t. 2: 1655-1661 m. rusų okupacinės valdžios Lietuvoje dokumentai, sudarė E. Meilus, parengė: I. Gerasimova, E. Meilus, S. Žemaitis, Vilnius 2011; t. 3: 1658 ir 1663 m. Vilniaus miesto tarybos aktų knyga, sudarė E. Meilus, parengė: A. Kaminskas, M. Kvizikevičiūtė, E. Meilus, Vilnius 2015.
Heidenstein R., Pamiętniki wojny moskiewskiej, Warszawa 2017.
Pamiętnik Jana Cedrowskiego, [w:] Dwa Pamiętniki z XVII wieku, oprac. A. Przyboś, Wrocław 2006.
Radziwiłł A. S., Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. 3: 1647–1656, oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980.
Skrzetuski W., Prawo polityczne narodu polskiego, t. 2, Warszawa 1784.
Volumina Constitutionum, t. 4: 1641–1668, t. 1: 1641–1658, Warszawa 2015.
Vorbek-Lettow M., Skarbnica pamięci. Pamiętnik lekarza króla Władysława IV, oprac. E. Galos, F. Mincer, red. W. Czapliński, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968.
Żółkiewski S., Początek i progres wojny moskiewskiej, oprac. J. Maciszewski, Warszawa 1966.
Bazylow L., Historia Rosji, Wrocław-Warszawa-Kraków 2005.
Gierasimowa I., Pod włastiu russkogo caria. Sociokulturnaja sreda Wilny w sieriedinie XVII wieka, Sankt-Peterburg 2015.
Kempa T., Konflikty wyznaniowe w Wilnie od początku reformacji do końca XVII wieku, Toruń 2016.
Kluczewskij W. O., Russkaja istorija, Moskwa 2016.
Kosman M., Historia Białorusi, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1979.
Kowalski G. M., Zwyczaj i prawo zwyczajowe w doktrynie prawa i praktyce sądów miejskich karnych w Polsce (XVI–XVIII w.), Kraków 2013.
Kraszewski J. I., Wilno od początków jego do roku 1750., t. 2, Wilno 1840; t. 3, Wilno 1841.
Łowmiańska M., Wstęp, [w:] Wilno przed najazdem moskiewskim 1655 roku, Wilno 1929.
Meilus E., Przynależność etniczna Wilnian i ich lojalność względem władzy w czasie wojen z Moskwą w połowie XVII w. Rozważania nad tematem, [w:] Kultura Litwy i Polski w dziejach: tożsamość i współistnienie. Materiały międzynarodowej konferencji zorganizowanej w dniach 15-17 października 1998, red. J. Wyrozumski, Kraków 2000.
Meilus E., Życie codzienne w Wilnie w czasie okupacji moskiewskiej 1655–1661, [w:] Litwa w epoce Wazów, red. W. Kriegseisen, A. Rachuba, Warszawa 2006.
Rachuba A., Wilno pod okupacją moskiewską w latach 1655–1661, „Lithuania” 1994, nr 2 (11)-3 (12).
Streszczenie, [w:] XVII a. vidurio Maskvos okupacijos Lietuvoje šaltiniai, t. 2: 1655–1661 m. rusų okupacinės valdžios Lietuvoje dokumentai, sudarė E. Meilus, parengė: I. Gerasimova, E. Meilus, S. Žemaitis, Vilnius 2011.
Wisner H., Rzeczpospolita Wazów, t. III: Sławne Państwo Wielkie Księstwo Litewskie, Warszawa 2008.
Wstęp, [w:] M. Vorbek-Lettow, Skarbnica pamięci. Pamiętnik lekarza króla Władysława IV, oprac. E. Galos, F. Mincer, red. W. Czapliński, Wrocław – Warszawa – Kraków 1968.
Zakrzewski A. B., Sądownictwo w Wielkim Księstwie Litewskim „pod wysoką carską ręką”, [w:] Świat pogranicza, red. M. Nagielski, A. Rachuba, S. Górzyński, Warszawa 2003.
Zakrzewski A. B., Ustrój Wielkiego Księstwa Litewskiego pod moskiewską okupacją w połowie XVII wieku – niektóre aspekty, „Chronicon Palatii Magnorum Ducum Lithuaniae” 2011, t. II, Wilno 2012.
Zakrzewski A. B., Wielkie Księstwo Litewskie pod rządami Aleksego Michajłowicza. Szlachta wobec nowej władzy, [w:] Litwa w epoce Wazów, red. W. Kriegseisen, A. Rachuba, Warszawa 2006.
Zernack K., Polska i Rosja. Dwie drogi w dziejach Europy, Warszawa 2000.
